Физическая и функциональная подготовка футболистов

Fizyczne i funkcjonalne przygotowanie piłkarzy nożnych wysokiej klasy

W ciągu ostatnich lat w piłce nożnej znacznie zmieniły się wymagania stawiane pił­karzom, chociaż reguły gry praktycznie nie zmieniły się. Współczesna piłka nożna stała się bardziej kombinacyjna i szybsza we wszystkich elementach gry. jednocze­śnie gra stała się bardziej agresywna w związku ze wzrostem konkurencji i „zyskiem" ze zwycięstwa.

W związku z rosnącą popularnością piłki nożnej na świecie i związanych z tym tendencji jej rozwoju, gra wzbogaciła się o nowe cechy związane z możliwościami ruchowymi piłkarzy, przede wszystkim z krajów Afryki i Azji.

Oczywisty stał się związek fizycznych (ruchowych) możliwości graczy z wszystkimi elementami ich przygotowania. Zrozumiano, że podstawą przygoto­wania piłkarzy wysokiej klasy jest ich potencjał taktyczno-techniczny, który można wykorzystać tylko na podstawie adekwatnego poziomu treningu. W związku z tym nieustannie rozwija się wiedza o treningu, z uwzględnieniem całego kompleksu elementów gry i zdolności sportowych graczy.

Innym ważnym zagadnieniem jest znajdowanie optymalnych poziomów i współzależności różnych ogniw procesu przygotowania, uwzględniających zasadę indywidualizacji treningu. Co ważne, podczas treningu nie należy dążyć do rozwi­jania wszystkich możliwości sprawnościowych. Właściwe podejście w tym wzglę­dzie powinno opierać się na specyficznych wymaganiach gry (z uwzględnieniem rozstawienia gracza na polu gry), indywidualnych predyspozycjach gracza oraz jego gotowości do wykorzystania konkretnych właściwości organizmu.

Kolejnym istotnym elementem treningu jest jego właściwe powiązanie z planem rozgrywek (zawodów). Występują tu dwa zagadnienia. Pierwsze: to konieczność określenia poziomu i ukierunkowania treści treningu na wymagania gry. Uwzględ­nia się przy tym wysoki poziom realizacji specyficznych zadań treningu dających możliwość zachowania jego skuteczności. Drugie: to zakres i intensywność treningu, w którym zakłada się potrzebę stabilizacji wymaganego poziomu kondycji fizycznej (stanu fizjologicznego organizmu). W tym przypadku analizie poddaje się obciąże­nia treningowe i ich składowe. Odnosi się to przede wszystkim do określenia roli zmęczenia oraz regeneracji (odnowy biologicznej) organizmu, mających wpływ na skuteczność realizacji innych składowych struktury treningu.

Trzeba wspomnieć, że w procesie treningowym ważną rolę odgrywa odpowied­ni dobór pracy i odpoczynku, zapewniający efektywne wykorzystanie potencjału ruchowego i techniczno-taktycznego, które maleją wraz ze wzrostem zmęczenia. Jednocześnie wiadomo, że optymalny stopień zmęczenia jest również stymulatorem podnoszenia fizycznej sprawności piłkarzy. Należy przy tym brać pod uwagę specy­ficzną kumulatywną funkcję adaptacyjną organizmu, charakterystyczną w piłkar- stwie. Jedną ze składowych tej funkcji jest specyficzna adaptacja organizmu do pracy o charakterze interwałowym (typowej dla piłkarzy), na temat której nie ma dosta­tecznej wiedzy.

W niniejszej monografii rozpatrywane są współczesne (teoretyczno-praktyczne) poglądy i kierunki rozwiązywania powyższych zagadnień w piłce nożnej. Oparte są one na analizie wyników ostatnio realizowanych badań i przedstawionych w litera­turze naukowo-metodycznej oraz na wynikach badań autorów niniejszej monografii. Ukazuje się specyficzne wymagania dla fizycznego specjalnego przygotowania pił­karzy z uwzględnieniem właściwego doboru i ukierunkowania środków treningo­wych. Przedstawia się charakterystykę aktywności fizycznej piłkarzy podczas gry. Opisuje się różnorodne wskaźniki (normy) kształtowania poziomu fizycznego przy­gotowania, charakterystycznego dla piłkarzy wysokiej klasy. Przedstawia się kie­runki i dynamikę aktywności treningowej w cyklu rocznym, a także podejście do oceny i doskonalenia poziomu przygotowania funkcjonalnego

Funkcjonalne przygotowanie piłkarzy to całokształt tych funkcji i właściwości organizmu, które bezpośrednio lub pośrednio warunkują wydolność (wydajność) organizmu w czasie gry. Osiągnięcie wysokiego poziomu przygotowania w tym względzie zapewnia się w drodze specyficznej adaptacji do określonego rodzaju współzawodnictwa sportowego, przy czym przebiega to w ścisłym związku z indywidualnymi właściwościami funkcjonalnego potencjału piłkarzy [82, 84].

Z powyższą tematyką związanych jest szereg opracowań naukowych, są to przede wszystkim prace J. Bangsbo [7, 8, 11] i T. Reilly'ego i in. [99-103], S. Schmida, B. Alejo, [104], M. Godika, [44] i inne. Wśród periodyków najwięcej informacji z tego obszaru naukowego znaleźć można w wydawanym od 1988 roku w Wielkiej Bryta­nii „Science and Football".

Autorzy niniejszej monografii mają nadzieję, że materiały w niej zawarte będą przydatne dla doskonalenia naukowo-metodycznego podejścia do procesu przygo­towania sportowego w piłkarstwie.