Ческ (Влияние)

Nazwisko bohatera jest dla czytelnika wyraźnym sygnałem, że powieściowa postać to w istocie everyman, każdy Kaszuba i każdy człowiek.

"Cësk" tematyką nie odbiega zbytnio od tego, o czym Janke pisał wcześniej. Kolejny raz wracamy do wielkiego, właściwie niewyczerpalnego tematu: człowiek wobec Historii.

Najnowsza powieść Stanisława Jankego, mając w sobie silny czynnik uogólniający i typizujący, daje się również czytać w wymiarze identyfikacyjnym. Najważniejsza sprawa to autorsko przedstawiany faktor kaszubski, widoczny w opisie relacji społecznych, politycznych, ekonomicznych czy kulturowych rozgrywających się od początku XX w. do połowy lat pięćdziesiątych. Choć nie są one ujęte w kompletnym porządku filozoficznym czy historycznym, to jednak sekwencje egzystencjalne czy biograficzne postaci powieści przynoszą ze sobą określony obraz kaszubszczyzny. Janke pozwala sobie nawet na swoiste, szkicowe portretowanie niektórych działaczy kaszubskich. Tak się dzieje w przypadku kilkakrotnego nawiązywania do postaci burmistrza Wejherowa z czasu międzywojnia Teodora Bolduana. Widać to również w tych scenach powieści, kiedy narrator-taksówkarz spotyka się z pasażerami, wśród których można rozpoznać Stefana Fikusa czy Józefa Ceynowę. W jeszcze innych momentach utworu postaci wspominają m.in. o Walentym Dąbrowskim, Józefie Hallerze, Alicji Kotowskiej, Leonie Heyce, Edmundzie Roszczynialskim, Kazimierzu Bieszku i Augustynie Westphalu.

Łącznie sceny z rzeczywistości rozgrywającej się przed II wojną światową i po niej pozwalają zaprezentować Gùsta jako bohatera o podwójnej: kaszubskiej i polskiej tożsamości. W czasach pokoju, w sytuacjach rodzinnych i codziennych główny bohater zawsze się określa jako Kaszuba. Natomiast wobec totalitaryzmu faszystowskiego lub komunistycznego odnajduje wspólnotę myśli i działania z polskimi patriotami. Tożsamościowa podwójność nie jest dla Gùsta czymś problematycznym i piętnującym. To raczej osoby spoza Kaszub mają trudności ze zrozumieniem takiej identyfikacji. Dla Jankego ważne było pokazanie kaszubskości w codziennych wyborach życiowych, w działaniu, bez patosu i rozterek ideowych. Jego bohater mimo niesprzyjających warunków zewnętrznych chce żyć w zgodzie ze światem i samym sobą, chociaż w czasach, kiedy nacjonalizmy i nieludzkie ideologie są u władzy, utrzymywanie podmiotowości jest prawie niemożliwe. Są wszakże ludzie, którzy to czynili, i właśnie o nich warto pamiętać. Gùst Kaszubowski to przykład człowieka ciężko doświadczanego przez los, ale gotowego walczyć o siebie i swoją tatczëznã.