АЛБО альбо Власть и анархия 2/2011 (55)

Pozycja po zwrocie, możliwe uszkodzenia: okładka porysowana, rogi zagięte, strony przybrudzone na grzbiecie.

król, tyrania, Zeus i Prometeusz

Spis treści

Jungowskie inspiracje

Władza jako archetyp. Bunt Prometeusza – Zenon Waldemar Dudek

Cybernetyka między filozofią a techniką – Robert Piotrowski

Od psychologii do autopsychoterapii

Patriarchalna władza nad dzieckiem a proces jego krzywdzenia – Paweł Karpowicz

Problem Edypa, Cień Lajosa i wyzwanie Sfinksa – Tomasz Olchanowski

Archetypy w kulturze

Pech czy los? Mądra Elżunia (baśń nr 34) – Jadwiga Wais

Nasze tożsamości

Krew i słowa. O pozornym zwycięstwie Heinricha Himmlera nad Magnusem Hirschfeldem – Paweł Fijałkowski

Dialog kultur

Symbole i retoryka arabskiej wiosny 2011 roku – Ewa Machut-Mendecka

Z poetyki archetypów

Otwarty układ – Arnold Toczyski

Granat w kuźni – Tomasz Bohajedyn

Na granicy epok

Współczesne czarownice – Agata Muszyńska

Środki psychodeliczne – ogólny model działania i implikacje socjokulturowe – Bartosz Celmer

Raków – centrum ruchu ariańskiego – Jerzy J. Kolarzowski

Forum psychologii kultury

Dyskusje: Andrzej Falkiewicz – przyczynki do biografii intelektualnej – Jerzy J. Kolarzowski

Korespondencja: Nowooreańska królowa woodoo – Elwira Blazewicz

Patriarchalna władza nad dzieckiem a proces jego krzywdzenia

Paweł Karpowicz

"Wystarczy krótki rzut oka na historię, by przyznać, że walcząc z przemocą wobec dzieci, z przemocą w rodzinie, dokonujemy zamachu na uświęconą instytucję patriarchalnej rodziny".

Monika Płatek

"Gdybyście naprawdę kochali swoje dzieci, na świecie nie byłoby wojen".

Jiddu Krishnamurti

W artykule koncentrujemy uwagę na zagadnieniu przemocy wobec dzieci i wyrządzania im krzywdy. Zjawisko to ma głębokie korzenie historyczne, istniało i istnieje we wszystkich znanych kulturach. Od połowy ubiegłego stulecia zaczęto wprowadzać regulacje prawne mające na celu przeciwdziałanie niekontrolowanemu nadużywaniu dzieci. Przemiany świadomości społecznej oraz systemu wartości po drugiej wojnie światowej pozwoliły na nazwanie, zidentyfikowanie i określenie pewnych zachowań rodziców i opiekunów dziecka jako przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej oraz zaniedbywania istotnych potrzeb dziecka.

Motorem trwających przez tysiąclecia nadużyć na dzieciach była patriarchalna struktura rodziny i społeczeństwa. Męska supremacja i dominacja nad dzieckiem i kobietą opierała się na sile, agresji i strachu. Autorytet mężczyzn wynikał z ich niekwestionowanej, gwarantowanej prawem formalnym lub zwyczajowym władzy ojcowskiej. Dominująca pozycja mężczyzny jako pater familias, czyli głowy rodziny, była charakterystyczna dla cywilizacji Zachodu i Wschodu. Na Zachodzie, w tradycji judeochrześcijańskiej, tę uprzywilejowaną rolę mężczyzny sankcjonowała religia.

W artykule zastanawiamy się, w jaki sposób władza ojca nad dzieckiem, kobietą i rodziną prowadziła do krzywdzenia dzieci. Zwracamy również uwagę na rolę społecznych norm i wartości w tym procesie. Rozważania są aktualne i – w naszym przekonaniu – odzwierciedlają współczesne procesy nadawania dziecku należnych mu praw i ograniczania nadmiernych praw rodziców.

Definicja. Krzywdzenie dzieci to każde działanie lub bezczynność jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprywuje równe prawa i swobody dzieci lub zakłóca ich optymalny rozwój.

