Словарь польского языка, тома I-XI Дорошевского.

Słownik języka polskiego, Tom I-XI

+ Nowy Słownik ortograficzny

+Słownik wyrazów obcych

• Autor: Witold Doroszewski red
• Wydawnictwo: PWN
• Rok wydania: 1996
• Oprawa: Twarda
• Format: 170 x 240 mm
• Stan: Słowniki w bardzo ładnym stanie. Kilka tomów posiada delikatne przytarcia na brzegach okładki (widoczne na zdjęciach)
• ISBN: 8301118768

Tom I: A-Ć (1206 s., 1958 r.). Tom II: D-G (1396 s., 1965 r.). Tom III: H-K (1360 s., 1964 r.). Tom IV: L-Nić (1330 s., 1963 r.). Tom V: Nie-Ó (1264 s., 1963 r.). Tom VI: P-Prę (1476 s., 1964 r.). Tom VII: Pri-R (1499 s., 1965 r.). Tom VIII: S-Ś (1368 s., 1966 r.). Tom IX: T-Wyf (1484 s., 1967 r.). Tom X: Wyg-Ż (1494 s., 1968 r.). Tom XI: Suplement A-Ż (566 s., 1969 r.) Wydanie to jest reprintem najwybitniejszego dzieła polskiej leksykografii powojennej - 11 tomowego Słownika języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego lfabetyczny (za odstępstwo od niego można uważać tzw. hasła podwójne, opisujące wspólnie pary aspektowe czasowników albo różniących się przyrostkiem, albo supletywne, np. brać – wziąć, a także nagłówki podające warianty haseł). TWÓRCY Redaktor naczelny, Witold Jan Doroszewski (1899–1976), był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego (od r. 1930). Kierownik Katedry Języka Polskiego (1930–1968), redaktor „Prac Filologicznych” i „Poradnika Językowego”, inicjator i prezesTowarzystwa Kultury Języka, członek rzeczywisty PAN (w latach 1952–1957 członek korespondent), członek wielu towarzystw i organizacji naukowych, posiadacz licznych odznaczeń i zaszczytnych tytułów. Zorganizował również Zakład Językoznawstwa PAN w Warszawie, w którego skład wchodziła pracownia dialektologiczna (opracowująca materiały gwarowe z dawnych Prus Wschodnich) oraz pracownia słownika XVII i XVIII wieku. Zajmował się opisem języka polskiego, zwłaszcza jego systemu słowotwórczego i dialektologią, teorią języka i leksykografią. Pozostawił kilkaset prac drukowanych, m.in. Monografie słowotwórcze (1928–1931, 4 części), Język polski w Stanach Zjednoczonych A.P. (1938), Podstawy gramatyki polskiej (1952), Z zagadnień leksykografii polskiej (1954), Studia i szkice językoznawcze (1962), Elementy leksykologii i semiotyki (1970). Aktywnie zajmował się rozpowszechnieniem wiedzy o języku, niemal od początku istnienia Polskiego Radia prowadził bardzo popularną audycję Radiowy Poradnik Językowy (teksty radiowe i artykuły zostały potem wydane w zbiorach: Rozmowy o języku (1948–1954, 4 serie) oraz O kulturę słowa (1962–1979, 3 tomy). Słownik języka polskiego uważał za dzieło swego życia. Doroszewski był bardzo silną osobowością, wywierał ogromny wpływ na środowisko naukowe. Ułatwiało mu to wszechstronne wykształcenie, doświadczenie życiowe, bardzo szerokie kontakty w świecie nauki, biegła znajomość języków obcych. Miał ogromny rozmach organizacyjny, który mógł twórczo rozwinąć po II wojnie światowej. Przyczynił się do ukształtowania współczesnego środowiska językoznawczego w Polsce, a zwłaszcza w Warszawie. CHARAKTERYSTYKA Słownik języka polskiego (dalej SJPDor) ma charakter materiałowy, przytacza oryginalne cytaty wybrane z ponad 3000 źródeł drukowanych – literackich, fachowych i prasowych (nie zawsze były to pierwodruki, co stało się przyczyną krytyki). Przykłady, wybierane intuicyjnie przez lektorów, przepisywano na kartki. Ponieważ okazało się, że ta selektywna ekscerpcja przynosi dostateczną ilustrację wyrazów rzadkich i charakterystycznych, nie dokumentuje natomiast należycie użycia wyrazów zwykłych i częstych, dodatkowo przeprowadzono ekscerpcję pełną kilku źródeł. W końcowej fazie prac redakcyjnych kartoteka osiągnęła objętość ponad 6 mln kart (wg niektórych oszacowań 7 mln). Po dyskusjach nad wersją próbną słownika (zob. rubryka