ГИГИЕНА И ЗАЩИТА ЖИВОТНЫХ. 2-е ИЗДАНИЕ

HIGIENA I DOBROSTAN ZWIERZĄT. WYD 2

Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Tytuł: Higiena i dobrostan zwierząt

Autorzy: Roman Kołacz, Zbigniew Dobrzański (red.)

Strony: 715

Wydanie: 2

Oprawa: twarda

ISBN: 9788377173190

Data wydania: 2019

Spis treści:

PRZEDMOWA 15

WSTĘP (R. Kołacz, Z. Dobrzański) 17

Rozdział 1. WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA ZDROWIE I PRODUKCYJNOŚĆ ZWIERZĄT (Z. Dobrzański, R. Kołacz) 19

1.1. Promieniowanie UV i światło 19

1.1.1. Wpływ promieniowania UV na zwierzęta 21

1.1.2. Wpływ światła widzialnego na zwierzęta 25

1.1.3. Pomiary promieniowania 26

1.2. Warunki termiczno-wilgotnościowe 26

1.2.1. Podstawy termoregulacji 26

1.2.2. Strefa obojętności ciepinej 34

1.2.3. Wpływ wysokich temperatur na zwierzęta 41

1.2.4. Wpływ niskich temperatur na zwierzęta 43

1.2.5. Wpływ wilgotności na zwierzęta 45

1.2.6. Wskaźniki higrometryczne 45

1.2.7. Układy termiczno-wilgotnościowe 50

1.2.8. Pomiary temperatury i wilgotności 53

1.3. Ruch powietrza 54

1.4. Metody sumarycznej oceny czynników klimatu 58

1.4.1. Wpływ ochładzania na zwierzęta 59

1.5. Ciśnienie atmosferyczne 64

Wpływ ciśnienia atmosferycznego na zwierzęta 64

Hipobaria 65

Hiperbaria 68

1.6. Dźwięki i hałas 68

1.6.1. Wpływ hałasu na zwierzęta 69

1.6.2. Ochrona akustyczna pomieszczeń inwentarskich 71

1.7. Zanieczyszczenia powietrza 76

1.7.1. Gazy szkodliwe i toksyczne 76

1.7.2. Zapylenie powietrza 82

1.7.3. Mikroflora powietrza 85

1.7.4. Endotoksyny 90

Piśmiennictwo 92

Rozdział 2. CZYNNIKI MIKROKLIMATOGENNE - SPOSOBY OPTYMALIZACJI (Z. Dobrzański, R. Kołacz) 95