Z krzywdzeniem dzieci mamy do czynienia wtedy, gdy doświadczą one przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, zaniedbywania. W takich sytuacjach może dojść do zakłócenia optymalnego rozwoju dziecka, a nawet jego zatrzymania, do różnorodnych strat i szkód. Krzywdzenie to synonim przemocy.

Sytuacja dzieci w poszczególnych epokach historycznych

Zjawisko krzywdzenia dziecka jest procesem uniwersalnym. Dzieje przemocy wobec dzieci można zawrzeć w krótkiej sentencji: „Długa historia krzywdzenia, krótka historia pomagania”.

W celu zilustrowania skali przemocy wobec dzieci, którą odnotowała historia ludzkości – całkowitego braku poszanowania ich elementarnych praw do życia, zdrowia i rozwoju – podamy kilka charakterystycznych dla tego zagadnienia informacji.

• W wielu plemionach i społeczeństwach starożytnych zabijanie dzieci było traktowane jako sposób regulacji liczby dzieci w rodzinie.
• Dzieci zabijano w kulturze Zachodu aż do końca wieków średnich; było to powszechne zjawisko społeczne.
• Częstym motywem zabójstw było pochodzenia dziecka ze związku pozamałżeńskiego („z nieprawego łoża”), co potępiał Kościół. Stąd wywodzi się pogardliwa nazwa takiego dziecka – bękart. Takie dzieci, jeśli udało im się przeżyć, były pozbawione praw społecznych.
• Jeszcze do XVIII wieku w krajach skandynawskich dziecko, którego po urodzeniu ojciec nie wziął na ręce, było skazane na śmierć.
• Skalę perwersyjnej przyjemności, czerpanej z krzywdzenia bezbronnych istot, najlepiej ilustruje zabawa w „rzucanie dzieckiem”, rozrywka popularna w kręgach arystokracji francuskiej. Ofiarami jej stawały się dzieci, które były pod pewnymi względami ułomne. Dziecko zawijano w materiał i ciskano nim niczym piłką przez dziedziniec. Tak zginął brat Henryka IV Burbona, króla Francji (1553–1610).
• Dzieci były przez długie wieki eksploatowane w gospodarstwach chłopskich, zmuszane do pracy w zbyt wczesnym wieku.
• Dzieci wykorzystywano seksualnie.
• Były też oddawane „na służbę” na dwory możnych, gdzie często doznawały krzywdzącego traktowania.
• W kręgach arystokratycznych Europy, zwłaszcza od XVI do XVIII wieku, powszechną praktyką było oddawanie dzieci na wychowanie piastunkom i mamkom.
• Wraz z rozwojem kapitalizmu i industrializacją dzieci z ubogich warstw społecznych były kierowane przez rodziców do pracy w fabrykach. Do połowy XIX wieku nie chroniły ich żadne przepisy ani regulacje prawne.
• Dzieci były zmuszane do wielogodzinnej pracy w warunkach uciążliwych i niebezpiecznych dla zdrowia i życia.

Badacze dokonali typologii różnych okresów w historii cywilizacji Zachodu, od starożytności po wiek XX, ze względu na charakter przemocy, eksploatacji i wykorzystywania dzieci przez rodzinę i społeczeństwo (Lloyd de Mause, 1974, za: Jarosz, 2001).

• Zabijanie dzieci – do około IV w. n.e. – praktyka ta była rozpowszechniona w wielu kulturach archaicznych i starożytnych.
• Oddawanie dzieci – od około IV do XIII w. – to powszechna forma zachowania rodziców wobec dzieci w wiekach średnich; dzieci były oddawane do klasztorów i do rodzin lepiej sytuowanych na wychowanie lub na służbę.
• Ambiwalencja w stosunku do dzieci – XIV–XVIII w. – stopniowy rozwój związków emocjonalnych między rodzicami a dziećmi; zachowania rodziców w przeważającej mierze nadal pozostawały surowe i zdominowane przez przemoc.
• Wnikanie – XVIII w. – to coraz powszechniejsze w kulturze Zachodu podejmowanie prób uczuciowego zbliżenia się rodziców do dziecka.
• Socjalizacja – od XIX do połowy XX w. – wychowanie dziecka ma na celu przystosowanie go do społeczeństwa; następują zmiany społeczne w makroskali, demokratyzacja i emancypacja grup społecznych, zwiększa się też zakres autonomii dzieci; w wychowaniu nadal dominuje dyscyplinowanie dziecka przez kary fizyczne, choć maleje ich okrucieństwo w porównaniu z poprzednimi okresami.
• Wspieranie rozwoju dziecka – od połowy XX w. – rozwijają się nowe, postępowe prądy pedagogiczne i psychologiczne, m.in. psychologia humanistyczna; wychowanie dziecka zaczyna być procesem świadomym i zamierzonym; zwraca się uwagę, że dziecko posiada pozytywny potencjał rozwojowy, który odpowiednie wychowanie i edukacja mogą aktualizować.

