АЛБО или Культура зависимости 2/2015 (60)

Pozycja po zwrocie, możliwe uszkodzenia: okładka porysowana, rogi zagięte, strony przybrudzone na grzbiecie.

inflacja, efekt imago, labirynt

Spis treści

Jungowskie inspiracje

Kultura uzależnień, efekt imago i rytuał ofiary – Zenon Waldemar Dudek

Od psychologii do autopsychoterapii

Bunt psyche – Tomasz Olchanowski

Archetypy w kulturze

Mężczyzna na drodze samopoznania – Tomasz Rogaliński

Nasze tożsamości

Jak uwolnić się od nałogu – Zenon Waldemar Dudek

Drogi do zdrowia (fragm. książki) – Piotr Szczukiewicz

Dialog kultur

Pokutne wcielenia duszy w żydowskich wyobrażeniach ludowych – Paweł Fijałkowski

Bojowniczki i samobójczynie – Ewa Machut-Mendecka

Z poetyki archetypów

Metafory uzależnień – Zenon Waldemar Dudek

Królewicz i Smok (baśń terapeutyczna) – Tomasz Teodorczyk

Samouzdrowienie (opowiadanie) – Czesław Dziekanowski

Na granicy epok

Demony humanistyki oświeconej – Mikołaj Brykczyński

Droga do szczęścia na skróty? – Elwira Błażewicz

Forum psychologii kultury

Recenzje: Pamięć i bycie w monokulturze – Tomasz Olchanowski (Wojciech J. Burszta, Preteksty)

Refleksje: Klinika archetypów – Tomasz Olchanowski

Sprawozdania: IV Dni Jungowskie "Psychologia i kultura" – Julian Strzałkowski

Tripy dzieci z Katmandu – Jacek Sieradzan

Eseje: Ziemia Obiecana najwięcej skrywa kości – Tomasz Bohajedyn

Jak uwolnić się od nałogu

Zenon Waldemar Dudek

Moje doświadczenie w pracy z uzależnionymi potwierdza, że w terapii osób uzależnionych obowiązują proste formuły: „mądra decyzja” i „pomóż sobie sam”. Skuteczne pokonanie nałogu wymaga przede wszystkim zdecydowanego działania, ale przydaje się też minimum wiedzy. Postaram się ją streścić w kilku punktach.

Osoby uzależnione od substancji zmieniających stan świadomości (alkoholu, nikotyny, leków, narkotyków) poszukują sztucznej przyjemności. Nałóg to zaburzony, niekontrolowany (lub kontrolowany tylko częściowo), nieprawidłowy nawyk, który służy impulsywnemu rozładowaniu nadmiernego napięcia, podobny do obgryzania paznokci czy nerwowych tików. Różnica polega na tym, że w nałogu do krwi organizmu dostaje się substancja chemiczna zmieniająca pracę mózgu, serca, odbieranie bodźców ze świata zewnętrznego. Negatywne skutki i przykre objawy uzależnienia dają znać o sobie zwykle dopiero po kilku (wielu) latach. We wstępnej fazie powstawania nałogu wytwarza się sztuczny popęd, który w ramach nawyku, tj. nałogowego rytuału, skłania do przyjmowania nikotyny, alkoholu czy narkotyków, aby osiągnąć chwilową przyjemność. Utrwalony sztuczny popęd zmusza do niekontrolowanego powtarzania nałogowego rytuału. Może on być z czasem silniejszy niż naturalny popęd głodu, popęd seksualny czy instynkt samozachowawczy, prowadząc do osłabienia, a z czasem nawet do zaniku lęku przed śmiercią.

U osób nieuzależnionych występuje naturalna reakcja obronna na większe dawki substancji uzależniającej (alkohol, nikotyna). Po spożyciu dużej ilości alkoholu czy wypaleniu kilku papierosów występują objawy zatrucia (nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy). Oznacza to, że zdrowy organizm ma fizyczną barierę chroniącą przed przekroczeniem dopuszczalnej dawki tych substancji. Złamanie tej bariery prowadzi do wzrostu tolerancji – podnosi granicę obronnej odpowiedzi organizmu, a w końcu ją znosi, doprowadzając do powstania uzależnienia fizycznego. Następuje przestrojenie pracy organizmu, aby szybciej zużyć wprowadzoną substancję. Zjawisko to narasta głównie dlatego, że fizycznej reakcji na przyjętą substancję towarzyszy psychiczna przyjemność, na przykład rozluźnienie fizyczne, odblokowanie emocji, zawężenie świadomości, odejście przykrych myśli, poprawa nastroju, nietypowe doznania wywołane większą dawką narkotyku, alkoholu czy nikotyny. Wrażenia fizyczne łączą się z przyjemnością psychiczną, utrwalając nawyk.