Inne), uznawszy, że w okresie Oświecenia nastąpił „przełom w dziejach narodu i umysłowości polskiej”, zdecydowano się włączyć do SJPDor słownictwo polskie od drugiej połowy XVIII wieku aż do czasu opracowania słownika. Choć materiały starsze zostały uwzględnione w ograniczonym zakresie, w słowniku znalazło się wiele wyrazów nieużywanych w XX wieku (z drugiej strony wzrosła jego użyteczność przy czytaniu i interpretacji tekstów starszych). Wbrew charakterowi dokumentacyjnemu SJPDor miał na widoku również cel normatywny (co mocno podkreślał redaktor naczelny). Dlatego do jego siatki haseł nie włączono wyrazów nieakceptowanych z punktu widzenia propagowanej wtedy „kultury języka polskiego”, m.in. wulgaryzmów oraz innych wyrazów i wyrażeń skrajnie potocznych. Z tego, że nie było tu konsekwencji, zdawali sobie sprawę sami twórcy słownika, niektóre z wyrazów pominiętych w ciągu zasadniczym włączono więc do suplementu. SJPDor jest poprzedzony obszernym wstępem. W jego części teoretycznej Witold Doroszewski omówił genezę i charakter słownika, problemy normy językowej, zasady analizy znaczenia wyrazów i sposoby ich definiowania, a Halina Auderska i Halina Kurkowska podały informacje szczegółowe dotyczące zasobu i sposobu opracowania haseł. Osobny rozdział, napisany przez Jana Tokarskiego, poświęcony jest notowaniu w słowniku form fleksyjnych (zob. rubryka Innowacje warsztatowe). Mimo szybkiego tempa pracy materiał językowy opracowano rzetelnie, starając się głęboko analizować znaczenia wyrazów, co spowodowało niejednokrotnie nadmiar informacji pozajęzykowej, encyklopedycznej. W wypadku regularnych derywatów i wariantów zastosowano odesłania do wyrazu podstawowego, a jednostki leksykalne o zmienionej funkcji (np. rzeczownikowe chory) wprowadzono jako tzw. podhasła. Starannie opisano również szeroko rozumianą frazeologię: związki ustalone zanotowano przy poszczególnych znaczeniach, a typowe połączenia pokazywano przez dobór przykładów i często osobno wyliczono. Bardzo wnikliwie zostały opracowane (głównie przez J. Tokarskiego) wyrazy funkcyjne: przyimki, spójniki, partykuły. Ciekawe, że właśnie te artykuły hasłowe były często krytykowane w późniejszych pracach językoznawczych, w których sposoby ich użycia są analizowane jeszcze dokładniej. W leksykografii polskiej drugiej połowy XX wieku SJPDor stał się dziełem klasycznym, podstawą materiałową wielu późniejszych słowników (także odmiennego rodzaju), punktem odniesienia dla niezliczonych prac leksykograficznych i językoznawczych. INNOWACJE WARSZTATOWE ► Po raz pierwszy w dziejach leksykografii polskiej podstawą opracowania słownika stała się tak duża kartoteka cytatów (6–7 mln kart), która nadała pracom charakter dokumentacyjny. Ułożona alfabetycznie, służyła potem w pracy nad innymi słownikami w Redakcji Słowników Języka Polskiego PWN. W latach 90. XX wieku kartoteka ta została przez Wydawnictwo Naukowe PWN (następcę prawnego Państwowego Wydawnictwa Naukowego) przekazana Wydziałowi Polonistyki UW, gdzie uporządkowano ją i udostępniono. ► W SJPDor przedstawiono konsekwentną i nowoczesną koncepcję opisu fleksji autorstwa J. Tokarskiego. Jej podstawą było założenie, że każda forma każdego leksemu zawartego w słowniku powinna być dostępna na podstawie podanych w nim informacji: jeśli jest wyjątkowa, ma być podana przy haśle, jeśli zaś regularna, powinna dać się utworzyć za pomocą tabel deklinacyjnych i koniugacyjnych przytoczonych we wstępie. Ten ambitny zamiar był bardzo trudny do zrealizowania, w hasłach słownika jest wiele błędów i niedokładności w notowaniu form fleksyjnych. Szczegółowej informacji fleksyjnej nie towarzyszyła równie dokładna informacja składniowa, na przykład o rekcji czasowników słownik nie informuje wprost, można się jej tylko domyślać na podstawie cytatów, nie zawsze skutecznie.