Streszczenia artykułów

Władza jako archetyp. Bunt Prometeusza

Zenon Waldemar Dudek

Władza stwarza sytuacje graniczne, w których człowiek jest zmuszony dokonywać trudnych wyborów. Władza jest archetypem, jednych ustawia w roli władcy, drugich w roli poddanego, wskazując im określoną formę zachowania. Kiedy władca źle wypełnia swą rolę, np. ojciec w rodzinie czy król w państwie, może się spotkać z buntem. Dziecko wypowiada posłuszeństwo rodzicowi, a obywatel kraju nie wykonuje poleceń króla. Bunt jest jednak karany. Ilustruje to los Prometeusza, który wykradł bogom ogień i przekazał go ludziom. Został za to przykuty do skał Tartaru. Istotą jego buntu nie było jednak pragnienie zdobycia władzy, ale dobro ludzi. Cierpienie, jakie musiał znosić, było ceną, jaką zapłacił za wyświadczone ludziom dobro. W finale dochodzi do uwolnienia Prometeusza od kary oraz uznania jego racji przez Zeusa.

Motyw buntu prometejskiego pokazuje znaczenie archetypu władzy i wzorców jej sprawowania w stosunkach międzyludzkich. Władza jest przywilejem, ale też obowiązkiem wobec poddanych. Wypowiedzenie posłuszeństwa zmusza wyalienowaną władzę do transformacji. Tworzy nowy wzór jej sprawowania.

Słowa kluczowe: sytuacje graniczne, mity, władca–poddany, archetyp ofiary, bunt prometejski, cierpienie

Cybernetyka między filozofią a techniką

Robert Piotrowski

Identyfikujemy jedenaście głównych filozoficznych założeń cybernetyki. Wskazujemy na ich problematyczność oraz na wątpliwości związane z samym obiektem zainteresowań i językiem cybernetyki. Podajemy kilka przykładów zastosowania myślenia cybernetycznego w humanistyce.

Słowa kluczowe: sterowanie, system, myślenie cybernetyczne, homeostaza

Patriarchalna władza nad dzieckiem a proces jego krzywdzenia

Paweł Karpowicz

Prezentowany tekst koncentruje uwagę Czytelnika na podstawowym wyzwaniu i zagrożeniu cywilizacyjnym, jakim jest przemoc wobec dzieci. Mimo przyjęcia przez nasz kraj odpowiednich regulacji prawnych, które chronią życie i zdrowie dziecka oraz zakazują stosowania wobec dzieci wszelkiego rodzaju przemocy, z dawaniem klapsów włącznie, regularnie docierają do opinii publicznej dramatyczne informacje. W niektórych żłobkach w miastach wojewódzkich dochodzi do maltretowania małych dzieci. W ostatnim okresie mieliśmy do czynienia z faktami pozbawienia życia 2,3 i 4-letnich dzieci w Sosnowcu oraz Pucku. Sprawcami tych czynów byli rodzice bądź rodzice zastępczy.

W tekście pragniemy dotrzeć do korzeni przemocy wobec dzieci. Wskazujemy na wielowiekową tradycję krzywdzenia dziecka, jak też na patriarchalną strukturę rodziny jako zjawisko sprzyjające krzywdzeniu. Pragniemy również wskazać na takie czynniki, jak nienawiść, pogarda, brak szacunku, ignorancja, brak dostatecznej empatii oraz niedorozwój uczuć pozytywnych jako podstawowe przyczyny zachowań okrutnych, brutalnych, stosowanych przez dorosłych wobec dzieci.