Związana z nawykiem przyjemność zapada w pamięć (zapisuje się w mózgu) i niezależnie od woli „daje sygnały” z nieświadomości zmuszające do powtarzania niezdrowego nawyku. Tak osoba wpada w pułapkę uzależnienia psychicznego i fizycznego, z którego nie jest łatwo się uwolnić. Nawykiem steruje sztuczny popęd, który uaktywnia się pod wpływem pewnych bodźców i określonych zdarzeń w otoczeniu, lub też uaktywnia się samoczynnie jak czujnik biologiczny.

Patrząc z szerszej perspektywy na przyczyny uzależnień oraz ich objawy, dostrzegamy wiele czynników, które prowadzą do nałogu i które mogą pomóc w wyzwoleniu się od niego. Wiedzę o uzależnieniu można sprowadzić do prostych zasad, które ujmują istotę problemu. Zrozumienie tych zasad może ukierunkować i uporządkować pracę nad zatrzymaniem sztucznego popędu i uwolnieniem się od toksycznego nawyku. Udzielenie pomocy uzależnionym powinno odnieść się do podstawowych dwunastu zasad. Przedstawiam je poniżej.

Streszczenia artykułów

Kultura uzależnień, efekt imago i rytuał ofiary

Zenon Waldemar Dudek

Uzależnienia behawioralne są symptomem cywilizacji technologicznej, którą możemy określić mianem „kultury uzależnień”. Uzależniony użytkownik nowych technologii i konsument zamiast doświadczenia podmiotowości przeżywa swą potrzebę znaczenia w formie projekcji. Świat technologii uzależnia, gdyż masowa tradycja nie wypracowała rytuału inicjacji w dorosłość. Człowiek wpada w uzależnienie od komputera, gadżetów, zakupów itp. Obezwładnia go efekt imago. Iluzja bezpieczeństwa i iluzja szczęścia tworzą pseudorytuał, który więzi ego i zmusza do powtarzania bezsensownego cyklu ofiary. Problemem cywilizacji technologicznej jest wypracowanie procesów inicjacyjnych, prowadzących do doświadczenia pełni życia i pełni duszy. Życie w błędnym kole pseudorytuału tworzy bazę dla kultury uzależnień, redukując odpowiedzialność i tożsamość człowieka.

Słowa kluczowe: ego, inicjacja, ofiara, pseudorytuał, technologia, tożsamość

Bunt psyche

Tomasz Olchanowski

Artykuł przedstawia paradoksalną naturę psyche i żałosne ludzkie wysiłki w poszukiwaniu tego, co jest wielką iluzją – prawdziwego „ja”. Zdaniem autora pomiędzy rzeczywistością a światem wyobraźni nie ma ostrych granic, a duchowa podróż polega na demaskowaniu iluzji i podjęciu ryzyka zmierzenia się z prawdą, że poza iluzjami nie mamy czego się schwycić.

Słowa kluczowe: psyche, enancjodromia, umysł, mózg, zdrowie, choroba, ideał, iluzje

Mężczyzna na drodze samopoznania

Tomasz Rogaliński

W powszechnym rozumieniu pojęcie androgynii opisuje sferę ciała, fizyczność – większą uwagę poświęca się temu, co zewnętrzne, dosłowne, widzialne. W osobistych poszukiwaniach interesuje mnie przede wszystkim to, co przejawia się w sferze psychicznej, jest przeczuwalne i możliwe do zaznaczenia w wymiarze rzeczywistym. Androgynia psychiczna istnieje i jest to niezbywalne prawo natury ludzkiej. Tym, co pozwala ją ujawnić jest przede wszystkim twórcza wypowiedź, towarzysząca jej symbolika i metafora.

