Сильва Кашубян

Sylwa kaszubskie to książka o najnowszej literaturze kaszubskiej. Właśnie najnowszej, bo o ile o kaszubskim piśmiennictwie przedwojennym lub tym rozwijającym się do 1980 roku napisano szereg artykułów i druków zwartych, o tyle interpretacje literatury dzisiejszej pojawiają się rzadko i raczej przypadkowo. Nie jest to najlepsza sytuacja dla wykuwania się świadomości estetycznej i tożsamościowej Kaszubów i Polaków.W niniejszym zbiorze dominuje analiza twórczości kaszubskiej rozumianej jako materiał kaszubskojęzyczny. To właśnie ten język jest dla mnie medium najsilniej wyrażającym kaszubskość i najmocniej oddziałującym na czytelnika. Sformułowane w nim: poezja, proza, zjawiska dramatu, teatru i szeroko rozumianej kultury literackiej, skłaniają do publicznego zastanawiania się nad stanem literatury Kaszub. Nie znaczy to, że omówione tu zostały wyłącznie publikacje kaszubskojęzyczne. Są tu również rozważania związane z literaturą polską albo niemiecką. Chodzi raczej o to, żeby stale w postępowaniu opisowo-popularyzatorskim przywoływać kontekst kaszubski, odkrywać jego najważniejsze znaczenia i oceniać jakość jego artystycznej formy, co pokazuje, na ile odpowiada on ogólnopolskiemu czy ogólnoeuropejskiemu życiu kulturalnemu.Wszystkie zawarte w zbiorze artykuły utworzyły czterdziestoczęściową całość sylwiczną. W zgodzie z łacińskim terminem, prezentowany jest tutaj zestaw wypowiedzi niewielkich rozmiarami, wynikających z szybkich reakcji na wydawane drukiem pozycje, oceny naznaczone aktualnością i pewną spontanicznością aktualnej sytuacji. Dawny szlachcic, tworząc sylwy, zbierał wiadomości z licznych źródeł: tak z zakresu wysokiej sztuki, jak i z prywatnych wspomnień, zapisywał tak pieśni religijne, jak i okazjonalne rymowanki. Tworzyła się z tego opasła księga, pragmatyczna, z której korzystać miało wiele pokoleń użytkowników… Dzisiejsze sylwa, choć nie mają tak wielu zastosowań, jak te z XVII czy XVIII wieku, dalej są projektowane jako materiał upamiętniający życie literackie Kaszub i Pomorza. Wraz z wydanym kilka lat wcześniej Raptularzem kaszubskim są formą krytycznego przeglądu piśmiennictwa i chęcią choćby odnotowania literackich wydarzeń z ostatni lat.Oczywiście trzeba mieć świadomość, że namysł krytycznoliteracki nad literaturą kaszubską napotyka na kilka przeszkód, które trudno jest czasami zniwelować. Przede wszystkim chodzi tutaj o szczególny status języka kaszubskiego. Z jednej strony – z tej racji, że używany jest przez niewielką liczebnie wspólnotę, zagrożony globalizacją i unifikacją – należy go wszelkimi sposobami chronić i przyczyniać się do jego rozwoju. Nadmierna krytyka mogłaby spowodować zarzucenie tworzenia w nim na rzecz innego, bardziej powszechnego języka. Czy znaczy to, że należy zrezygnować z wypowiadania czasami negatywnych ocen wobec piszących po kaszubsku? Raczej nie… Zasadny sposób realizowania krytyki polegałby na empatycznym podejściu do ocenianego utworu czy autora. Bez stosowania jakiejś szczególnej taryfy ulgowej, mając świadomość wielkości i żywotności kręgu twórców i odbiorców tej literatury, warto wymagać od środowiska kaszubskiego realizacji uniwersalnych i obowiązujących wszystkich twórców zasad. U podstaw zatem wypowiadanych w tej książce recenzji leży przekonanie, że to czynniki literackie, nie zaś historyczne, socjologiczne, polityczne czy prywatne są najważniejszym punktem odniesienia.Zebrane w książce recenzje, opinie i uwagi ułożone zostały w dwóch wzajemnie się warunkujących porządkach, choć i one nie są ściśle zachowane. Pierwszy polega na odwołaniu się do cech genologiczno-tematycznych utworów. Stąd więc najpierw omawiane są tomiki poetyckie, potem proza, następnie utwory sceniczne i akty życia teatralnego. Następnie zamieszczono recenzje dotyczące życia naukowego i kulturalnego Kaszub i Pomorza. Na ową ramę nałożono chronologię publikowanych tomików lub wydarzeń artystycznych, od faktów zaistniałych od 2012 roku, do tych, które pojawiły się w 2016 roku. Większość z nich była drukowana w „Pomeranii”, w polskich lub kaszubskich wersjach językowych. Teraz wszystkie przyjmują zapis polskojęzyczny.Sylwa kaszubskie to formy otwarte, nieco zaczepne, pisane głównie po to, aby zanotować wydarzenia, wstępnie je ocenić czy oddać w formie literackiej własną na nie reakcję. Mają również inspirować na przyszłość. To całkiem sporo…