2.1. Wentylacja pomieszczeń inwentarskich 95

Zadania wentylacji 96

Zasady działania wentylacji grawitacyjnej 96

Zasady działania wentylacji mechanicznej 97

Wielkość wentylacyjna 101

2.2. Ciepłochronność i ogrzewanie budynków inwentarskich 103

Bilans ciepiny budynków inwentarskich 103

Ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich 105

2.3. Oświetlenie pomieszczeń inwentarskich 107

Piśmiennictwo 113

Rozdział 3. PODŁOGI I LEGOWISKA DLA ZWIERZĄT (Z. Dobrzański, R. Kołacz) 115

3.1. Podłogi ściółkowe 115

3.2. Podłogi bezściółkowe 117

Zasady wykonywania podłóg bezściółkowych 119

Podłogi rusztowe 120

3.3. Oddziaływanie podłóg na zwierzęta 123

Piśmiennictwo 126

Rozdział 4. ZMYSŁY I ZACHOWANIE SIĘ ZWIERZĄT GOSPODARSKICH (A. Wójcik) 127

4.1. Konie 127

Zmysły 128

Zachowania społeczne 130

Zachowania pokarmowe 133

Zachowania motoryczne 135

Zachowania odpoczynkowe i sen 136

Zachowania komfortowe 136

Zabawa 137

Zachowania eksploracyjne (poznawcze) 137

Zachowania reprodukcyjne i opieka nad potomstwem 138

4.2. Bydło 141

Zmysły 141

Zachowania społeczne 142

Zachowania pokarmowe 146

Odpoczynek 148

Zachowania wydalnicze 150

Przemieszczanie się bydła 150

Zachowania eksploracyjne 151

Zachowania reprodukcyjne i opieka nad potomstwem 152

4.3. Świnie 155

Zmysły 156

Zachowania społeczne 157

Zachowania pokarmowe i eksploracyjne 160

Odpoczynek i zachowania wydalnicze 161

Zachowania reprodukcyjne i opieka nad potomstwem 163

4.4. Owce 165

Zmysły 165

Zachowania społeczne 166

Zachowania pokarmowe 169

Odpoczynek 170

Zachowania reprodukcyjne i opieka nad potomstwem 171

4.5. Kozy 175

Zmysły 175

Zachowania społeczne 176

Zachowania pokarmowe 179

Zachowania reprodukcyjne i opieka nad potomstwem 181

4.6. Drób 184

Zmysły 184

Zachowania społeczne 185

Zachowania pokarmowe i zachowania w czasie odpoczynku 189

Zachowania komfortowe i pielęgnacyjne 192

Zachowania reprodukcyjne - lęgowe i opieka nad potomstwem 192

Piśmiennictwo 198

Rozdział 5. DOBROSTAN ZWIERZĄT 205

5.1. Definicje i pojęcie dobrostanu zwierząt (R. Kołacz, E. Bodak) 205

Piśmiennictwo 208

5.2. Etyczne aspekty dobrostanu zwierząt (T. Kaleta) 209

Pojęcia podstawowe 209

Niektóre klasyczne teorie etyczne 211

Etyka a dobrostan 215

Inne koncepcje etyczne związane ze zwierzętami 221

Perspektywy refleksji etycznej nad zwierzętami 224

Piśmiennictwo 224

5.3. Zwierzęta w religiach świata (T. Kaleta) 225

Kłopoty z definicją 225

Złożoność zjawiska religii 225

Podział religii 227

Religioznawstwo 228

Symbole w religii 228

Zwierzęta w religii 229

Piśmiennictwo 239 5.4.