Słowa kluczowe: androgynia, męskość, sztuka, symbolizm, metafora, introspekcja, sfera psychiczna, samopoznanie, labirynt, fetysze

Pokutne wcielenia duszy w żydowskich wyobrażeniach ludowych

Paweł Fijałkowski

Tradycyjne wyobrażenia wyznawców judaizmu ukazują nam śmierć jako zjawisko złożone i wielostopniowe. Dusza jest świadkiem i uczestnikiem pośmiertnych cierpień ciała, a następnie rozpoczyna samodzielny etap swej egzystencji. Dusze wielkich grzeszników zostają skazane przez Boga na uciążliwą i długotrwałą pokutę, którą muszą odbyć na ziemi, wcielając się w innych ludzi, zwierzęta, rośliny lub przedmioty. Dzięki pokutnej metempsychozie i czasowemu pobytowi w piekle zbawienia dostąpią dusze niemal wszystkich ludzi. Wiele żydowskich wyobrażeń na temat życia po śmierci wywodzi się z bardzo odległych czasów i należy do prastarych mitów, wspólnych dla całej ludzkości. Jednocześnie przekonania wyznawców judaizmu na temat zaświatów ewoluowały pod wpływem zapatrywań ludów, wśród których żyli. Były to oddziaływania wzajemne, co jeszcze bardziej upodobniało ludową duchowość słowiańską i żydowską.

Słowa kluczowe: dusza, judaizm, pokuta, metempsychoza (reinkarnacja), śmierć, Żydzi

Bojowniczki i samobójczynie

Ewa Machut-Mendecka

Do głównych postaci, o jakich mowa w artykule, należy Dżamila Bu Hajrad, algierska bojowniczka z czasów wojny wyzwoleńczej lat 1956–1962 przeciwko Francji, bohaterka narodowa Algierii, która stanęła do walki ramię w ramię z mężczyznami. W walkach zbrojnych biorą udział współczesne kobiety arabskie, choć wiele z nich walczy w nowy sposób. Mam na myśli samobójczynie, które dokonują na sobie aktów samozagłady, zabijając innych. Podejmują te decyzje z przyczyn narodowych, politycznych, religijnych czy osobistych. Kierują się emocjami i popadają w stan, który określić można mianem negatywnego borderline. Dowodzą przez to, że wywołana nim postawa głębokiej rozpaczy i negacji, typowa dla środowisk zachodnich, dotarła na Bliski Wschód.

Słowa kluczowe: borderline, osobowość, samobójstwo altruistyczne, samobójstwo egoistyczne, społeczna integracja

Pustkowia humanistyki oświeconej

Mikołaj Brykczyński

Mechanistyczny model świata, forsowany przez współczesną naukę, zagraża nie tylko religii, ale i humanistyce. Humanistyka może zaakceptować ten model jedynie z jednym niezbywalnym wyjątkiem: subiektywnie niezaprzeczalnego doświadczenia samoświadomości i wolnej woli jednostki. Świat staje się dualistyczny: niezmierzony, wieczny, martwy, kosmos versus efemeryczna iskierka świadomości. Zrodzona z tej dysproporcji alienacja i rozpacz egzystencjalna, obca modelowi mechanistycznemu, jest „naukowo nieuprawniona”. Wolno ją wyrazić jedynie językiem sztuki. Ryszard Przybylski, w książce „Pustelnicy i demony”, posługując się historycznym fałszem, dokonuje projekcji typowo współczesnych frustracji egzystencjalnych na pełną wiary epokę Ojców Pustyni (IV–VII w.). W tym ujęciu pustelnictwo, pozbawione wymiaru mistycznego, jest wyrazem tchórzostwa, masochizmu, hipokryzji itp. Przygoda pustelników staje się dramatyczną ilustracją absurdalności ludzkiej egzystencji. Dobre przyjęcie esejów o pustelnikach przez krytykę świadczy, że trafiają one w niepokój egzystencjalny środowiska humanistycznego

Słowa kluczowe: kultura, materializm, mechanistyczny model świata, nauka, psyche, pustelnicy, sztuka

O Autorach

Elwira Błażewicz – ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim i podyplomowe Studium Systemowej Terapii Rodzinnej w Psychoterapeutycznym Instytucie Burg Bergerhausen w Duisburgu (Niemcy). Jest członkiem zespołu Międzynarodowej Agencji Prasowej „New York Reporters”. Jej artykuły i sprawozdania ukazały się w pismach: „Kwartalnik Historyczny”, „Internationale Zeitschrift für Humanistisches Psychodrama”, „Nowy Dziennik”, „Aura, Metro-Polonia” oraz w polsko-czeskim czasopiśmie „Bohemia”.