Słowa kluczowe: krzywdzenie dzieci, ochrona praw dziecka, rodzina patriarchalna, „czarna pedagogika”, destrukcyjne uczucia i postawy, uczucia konstruktywne

Problem Edypa, Cień Lajosa i wyzwanie Sfinksa

Tomasz Olchanowski

Na przykładzie mitu o Edypie autor artykułu przedstawia fenomen agresji kierowanej przez starsze pokolenie w kierunku młodszego. Wyparta agresja zazwyczaj manifestuje się jako troska o los przyszłych pokoleń. Dziki seksualny popęd i obsesja władzy króla Lajosa prowadzą do tragedii. Dramat człowieka rozgrywa się pomiędzy okrutnym sumieniem Edypa i szalonym pragnieniem Lajosa.

Słowa kluczowe: hybris, obsesja władzy, popęd seksualny, mit, projekcja, wyparcie, agresja

Pech czy los? Mądra Elżunia (baśń nr 34)

Jadwiga Wais

Baśń „Mądra Elżunia” ze zbioru Grimmów jest opowieścią o nieudanej inicjacji. Bohaterka baśni nie poradziła sobie z procesem socjalizacji i indywiduacji. Została wykluczona ze wspólnoty ludzi oraz z poczucia własnej wartości i tożsamości. Jest postacią tragiczną. Przez to, że uosabia nasze własne lęki, jest nam bliska jak wielu innych bohaterów mitologii czy literatury.

Słowa kluczowe: socjalizacja, indywiduacja, baśń

Krew i słowa. O pozornym zwycięstwie Heinricha Himmlera nad Magnusem Hirschfeldem

Paweł Fijałkowski

Homoseksualiści byli jedną z grup społecznych planowo wyniszczanych przez nazistowski system ludobójstwa, stawiający sobie za cel fizyczną eliminację ludzi i zjawisk uznanych za „szkodliwe społecznie” i niebezpieczne dla reszty narodu niemieckiego. Istotą zbrodni ludobójstwa jest masowe wyniszczanie ludzi ze względu na cechę będącą integralnym składnikiem ich osobowości, mające na celu fizyczną eliminację wszystkich przejawiających ją osób. Choć Żydzi stanowili najliczniejszą grupę ofiar nazizmu, mamy dziś prawo mówić także o holokauście Romów i Sinti, chorych i upośledzonych umysłowo, świadków Jehowy i wreszcie gejów. Tylko wtedy, gdy uznany równość niezawinionego cierpienia, możemy liczyć na to, że pamięć o holokauście pozostanie trwale działającą na wyobraźnię przestrogą na lepszą przyszłość.

Słowa kluczowe: nazizm, ludobójstwo, homoseksualizm

Symbole i retoryka arabskiej wiosny 2011 roku

Ewa Machut-Mendecka

W artykule przedstawiam wydarzenia arabskiej wiosny 2011 roku w Tunezji i Egipciez punktu widzenia ich symbolicznych treści wynikających z nazw, pod jakimi przechodzą do historii. W pierwszym z tych krajów upowszechnia się m.in. nazwa Saurat al Jasmin – Rewolucji Jaśminu, służąca do jej opisu, używana także w Internecie. Nazwa wynika z popularności, jaką ma wspomniany tu kwiat w Tunezji oraz symbolizowanej przez niego niewinności oraz łagodności. Tunezyjczycy demonstrowali bowiem z gołymi rękoma i wychodzili na ulicę bezbronni. Ta same wydarzenia noszą też nazwę Saurat al-Karama – Rewolucji Honoru. Nawiązuje ona do poczucia dyshonoru wielu Tunezyjczyków z powodu nieznośnej egzystencji, na pograniczu przetrwania. Kolejna nazwa tych samych wydarzeń to Saurat al-Ahrar – Rewolucja Ludzi Wolnych. W Egipcie dla jego wiosny 2011 r. upowszechniła się nazwa Saurat Lutus – Rewolucja Lotosu, w której wykorzystana została nazwa kwiatu od czasów starożytnych symbolizującego Egipt. Inna nazwa tych wydarzeń to As-Saura al-Bajda – Biała Rewolucja wyrażająca podobnie, jak w Tunezji protest bezbronnych Egipcjan przeciwko reżimowi. Przyjęła się też kolejna nazwa: Saurat al-Ghadab – Rewolucja Gniewu. Wydarzenia w Egipcie są też powszechnie znane w świecie jako Saurat 25 Jana’ir – Rewolucja 25 stycznia, która dała początek decydującym przemianom kraju.

