Антология Кашебского драма. Из-под соломенной крыши

Kaszëbsczé dramatopisarstwò nie je dzys dnia nômòcniészim dzélã ùtwórstwa, a na wëdôwiznowim rënku, czej sã ùkazëją dzeła negò ôrtu, przeważno są òne wskrzeszenim dokazów ju dôwno napisónëch i òd dôwna nie wëdôwónëch. A wiedno przëswiécô temù deja „ùretaniô òd zabëcégò".

Kaszëbsczé dramatopisarstwò nie je dzys dnia nômòcniészim dzélã ùtwórstwa, a na wëdôwiznowim rënku, czej sã ùkazëją dzeła negò ôrtu, przeważno są òne wskrzeszenim dokazów ju dôwno napisónëch i òd dôwna nie wëdôwónëch. A wiedno przëswiécô temù deja „ùretaniô òd zabëcégò".

Nié jinaczi je w przëtrôfkù przekôzywóny Czëtińcóm antologii kaszëbsczégò dramatu. Wëbiér zdôwac mòże sã z pòzdrzatku dosc przëpôdkòwi, równak Wëdôwcë zanôlégało, bë na pùblikacjô prezentowa jak nôszerszé spectrum zwëków, òbëczajów, tradicjów, a téż codniowégö żëcégö Kaszëbów w rozmajitëch jeleżnoscach i cządach ùszłëch stalatów. Nadto zamieszczoné dokazë przëbôcziwają doróbk ùznónëch kaszëbsczich pisôrzów, ùkazëjącë bògacwò domôcégò słowa, chtërnym mòżna òddac tak wseczëca i nastroje, òpisac spòdlé pòliticzno-gòspòdarczé i warënczi żëcégò lëdzy, a téż zaprezentować całi kalejdoskòp lëdzczich charakterów. Stądka bëła stara ò wëszukanié dramatów ò baro różny tematice i prowadnym mòtiwie.

Wszëtczé dramatë òstałë przërëchtowóné z wëzwëskanim pierwszich, abò nôstarszich wëdaniów, jaczé są dostãpné. (...)

Mëszlã, że antologiô je dosc ùnikatową pùblikacją, przëbliżiwô dokazë kąsk zabëté, nié tak szerok znóné, a przede wszëtczim dôwno ju nie wznôwióné. Pòczątkòwò zakłôdóné òbremié miało bëc kąsk szerszé, ale òb czas prôców nad przërëchtowanim pùblikacji niejedne ùsôdzczi òstałë ju wznowioné, jiné z leżnoscë na techniczny stan.

Mòcno wierzã w to, że dzãka ti antologii, (jak téż wszëtczich jinëch pùblikacjów òdkriwającëch z pichù, tak dôwni żëwé dokazë sceniczne), na nowò òdrodzy sã na Kaszëbach teater, a ùtwórstwó najich pisôrzów nie mdze analizowóné le w kònteksce lëteracczi epòczi czë rësznotë, do jaczi w pòszczególnëch dekadach przënôlégelë. Kò tak pò prôwdze znajomòsc kaszëbsczich binowëch wëstôwków je kluczã do pòznaniô dëszë Kaszëbów.

Bożena Ugöwskô — Redaktor

SPIS TREŚCI:

Sztefan Bieszk — Tobie Òjczëzno

JÓN PiEPKA — Chòróbskò. Kòmediô w 3 aktach

JÓN Rómpsczi — Jô chcã na swiat. Kòmediô w trzech aktach

Paweł Szefka — Wrëjôrze jidą. Widowiskò plenerowé

Sztefan Fikùs — Strach

Sztefan Fikùs — Gwiôzdka z Lëzëna

Klémãs Derc — Figle gniéżdżewsczich gbùrów. Ùcesznô sztëka, czilże szotobùłka w 5 zdrzadniach

Léón Roppel — Żeglarz złocistego słońca / Odejście Jana z Kolna

Stanisław Janke — Jak Kùlombószów Krësztof Amerikã wëkrił

Pod koniec 2011 roku pojawiła się na rynku czytelniczym antologia dramatu kaszubskiego Spòd strzechë na binã, którą przygotowała Bożena Ugowska.

Zbiór stanowi reakcję na brak tekstów dramaturgicznych napisanych po kaszubsku, ma wypełnić tę lukę, z drugiej strony propaguje model kaszubskiego dramatu, który odciska się w repertuarze zespołów teatralnych.

Najnowszy zbiór kaszubskich dramatów zawiera utwory Stefana Bieszka, Tobie Òjczëzno, Jana Piepki Chòróbskò, Jana Rompskiego Jô chcã na swiat, Pawła Szefki Wrëjôrze jidą, Stefana Fikusa Strach, tegoż autora Gwiôzka z Lëzëna, Klemensa Derca Figle gniéżdżewsczich gbùrów, Leona Roppla Żeglarz złocistego słońca oraz Stanisława Jankego Jak Kùlombószów Krësztof Amerikã wëkrił. Jest to bogata reprezentacja kaszubskiej tradycji dramaturgicznej. Mamy tutaj wszak zrzeszeńca Bieszka i Rompskiego, mamy działających w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych Szefkę i Derca, mamy wreszcie dramaty z lat późniejszych: Roppla, Fikusa i Jankego. Ten przegląd chronologiczny częściowo zazębia się z podstawowymi tendencjami tematycznymi kaszubskiej dramaturgii, a więc z nurtem historycznym (Bieszk, Roppel), społeczno-obyczajowym (Piepka, Rompski, Fikus) i obrzędowym (Szefka, Derc). Dobremu samopoczuciu podczas czytania sprzyja wysoka jakość sztuk Rompskiego czy Piepki, którzy świetnie sobie radzą z budowaniem konfliktów scenicznych, używają jędrnego języka i dotykają problemów niewydumanych, a znanych wielu Kaszubom. Odbiorcy o tradycyjnych upodobaniach estetycznych także znajdą w omawianej tutaj antologii miłe im komponenty: atrakcyjnie przedstawioną obrzędowość u Szefki i Derca, trafnie przywołane, a obecnie zapominane zachowania i zwroty ze środowiska wiejskiego. Wreszcie i nauczyciele poszukujący scenariusza na szkolne przedstawienie w języku kaszubskim mogą śmiało sięgnąć po patriotyczno-wychowawczego Bieszka albo idealistyczno-moralizatorskiego Roppla.

Wśród utworów zbioru pojawiają się ilustracje Joanny Koźlarskiej, które ożywiają nieco publikowane teksty, mogąc się nawet stać swoistą podpowiedzią inscenizacyjną dla przyszłych realizatorów.

Antologiô kaszëbsczi dramë. Spòd strzechë na binã trafi do wielu czytelników, że znajdzie się na półce bibliotecznej w wielu szkołach, w których naucza się języka kaszubskiego. Powinna się również znaleźć w prywatnych i domowych biblioteczkach.