Tomasz Bohajedyn – rysownik w polskiej edycji „Le Monde diplomatique”; publikuje również w wielu innych czasopismach w kraju i za granicą: w „Midraszu”, „Ricie Baum”, „Kresach” i „Op. cit.”. Wystawiał między innymi w Klubie Polskich Nieudaczników w Berlinie, na Rozbracie w Poznaniu, w Le Madame w Warszawie, w Galerii Teatru Komuna Otwock, w Galerii Officyny w Szczecinie i w Galerii Garbary 48 w Poznaniu. Opublikował tomiki Kongo (2007), Spaghetti western (2008), Osad (2010), Las idzie (2012). Od 2014 roku także wydawca – krakowskie wydawnictwo Cztery Strony.

Mikołaj Brykczyński – doktoryzował się z geologii na Uniwersytecie Warszawskim. Mieszka w Kanadzie, gdzie pracował jako geolog, następnie zaś jako nauczyciel matematyki. Interesuje się pograniczem nauk przyrodniczych, mitologii i religii. Autor wielu publikacji, w tym książki Mit nauki – paradygmaty i dogmaty (2011).

Zenon Waldemar Dudek – psychiatra, psychoterapeuta, badacz psychologicznego znaczenia snów, mitów i symboli, twórca terapii kreatywnej, programu rozwojowego „Linia życia” i szkoleń dla firm, organizacji i liderów biznesu. Autor, współautor i redaktor wielu publikacji z zakresu psychologii jungowskiej, psychoterapii, psychologii kultury – m.in. Jungowska psychologia marzeń sennych, Podstawy psychologii Junga, Psychologia mitów greckich (rozmawia M. Jaszewska), Psychoterapia. Teoria, Psychoterapia. Szkoły i metody, Doświadczenia graniczne i transkulturowe. Redaktor naczelny i wydawca „ALBO albo”.

Czesław Dziekanowski – autor wielu powieści i rozpraw, między innymi Zaklętego światła, Selekcjonera, Frutti di mare, Projektantki intymności, Zaproszenia, Jasnogrodu, Tańca z nieświadomością, Szkoły wojny, W imię Ojca i Syna, Życia jaśnie pana, Życia w śmierci, Rozmów o świadomości literackiej, Poszukiwania źródeł kreatywności, Bezkresnej narracji. Wykładowca akademicki, psychoanalityk, autointerpretator.

Paweł Fijałkowski – archeolog i historyk, pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie; zajmuje się dziejami Żydów w dawnej Polsce (X–XVIII w.), historią polskiego protestantyzmu, pradziejami Mazowsza oraz homoerotyzmem w starożytnej Grecji i Rzymie. Autor książek: Seksualność, psyche, kultura. Homoerotyzm w świecie starożytnym (2007), Homoseksualizm. Wykluczenie – transgresja – akceptacja (2009), Homoseksualność daleka i bliska. Słowa – mity – symbole (2014).

Ewa Machut-Mendecka – absolwentka arabistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się kulturą, problematyką społeczną i etnologiczną obszarów muzułmańskich oraz religią islamu. Autorka wielu artykułów i książek, w tym: Współczesny dramat egipski (1984), Główne kierunki rozwojowe dramaturgii arabskiej (1992), The Art of Arabic Drama. A Study in Typology (1997), Studies in Arabic Theatre and Literature (2000), Archetypy islamu (2004), Świat tradycji arabskiej (2005), Kultura arabska. Mity, literatura, polityka (2012). Jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego.

Tomasz Olchanowski – dr hab., adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania i Antropologii Pedagogicznej Uniwersytetu w Białymstoku (wcześniej w Zakładzie Psychoanalizy i Myśli Humanistycznej). Jego zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach historii kultury i rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzględnieniem ewolucji psychicznej człowieka, źródłach filozofii, problematyce przemiany duchowej. Autor książek: Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowość i narcyzm (2006), Wola i opętanie (2008, wyd. 2 poszerzone 2010), Pedagogika a paradygmat nieświadomości (2013) i kilkudziesięciu artykułów z tego zakresu.

Tomasz Rogaliński – (ur. 1987) mieszka i tworzy w Koszalinie, twórca niezależny, samodzielny i samorodny, duchowy androgyn lub inaczej mężczyzna na drodze samopoznania. tematyka jego twórczości oscyluje wokół szerokiego zagadnienia psychologii i kultury androgynicznej. pracuje pod wpływem wizji rozumianej jako obraz umysłowy. szczerość, autentyzm, symbolizm i metafora to główne założenia twórczej procesji. Wybrane wystawy: Dwoistość natury ślimaka (wystawa indywidualna, Galeria Sztuki Wozownia, Toruń, 2014), Praca kobiety nigdy się nie kończy (wystawa zbiorowa, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków, 2013), Najprawdziwsze historie miłosne. Alegorie miłości we współczesnej sztuce polskiej (wystawa zbiorowa, Muzeum Sztuki Współczesnej, Szczecin, 2010).