Słowa kluczowe: tożsamość arabska, symbole, Rewolucja Jaśminu, Rewolucja Lotosu, islamizacja, demokracja

Współczesne czarownice

Agata Muszyńska

W artykule przedstawiam zjawisko wicca, które jest religią współczesnych czarownic. Wicca opiera się na wierze w Boginie i Boga. Wśród wiccan odnajdziemy wierzących między innymi w bóstwa egipskie, greckie, babilońskie i skandynawskie. W rytuałach religijnych oraz w życiu codziennym wiccanie praktykują białą magię, która jest nieodłączną częścią religii wicca, a jej główną zasadą jest nie szkodzić sobie i innym.

Słowa kluczowe: wicca, Bogini i Bóg, czarownice, rytuały, biała magia

Środki psychodeliczne – ogólny model działania i implikacje socjokulturowe

Bartosz Celmer

Celem artykułu jest przestawienie ogólnego modelu działania środków psychodelicznych, ustalenia, jakie zmiany powodują w świadomości (porównanie z innymi środkami psychoaktywnymi) oraz przede wszystkim, jak te stany umysłu mają się do codziennej aktywności oraz innych stanów. W ten sposób odkrywamy, co takiego w substancjach tych jest pociągające na tle nowoczesnego społeczeństwa, oraz jak ich właściwości mogą wpływać na ich własny obraz, na tworzenie się wokół nich mitów i jaki one same mają kulturowy wpływ.

Słowa kluczowe: psychodeliki, odmienne stany świadomości, mózg, percepcja

Raków – centrum ruchu ariańskiego

Jerzy J. Kolarzowski

Artykuł omawia historię małego miasta w Polsce, siedzibę zboru, wydawnictwa i Akademii od chwili założenia w drugiej połowie XVI wieku: rozwój, rozkwit i gwałtowny upadek w momencie nasilenia procesów kontrreformacji w latach trzydziestych XVII wieku. Ogromne znaczenie Akademii w Rakowie polegało nie tylko na wykształceniu kilku generacji młodzieży, ale również na stworzeniu wolnej przestrzeni służącej wymianie myśli, zwłaszcza po wybuchu wojny trzydziestoletniej.

Słowa kluczowe: Bracia Polscy, Raków na Kielecczyźnie, Polska w XVII-wiecznej Europie

O Autorach

Blazewicz Elwira – ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim i podyplomowe Studium Systemowej Terapii Rodzinnej w Psychoterapeutycznym Instytucie Burg Bergerhausen w Duisburgu (Niemcy). Jest członkiem zespołu Międzynarodowej Agencji Prasowej „New York Reporters”. Jej artykuły i sprawozdania ukazały się w pismach: „Kwartalnik Historyczny”, „Internationale Zeitschrift für Humanistisches Psychodrama”, „Nowy Dziennik”, „Aura, Metro-Polonia” oraz w polsko-czeskim czasopiśmie „Bohemia”.

Bohajedyn Tomasz – rysownik w polskiej edycji „Le Monde diplomatique”; publikuje również w wielu innych czasopismach w kraju i za granicą, na przykład w „Midraszu”, „Ricie Baum”, „Kresach” i „Op. cit.”. Wystawiał między innymi w Klubie Polskich Nieudaczników w Berlinie, na Rozbracie w Poznaniu, w Le Madame w Warszawie, w Galerii Teatru Komuna Otwock, w Galerii Officyny w Szczecinie i w Galerii Garbary 48 w Poznaniu. Opublikował tomiki Kongo (2007), Spaghetti western (2008), Osad (2010), Las idzie (2012).