Dobrostan a ból i cierpienie zwierząt (R. Kołacz) 239

Ból jako źródło cierpienia 240

Piśmiennictwo 249

5.5. Kryteria oceny dobrostanu zwierząt (R. Kołacz, E. Bodak) 251

5.5.1. Fizjologiczne aspekty oceny dobrostanu 252

5.5.2. Behawioralne kryteria oceny dobrostanu 253

5.5.3. Zdrowotne i produkcyjne kryteria oceny dobrostanu 256

Piśmiennictwo 259

5.6. Postęp genetyczny a dobrostan zwierząt (R. Kołacz) 261

Bydło 261

Drób 263

Świnie 264

Postęp genetyczny a zachowanie się zwierząt 266

Piśmiennictwo 266

5.7. Dobrostan a bezpieczeństwo żywności (R. Kołacz) 269

Wpływ skutków stresu na jakość i bezpieczeństwo mięsa 272

Piśmiennictwo 276

5.8. Ekonomiczne aspekty dobrostanu zwierząt (R. Kołacz) 277

Piśmiennictwo 283

5.9. Dobrostan zwierząt a etykietowanie produktów żywnościowych (R. Kołacz) 286

Piśmiennictwo 290

5.10. Uwarunkowania prawne ochrony dobrostanu zwierząt (R. Kołacz) 291

5.10.1. Europejska konwencja o ochronie zwierząt domowych 298

Piśmiennictwo 301

5.11. Wymogi w zakresie dobrostanu w chowie drobiu (R. Kołacz) 302

5.11.1. Wymogi w zakresie utrzymania kur 302

5.11.2. Wymogi w zakresie utrzymania brojlerów kurzych 308

5.11.3. Wymogi w zakresie warunków utrzymania innych gatunków drobiu 318

Piśmiennictwo 322

5.12. Ochrona dobrostanu świń w fermach z uwzględnieniem obowiązujących przepisów (R. Kołacz) 325

5.12.1. Wstęp 325

5.12.2. Systemy i zasady utrzymania loch i loszek w okresie ciąży 327

5.12.3. Utrzymanie loch w kojcach porodowych 337

5.12.4. Funkcja legowiskowa a dobrostan świń 341

5.12.5. Żywienie i system zadawania paszy 348

5.12.6. Warunki utrzymania świń w kontekście wymogów prawnych 349

Piśmiennictwo 354

5.13. Standardy dobrostanu w fermach krów mlecznych i odchowie cieląt oraz higiena pozyskiwania mleka 360

5.13.1. Dobrostan krów w fermach krów mlecznych (R. Kołacz) 360

5.13.2. Rodzaj podłogi i legowiska a dobrostan i kulawizny krów (R. Kołacz, E. Tracz-Jarosz) 367

Piśmiennictwo 374

5.13.3. Schorzenia gruczołu mlekowego u krów a dobrostan (E. Tracz-Jarosz) 379

Piśmiennictwo 386

5.13.4. Systemy udoju a dobrostan krów (L. Jarosz, E. Tracz-Jarosz) 388

Piśmiennictwo 404

5.13.5. Wymogi prawne w zakresie warunków utrzymania bydła (R. Kołacz) 407

5.13.6. Standardy higieniczne w zakresie pozyskiwania mleka 411

5.13.7. Wymogi dotyczące dobrostanu cieląt 415

5.14. Warunki utrzymania owiec, kóz, danieli i jeleni w świetle obowiązujących przepisów o dobrostanie (Z. Dobrzański) 418

