Книга «Крым как предмет украинско-российского спора»

Krym jako przedmiot sporu

ukraińsko-rosyjskiego

(wydanie II zmienione i

poprawione)

Wybuch konfliktu między Federacją Rosyjską a Ukrainą, którego przedmiotem był Krym, w gruncie rzeczy zaskoczył opinię publiczną zarówno w Polsce, jak i w krajach Europy Zachodniej. Lata propagandy radzieckiej spowodowały, że obszar byłego Związku Radzieckiego, a szczególnie jego europejską część: Białoruś i Ukrainę, postrzegano jako swoisty monolit. Orientowano się, że ludność jego części składowych posługuje się wprawdzie różnymi językami, ale niezwykle zbliżonymi, przy czym istniało i istnieje mocno ugruntowane, i w gruncie rzeczy słuszne przekonanie, że język rosyjski pełni rolę integrującą, a jego znajomość jest powszechna. Właśnie język, i w pewnym stopniu religia prawosławna, uważane były za czynniki spajające wspomniane trzy państwa słowiańskie. Nawet interesujący się współczesną polityką, jeżdżący w celach naukowych bądź chociażby turystycznie do Rosji, bądź na Ukrainę, zdawali się nie tylko w czasach radzieckich, ale i długi czas po rozpadzie b. ZSRR nie dostrzegać narastającej wrogości między ludnością Federacji Rosyjskiej i Ukrainy. Podnoszono, że ukraińskie elity polityczne są w wysokim stopniu zrusyfikowane, żeby nie powiedzieć zsowietyzowane, a język ukraiński nie jest używany w obiegu powszechnym, a ma charakter „prywatnego narzędzia komunikacji”. Stwierdzano przy tym co najwyżej, iż ewentualna niechęć między Ukraińcami a mieszkańcami Federacji Rosyjskiej może mieć podłoże natury gospodarczej i wynikać z zazdrości Ukraińców o powodzenie gospodarcze rosyjskiego sąsiada.

Autor: Maria Gołda-Sobczak

Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM

Wydanie: II

Ilość stron: 390

Oprawa: miękka

Numer ISBN: 978-83-64447-21-1

SPIS TREŚCI

Wstęp. 9

Rozdział I

Półwysep Krymski przed zajęciem jego obszaru przez Tatarów.

Osadnictwo i związki polityczne. 19

Rozdział II

Chanat Krymski 37

1. Najazd Tatarów na Krym. Początki państwowości 37

2. Etnogeneza Tatarów.. 42

3. Krym pod władzą dynastii Girejów.. 45

4. Ustrój polityczny Chanatu Krymskiego. Forma rządów.. 56

5. Polityka zagraniczna Chanatu. 60

6. Demografia. 68

7. Gospodarka Krymu. 76

Rozdział III

Krym pod władzą carów rosyjskich. 79

1. Wojny Rosji z Chanatem Krymskim u schyłku XVII w. i XVIII w. 79

2. Aneksja Krymu w okresie rządów Katarzyny II 87

3. Zmiany demograficzne. Straty materialne i ekonomiczne

Tatarów.. 91

4. Odrodzenie narodowe Tatarów.. 96

5. Krym w literaturze i sztuce rosyjskiej jako mityczna Arkadia. 100

6. Stereotyp Tatara. 105

Rozdział IV

Krym pod władzą radziecką. 117

1. Próby odrodzenia państwowości krymskotatarskiej 117

2. Rządy Macieja Sulejmana Sulkiewicza. Zdobycie Krymu

przez bolszewików.. 125

3. Krymska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka. 129

4. Krym w okresie II Wojny Światowej. Wysiedlenia Tatarów.. 131

Rozdział V

Próby powrotu Tatarów na Krym.. 137

1. Walka Tatarów krymskich o przetrwanie narodowe.

Repatriacja. 137

2. Próby odbudowy tkanki społecznej mniejszości tatarskiej

na Krymie. 141

3. Rozpad Związku Radzieckiego i skutki tego procesu

dla Tatarów.. 143

4. Status języka ukraińskiego. 150

5. Roszczenia terytorialne Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy. 156

6. Problem Floty Czarnomorskiej 170

Rozdział VI

Tło polityczne zajęcia Krymu przez Federację Rosyjską. 179

1. Memorandum budapesztańskie. 179

2. Stosunek Federacji Rosyjskiej do zmian politycznych

na Krymie. 183

3. Problem referendum.. 187

4. Przyłączenie Krymu do Federacji Rosyjskiej 195

5. Reakcja Ukrainy i państw zachodnich na aneksję Krymu

przez Federację Rosyjską. 200

6. Zajęcie Krymu przez Federację Rosyjską w optyce koncepcji

kategorii interesu. 213

Rozdział VII

Suwerenność czy prawo do samostanowienia. 224

1. Zasada samostanowienia narodów jako parawan aneksji 224

2. Zasada integralności terytorialnej a prawo do secesji 241

Rozdział VIII

Konsekwencje zajęcia Krymu przez Federację Rosyjską. 251

Zakończenie. 260

Aneks. 265

1. Opis Krymu. 265

2. Memorandum Budapesztańskie. 270

3. Uchwała Rady Najwyższej Federacji Rosyjskiej z 21 maja 1992 r.

o ocenie prawnej wyższych organów władzy państwowej Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Radzieckiej o zmianie

statusu Krymu. 273

4. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską w kwestii formowania Marynarki Wojennej na bazie Floty Czarnomorskiej

Jałta – 3.08.1992. 274

5. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską w sprawie podziału Floty Czarnomorskiej z 23 czerwca 1992 r. 276

6. Ugoda między Federacją Rosyjską a Ukrainą w sprawie Floty Czarnomorskiej z 9 czerwca 1995 r. 278

7. Ustawa Federalna Federacji Rosyjskiej o zaprzestaniu podziału

Floty Czarnomorskiej z 23 października 1996 r. 282

8. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską o podziale

Floty Czarnomorskiej 8 sierpnia 1997 r. 283

9. Porozumienie między rządem Ukrainy i rządem Federacji Rosyjskiej

o wzajemnych rozliczeniach finansowych, związanych

ze stacjonowaniem Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej

na terytorium Ukrainy z 28 maja 1997 r. 289

10. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską o statusie

i zasadach stacjonowania Floty Czarnomorskiej Federacji

Rosyjskiej na terytorium Ukrainy z 28 maja 1997 r. 294

11. Porozumienie między Federacją Rosyjską i Ukrainą o statusie

i warunkach stacjonowania Floty Czarnomorskiej Federacji

Rosyjskiej na terytorium Ukrainy z 8 sierpnia 1997 r. 300

12. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską dotyczącą stacjonowania Floty Czarnomorskiej na terytorium Ukrainy

z 27 kwietnia 2010 r. 307

13. Traktat o przyjaźni, współpracy i partnerstwie między

Federacją Rosyjską a Ukrainą 28 maja 1997 r. 315

14. Porozumienie między Ukrainą i Federacją Rosyjską

o demarkacji ukraińsko-rosyjskiej granicy państwowej 324

15. Umowa między Ukrainą i Federacją Rosyjską o wykorzystaniu Morza Azowskiego i Cieśniny Kerczeńskiej 326

16. Poczet chanów krymskich. 327

Bibliografia. 330

Źródła. 330

Materiały. 334

Literatura. 336

Publicystyka. 373