Ярош – ПОБЕДИТЕЛИ И ПРОИГРАВШИЕ ПОЛЬСКОЙ ПРЕОБРАЗОВАНИЯ

MARIA JAROSZ

- WYGRANI I PRZEGRANI POLSKIEJ TRANSFORMACJI

Wydawnictwo: OFICYNA NAUKOWA

Rok wydania: 2005

Liczba stron: 324

Format: 145x225 mm

Okładka: twarda

UWAGA - ŚLADY MAGAZYNOWANIA - DROBNE ZARYSOWANIA, ZAGIĘCIA,  ITP.

"Transformacja polskiego systemu polityczno-gospodarczego jest ogromnym sukcesem naszego kraju. Tak też jest oceniana przez międzynarodowych ekspertów, dziennikarzy i uczonych. W światowej literaturze naukowej i publicystyce, zwłaszcza najnowszej, przykład Polski przywoływany jest z reguły jako argument na rzecz możliwości racjonalnej przebudowy niewydolnej gospodarki realnego socjalizmu w prężną i rozwojową gospodarkę rynkową. I w inny zupełnie kraj - Polskę niepodległą, demokratyczną, wolną. Potwierdza to analiza wskaźników podstawowych efektów reformowania gospodarki: Polska jest liderem przemian w pokomunistycznych krajach Europy.

Inaczej widzimy transformację, jeśli przedmiotem rozważań uczynimy dysproporcje między bogactwem a biedą. Problem w tym, że tereny najbardziej zacofane, miasta, miasteczka i wioski, dla których inwestycje kapitału polskiego czy zagranicznego są kwestią życia i śmierci, rozwoju bądź stagnacji i obumierania, absolutnie nie interesują potencjalnych inwestorów. Z ich bowiem punktu widzenia irracjonalne jest inwestowanie w zakup denacjonalizowanych przedsiębiorstw (bądź zakładanie nowych firm) tam, gdzie nie ma odpowiedniej infrastruktury, powiązań kapitałowych czy zaplecza produkcyjnego. W tej sytuacji rzeczą nowej klasy politycznej, a zwłaszcza wyłonionych spośród niej decydentów, jest wyznaczenie priorytetów gospodarczej (i społecznej) polityki kraju. W tym przypadku polegające na dokonaniu wyboru: czy należy wspierać najlepiej prosperujące regiony kraju, czy też raczej stymulować niwelowanie różnic między tymi najlepszymi a zacofanymi - i w dającej się przewidzieć przyszłości doprowadzić do zmniejszenia terytorialnych i społecznych dystansów?

Rzecz w tym, że realizacja programu zawartego w drugim członie alternatywy szanse ma raczej niewielkie. Co ma określone reperkusje nie tylko w kraju, ale i poza nim. Zdaniem Unii Europejskiej i Międzynarodowej Organizacji Pracy, to państwo powinno wpływać na kształtowanie w miarę harmonijnego ekonomicznego i społecznego rozwoju kraju, nawet wtedy kiedy jest to zadanie bardzo trudne, ponieważ zaniedbania w tej materii grożą poważnymi konsekwencjami społecznymi.

Tradycyjnie ukształtowany podział regionalny na część "lepszą" i "gorszą" występuje w większości krajów świata. W Polsce chodzi o coś poważniejszego: o utrwalanie się niekorzystnych tendencji zjawiska. Dawny historyczny podział na Polskę A i Polskę B bowiem nie tylko przetrwał, ale w wyniku transformacji się pogłębił. Rozwój przedsiębiorczości prywatnej i inwestycje zagraniczne znacząco wzmocniły potencjał gospodarczy tylko w regionach dobrze uprzemysłowionych. W regionach słabo zindustrializowanych i rolniczych natomiast skupiły się negatywne skutki transformacji, co potęguje ich zapóźnienie rozwojowe. To jakie miejsce w materialnej i społecznej strukturze nowego ładu zajmą określone grupy, zależy od bardzo wielu przesłanek. W dużej jednak mierze - od cech i predyspozycji ukształtowanych w środowisku miejskim czy wiejskim, regionie produkcyjnym czy zacofanym, w rodzinie biednej czy bogatej, której status jest - i był już w późniejszym okresie ancien régime`u - z reguły dziedziczony.

Istnieje przy tym syndrom biedy, w którym analizowane zmienne społeczno-demograficzne - ale także osobowościowe - zazębiają się i wzmacniają. Na granicy minimum biologicznego, lub poniżej, znajdują się rodziny wielodzietne, najczęstsze w środowiskach wiejskich i rejonach gospodarczo i społecznie upośledzonych. Potomkowie tych rodzin nie mają w zasadzie szans na poprawę losu w dającej się przewidzieć przyszłości. Zwłaszcza, że ich edukacja kończy się na szkole podstawowej lub zawodowej niższego szczebla. Co też prawie zawsze wyznacza i petryfikuje ich status - przegranych nowego systemu.

Te i inne strony polskiej rzeczywistości stały się przedmiotem analiz przedstawionych w tej książce. Autorami kolejnych rozdziałów są - wchodzący w skład multidyscyplinarnego zespołu badawczego - specjaliści różnych, zazębiających się dyscyplin naukowych: socjologii, politologii, prawa czy ekonomii, z Instytutu Studiów Politycznych PAN, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) Uniwersytetu Warszawskiego, Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej, Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych oraz Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.