Jacek Sieradzan – historyk religii, buddolog, tłumacz, filmowiec. Pracuje w Katedrze Religioznawstwa i Filozofii Religii Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Autor kilkuset przekładów z literatury buddyjskiej i poezji współczesnej, m.in. Buddyzm (1987), Drogi karmy i ścieżka Dharmy. Antologia poezji buddyjskiej Ameryki (1993), Śmierć i umieranie. Tradycja tybetańska (1994), Buddyjska wizja śmierci i umierania (1997), Życie po życiu w Tybecie (1997), redaktor zbiorów esejów: Starożytna mądrość a nauka współczesna (1993), Buddologia w Polsce (1993), Przekroczyć próg mądrości (1997), W poszukiwaniu zagubionej drogi: Tematy hinduskie, buddyjskie i taoistyczne (2007), Postać Judasza w literaturze, teologii i sztuce (2007), Charyzma: Jej funkcja w życiu religijnym, politycznym i społecznym (2008), Mit autorytetu – autorytet mitu (2009), Narcyzm: Jednostka, społeczeństwo, kultura (2011), oraz dwóch monograficznych numerów „Nomosu” o buddyzmie (nr 18/19, 1997, 47/48, 2004).Autor trylogii o szaleństwie religijnym: Szaleństwo w religiach świata (2005), Od kultu do zbrodni: Ekscentryzm i szaleństwo w religiach w XX wieku (2006) i niewydanego słownika Boskie szaleństwo. Ponadto opublikował trzy inne książki: Jezus Magus. Pierwotne chrześcijaństwo w kręgu magii (2006), Sokrates magos (2011), Sokrates nieznany (2011). W latach 2014–2015 pracował w Nepalu nad dwoma filmami dokumentalnymi o dzieciach z ulic Katmandu. Premiera pierwszego, Vidhya, odbyła się 11 października 2015. Premiera drugiego, Rainbow Children, planowana jest na wiosnę 2016.

Piotr Szczukiewicz – psycholog, psychoterapeuta, zajmuje się poradnictwem psychologicznym oraz terapią rodzin i małżeństw w Specjalistycznej Poradni Psychoprofilaktyki i Terapii Rodzin im. prof. Włodzimierza Fijałkowskiego w Lublinie, prowadzi także praktykę prywatną w ramach Ośrodka „Inigo”. Jest wykładowcą z zakresu psychologii uzależnień, pomocy psychologicznej i psychoterapii w Instytucie Psychologii UMCS w Lublinie oraz w Szkole Psychoterapii Uzależnień CEDR. Interesuje się zastosowaniem psychologii egzystencjalnej i logoterapii w pomaganiu osobom uzależnionym i współuzależnionym. Autor książek Rozwój psychospołeczny i tożsamość (1998), O pomaganiu i psychoterapeutach (2005), Drogi do zdrowia. Listy do animowych alkoholików i ich bliskich (2015).

Tomasz Teodorczyk – dyplomowany psychoterapeuta i nauczyciel pracy z procesem Research Society for Process Oriented Psychology w Zurichu, posiada Licencję Psychoterapeutyczną, Trenerską i Superwizorską Polskiego Towarzystwa Psychologii Procesu. Pracą z procesem zajmuje się od 1988 roku. Prowadzi psychoterapię indywidualną, warsztaty oraz szkolenia i superwizje. Tłumacz książek Arnolda Mindella, autor licznych artykułów o pracy z procesem, a także baśni terapeutycznych Jak umierają ptaki (2014) oraz Oświecenie dziobaków (2015). Współzałożyciel Akademii Psychologii Procesu w Warszawie. Organizator projektów artystycznych i społecznych w Polsce i zagranicą. Ostatni projekt „Psychologiczna pomoc w obszarze praw człowieka” realizowany w Ekwadorze (2013).

Parametry szczegółowe

Czasopismo: "ALBO albo"

Liczba stron: 156

Rok wydania: 2015

Numer wydania: 60

Oprawa: miękka

EAN: 977123008015502, 9771230080605

Szerokość: 16 cm

Wysokość: 23 cm

Waga: 0,261 kg