5.14.1. Minimalne warunki utrzymywania owiec 420

5.14.2. Minimalne warunki utrzymywania kóz 421

5.14.3. Minimalne warunki utrzymania jeleni i danieli 422

5.15. Minimalne wymogi dobrostanu w chowie koni (R. Kupczyński) 424

Behawioralne aspekty dobrostanu koni 424

Zaburzenia zachowania 426

Systemy i warunki utrzymania koni 430

Stajnie i boksy - konstrukcja i wyposażenie 431

Piśmiennictwo 438

5.16. Minimalne warunki utrzymywania zwierząt futerkowych (A. Filistowicz) 439

Piśmiennictwo 454

5.17. Wymogi w zakresie transportu zwierząt (R. Kołacz) 456

5.17.1. Regulacje prawne dotyczące transportu zwierząt 456

5.17.2. Zwierzęta w czasie transportu 458

5.17.3. Ogólne wymogi dotyczące środków transportu i warunków transportu 459

5.17.4. Załadunek i rozładunek 465

5.17.5. Postępowanie ze zwierzętami podczas transportu 465

5.17.6. Nadzór nad transportem zwierząt 467

5.18. Wymogi dobrostanu zwierząt podczas uboju i uśmiercania (R. Kołacz) 468

5.18.1. Podstawy prawne uboju i uśmiercania zwierząt 468

5.18.2. Ubój religijny 475

5.18.3. Etyczne i prawne aspekty eutanazji zwierząt 482 Piśmiennictwo 487

5.19. Dobrostan zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych (W. Janeczek, R. Kupczyński) 488

5.19.1. Zwierzęta 490

5.19.2. Wykonywanie procedur 491

5.19.3. Zastąpienie, ograniczenie, udoskonalenia - 3R 499

5.19.4. Warunki środowiska w pomieszczeniach dla zwierząt laboratoryjnych 500

5.19.5. Ogólne zasady profilaktyki i ocena stanu zdrowia 512

5.19.6. Doświadczenia na zwierzętach 514

Piśmiennictwo 520

5.20. Zasady kontroli dobrostanu zwierząt (R. Kołacz) 521

Rozdział 6. BIOASEKURACJA FERM ZWIERZĘCYCH 525

6.1. Zagadnienia wstępne (R. Kołacz) 525

Choroby bakteryjne 526

Choroby wirusowe 527

Choroby grzybicze 527

6.2. Rozpoznawanie chorób zakaźnych (A. Rudy) 528

6.3. Wektory szerzenia się chorób zakaźnych zwierząt (R. Kołacz, A. Rudy) 529

6.3.1. Bezpośredni kontakt zwierzę zakażone - zwierzę zdrowe 529

6.3.2. Nasienie 530

6.3.3. Droga aerogenna 530

6.3.4. Czynnik ludzki 532

6.3.5. Środki transportu i ruchome wyposażenie ferm 533

6.3.6. Pasza i woda 533

6.3.7. Ptaki, nietoperze, gryzonie, zwierzęta dzikie, zwierzęta domowe, owady 534

6.4. Czynniki ryzyka skuteczności programu bioasekuracji (R. Kołacz) 535

6.5. Elementy bioasekuracji ferm zwierzęcych (R. Kołacz) 536

6.5.1. Lokalizacja ferm 536

6.5.2. Funkcjonowanie systemu „czarno-białego" 537

6.5.3. Kwarantanna 539

6.6. Aspekty prawne bioasekuracji (A. Rudy) 541

6.7. Zasady dezynfekcji (R. Kołacz, Z. Dobrzański) 545

6.7.1. Metody fizyczne 546

6.7.2. Metody chemiczne 547

6.7.3. Charakterystyka środków dezynfekcyjnych 550

6.8. Dezynsekcja (Z. Dobrzański) 561

6.9. Deratyzacja (M. Kulok) 563

6.10. Rejestracja produktów biobójczych (R. Kołacz) 567

Piśmiennictwo 568

Rozdział 7. HIGIENA WODY I POJENIA ZWIERZĄT (Z. Dobrzański, L. Tymczyna) . 575

7.1. Źródła wody dla zwierząt 575

7.2. Badania laboratoryjne wody 577

Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT) 578

Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT) 579

Bakteriologiczne badanie wody 580

Substancje promieniotwórcze 580

7.3. Higiena i systemy pojenia zwierząt 581

Piśmiennictwo 588

Rozdział 8. HIGIENA PASZ - ASPEKTY LEGISLACYJNE I PRAKTYCZNE (M. Korczyński, Z. Dobrzański) 589

8.1. Materiały paszowe i higiena pasz w produkcji pierwotnej 591

8.2. Zasady higieny dla podmiotów prowadzących działalność na rynku pasz - poziom wyższy niż pierwotna produkcja pasz 594

8.2.1. Wymagania stawiane dla podmiotów prowadzących działalność na rynku pasz - poziom wyższy niż pierwotna produkcja pasz 597

8.3. Pasze lecznicze 606

Piśmiennictwo 607

Rozdział 9. METODY HIGIENIZACJI I UTYLIZACJI ODCHODÓW ZWIERZĘCYCH (Z. Paluszak, H. Olszewska, G. Gryń) 609

9.1. Skład fizykochemiczny odchodów zwierzęcych 609

9.2. Mikrobiologiczna charakterystyka gnojowicy 611

9.2.1. Bakterie i grzyby w gnojowicy 612

9.2.2. Jaja i oocysty pasożytów 616

9.2.3. Wirusy 619

9.3. Wybrane metody higienizacji gnojowicy 621

9.3.1. Metody fizyczne 622

9.3.2. Metody biologiczne 624

9.3.3. Dezynfekcja chemiczna gnojowicy 635

9.3.4. Dezynfekcja odchodów stałych 640

9.4. Składowanie gnojowicy i odchodów stałych 641

Piśmiennnictwo 643

Rozdział 10. ODDZIAŁYWANIE FERM ZWIERZĘCYCH NA ŚRODOWISKO 647

10.1. Zanieczyszczenie pyłowe (Z. Dobrzański, S. Opaliński, M. Korczyński) 647

10.2. Zanieczyszczenia gazowe (S. Opaliński, Z. Dobrzański, J. Kozieł) 650

10.2.1. Powstawanie amoniaku i cena jego globalnej emisji 650

10.2.2. Metody ograniczenia emisji amoniaku 654

10.2.3. Problematyka odorów 660

10.3. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne (A. Chmielowiec-Korzeniowska, Z. Dobrzański, S. Opaliński) 663

10.4. Odchody zwierzęce (Z. Dobrzański, R. Kupczyński) 666

10.5. Soki kiszonkowe (Z. Dobrzański, M. Korczyński) 672

10.6. Uboczne produkty pochodzenia zwierzęcego (Z. Dobrzański, A. Chmielowiec-Korzeniowska, S. Opaliński) 674

Piśmiennictwo 678

Rozdział 11. MEDYCYNA KATASTROF - ZADANIA SŁUŻB WETERYNARYJNYCH (H. Olszewska, Z. Paluszak, J. Bauza-Kaszewska) 682

11.1. Definicje i rodzaje katastrof 682

11.2. Zadania służb weterynaryjnych w czasie katastrof i zagrożenia agroterroryzmem 687

11.3. Wybrane zagadnienia bio- i agroterroryzmu 690

11.3.1. Mikroorganizmy możliwe do bioterrorystycznego wykorzystania 694

11.3.2. Agroterroryzm 706

11.3.3. Czynniki zoonotyczne w ataku bioterrorystycznym 707

11.3.4. Przeciwdziałania zagrożeniu czynnikami bioterrorystycznymi 711

Piśmiennictwo 712

NOTKI O AUTORACH 715