Письма из Сибири 1863 Евгениуш Нибельский

Wyróżnia się ona wśród innych bogactwem treści i nowatorskim ujęciem losów skazanych za przestępstwa polityczne. Każdy list to skarbnica wielu ważnych informacji biograficznych o zesłańcach i ich pismach.

Pogłębiona przez lekturę „Listów z Sybiru 1863” refleksja nad dziejami wyrzuconej na Wschód polskiej diaspory po raz kolejny skłania nas do wniosku, że zsyłka, katorga, wysiedlenie na Sybir nie było i nie stało się w losach zarówno jednostek, a tym bardziej całego narodu epizodem.

W opracowanym zbiorze dokumentów znaleźć można listy z ostatniego etapu wędrówki zesłańców, momentu poprzedzającego koniec życia. W takich sytuacjach korespondencja staje się sposobem i okazją do ostatniego pożegnania się z bliskimi i rodziną, ukojenia bólu i wyrażenia prośby, aby najbliżsi wspominali i wypowiedzieli modlitwę. „Wspomnijcie choć mnie kiedy, że tam, gdzieś daleko w Azji, leżą kości syna i brata Waszego” – upraszał się jeden ze skazańców. Warto nad przytoczoną prośbą zesłańca zatrzymać się na chwilę, aby w szerszym kontekście prac badawczych, jak też troski o zakres pamięci narodowej, wydobyć głos godny spełnienia.