Każdy z rozdziałów dotyczy jakiegoś fragmentu polskiej transformacji: społeczności lokalnych i członkostwa Polski w Unii Europejskiej, ewolucji własności publicznej, strategii przetrwania i rozwoju gospodarstw domowych oraz przyszłości dzieci w latach wielkiej zmiany, a także - położenia i szans robotników w okresie przebudowy kraju, bezrobocia, biedy i pomocy społecznej, funkcjonowania społeczności lokalnych i postaw elit wobec zagrożenia patologią społeczną. Przedmiotem ostatniego rozdziału są sukcesy i błędy transformacji w opinii jej autorów, aściślej - klasy politycznej odpowiedzialnej za kształt i kierunki polskich przemian. Każdy z rozdziałów zawiera odrębną część analizy polskiej rzeczywistości i jej postrzegania łącznie zaś - wraz z zawartością innych książek:

Pułapki prywatyzacji. (Prywatyzacja w Polsce 1990-2002), Maria Jarosz - (red.), Warszawa 2003, Instytut Studiów Politycznych PAN Władza. Przywileje. Korupcja, (Maria Jarosz), Warszawa 2004, Wyd. Naukowe PWN, Instytut Studiów Politycznych PAN Polska, ale jaka?, M. Jarosz (red.), Warszawa 2005, Oficyna Naukowa, Instytut Studiów Politycznych PAN

Bezrobocie i instytucje rynku pracy, (Marta Danecka), Warszawa 2005, Instytut Studiów Politycznych PAN

opartych na projekcie "Syndrom wielkiej zmiany" - stanowi wiarygodne źródło wiedzy o wymiarach, przejawach i skutkach wielkich polskich przemian".

Spis treści:

Maria Jarosz Transformacja tu i teraz

Transformation here and now 9

Przesłanki badania "Syndrom wielkiej zmiany i jego socjologiczne implikacje" 9

Metodologia badania 16

Bogactwo i bieda - tematy przewodnie analizy 22

Krzysztof Jasiecki Społeczności lokalne wobec członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Oczekiwania i przygotowania

Local communities vis-á-vis Poland`s European Union membership. Expections and preparations 25

Postrzeganie integracji europejskiej. Nadzieje i obawy 31

Ocena przygotowań do akcesji 44

Działania dostosowawcze wspierane ze środków UE 50

Wnioski 57

Cezary Kosikowski Ewolucja własności publicznej jako symptom i warunek wielkiej zmiany

The evolution of public ovnership - symptom and condition of great change 65

Geneza i rozwój własności publicznej oraz jej funkcji 65

Odejście od własności publicznej na rzecz własności społecznej oraz jej fetysz w warunkach ustroju socjalistycznego 71

Powrót do kategorii własności publicznej jako wynik transformacji ustrojowej w państwach socjalistycznych 75

Aksjologiczne i pozorne potrzeby przekształceń własnościowych po upadku ustroju socjalistycznego 79

Wnioski 92

Monika Abucewicz,

Kazimierz W. Frieske Idea i praktyka terytorialnej samorządności

Territorial self-governance - idea and practice 94

A miało być tak pięknie ... 94

Brzydkie kaczątko transformacji 101

Reforma czy proces zmiany społecznej? 107

Mieczysław Kabaj,

Marta Danecka Bezrobocie i pomoc społeczna

Unemployment and social assistance 114

Bezrobocie 116

Pomoc społeczna 129

Marek W. Kozak Polska regionalna: bezrobocie i bieda

Regional Poland - unemployment and poverty 141

Czynniki rozwoju gospodarczego a bezrobocie i ubóstwo 142

Zatrudnienie i bezrobocie w ujęciu regionalnym 150

Nierówności, ubóstwo i wykluczenie społeczne 154

Wnioski 158

Mariusz Jędrzejko Elity lokalne wobec zagrożeń patologią społeczną

Local elites in the face of the hazards of social pathology 162

Elity lokalne i patologia w społeczności lokalnej - problemy definicyjne 164

Postrzegany zakres i nasilenie patologii społecznej w środowiskach lokalnych 169

Główne zagrożenia w opinii lokalnych elit 173

Źródła zagrożeń w opinii badanych 179

Wnioski 181

Leszek K. Gilejko Robotnicy w transformacji: ocena ich położenia i szans

Workers in transformation - an assessment of their situation and opportunities 183

Dlaczego klasa przegrana? Oceny ogólne 183

Robotnicy z lokalnych społeczności 187

Praca - bezrobocie - robotnicza ocena szans zatrudnienia 192

Beneficjenci przemian i przegrani - robotnicza ocena struktury społecznej 196

Ocena transformacji 202

Racjonalna krytyka - niebezpieczna frustracja 208

Piotr Kozarzewski Strategie przetrwania i rozwoju gospodarstw domowych

Household survival and development strategies 211

Transformacja systemowa: oceny i oczekiwania 213

Bogate i biedne gospodarstwa domowe: charakterystyka dochodów i zasobów materialnych 219

Strategie poprawy sytuacji materialnej i walki z niepowodzeniami 229

Wnioski 244

Jolanta Kulpińska Przyszłość dzieci

The future of the children 250

Szanse dzieci i warunki ich realizacji w opiniach rodziców 252

Kilka wniosków ogólnych o młodym pokoleniu w czasach wielkiej zmiany 261

Ewa Nalewajko,

Barbara Post Gorycz sukcesu - polskie zmiany w opinii ich autorów

Bitter success - the Polish transformation in the opinions of its authors 266

Między funkcjonowaniem demokracji i finansami publicznymi. Ogólna diagnoza polskich problemów 267

Funkcjonowanie polskiej demokracji - diagnoza i recepty 270

Obszary społecznego wykluczenia - diagnoza i recepty 280

Wokół akcesji do Unii Europejskiej - diagnoza i recepty 295

Wokół gospodarki i finansów - diagnoza i recepty 297

Maria Jarosz,

Marek W. Kozak Konkluzje

Conclusions 301

Noty o autorach 313

Indeks osób 316

Summary 320

Contens