Celmer Bartosz– absolwent socjologii na Uniwersytecie Gdańskim, oraz studiów podyplomowych z Zarządzania Rozwojem Przestrzennym Miast na Politechnice Gdańskiej.

Dudek Zenon Waldemar – specjalista psychiatra, zajmuje się psychoterapią indywidualną, psychologią osobowości i psychologią kultury; autor artykułów, opracowań i książek z zakresu psychologii głębi, szczególnie jungowskiej, oraz psychoterapii i psychologii kultury – m.in. Psychologia integralna Junga (1995; 2006), Jungowska psychologia marzeń sennych (1997; 2007; 2010), Podstawy psychologii Junga (2002; 2006). Współautor książki Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe (2005; 2008) oraz podręcznika psychoterapii Psychoterapia. Teoria (2005). Współredaktor zbioru tekstów pt. Spotkania z Jungiem (2007). Redaktor naczelny i wydawca „ALBO albo. Problemy psychologii i kultury”.

Fijałkowski Paweł – archeolog i historyk, pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie; zajmuje się dziejami Żydów w dawnej Polsce (X–XVIII w.), historią polskiego protestantyzmu, pradziejami Mazowsza oraz homoerotyzmem w starożytnej Grecji i Rzymie. Autor książki Seksualność, psyche, kultura. Homoerotyzm w świecie starożytnym (2007) oraz Homoseksualizam. Wykluczenie – transgresja – akceptacja (2009).

Karpowicz Paweł – dr, socjolog, od wielu lat specjalizuje się w problematyce teoretycznej i działaniach praktycznych dotyczących ochrony dzieci krzywdzonych. Organizuje i prowadzi warsztaty rozwoju osobistego. Od 30 lat studiuje tradycje duchowe Wschodu, w szczególności buddyzm oraz jogę. Pracował jako terapeuta uzależnień i doradca rozwoju osobistego. Obecnie wykłada socjologię na Niepaństwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Białymstoku. Autor wielu artykułów i książek, w tym: Narkotyki. Jak pomóc osobie i rodzinie?; Szczęśliwe źdźbło trawy. Praktyka buddyzmu i jogi; Terapia wewnętrznego dziecka. Leczenie zranionej duszy; redaktor książki Marek Kotański. Człowiek i jego dzieło. Przełożył z języka angielskiego 14 książek o tematyce psychologicznej.

Kolarzowski Jerzy J. – dr hab., profesor nadzw. UPH w Siedlcach (Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych). Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską w Starożytności, czasach reformacji i współcześnie. Dodatkowe kwalifikacje: Master of Art of NLP. Autor książek: Filozofowie i mistycy. Na drogach neoplatonizmu (2005), Idea praw jednostki w pismach Braci Polskich. U narodzin nowożytnej koncepcji praw człowieka (2009).

Machut-Mendecka Ewa – absolwentka arabistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się kulturą, problematyką społeczną i etnologiczną obszarów muzułmańskich oraz religią islamu. Autorka wielu artykułów i książek. Napisała m.in.: Współczesny dramat egipski (1984), Główne kierunki rozwojowe dramaturgii arabskiej (1992), The Art of Arabic Drama. A Study in Typology (1997), Studies in Arabic Theatre and Literature (2000), Archetypy islamu (2004), Świat tradycji arabskiej (2005), Kultura arabska. Mity, literatura, polityka (2012). Jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego. Członek redakcji „ALBO albo”.

Muszyńska Agata – absolwentka etnologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Pracuje w Muzeum Współczesnym Wrocław.

Olchanowski Tomasz – dr nauk humanistycznych, adiunkt w Zakładzie Psychoanalizy i Myśli Humanistycznej Uniwersytetu w Białymstoku Zainteresowania Autora koncentrują się na zagadnieniach historii kultury i rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzględnieniem ewolucji psychicznej człowieka, źródłach filozofii, problematyce przemiany duchowej. Autor książek: Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowość i narcyzm (2006), Wola i opętanie (2008, wyd. II poszerzone 2010) i kilkudziesięciu artykułów z tego zakresu.

Piotrowski Robert – pracuje w Zakładzie Logiki i Metodologii Nauk Instytutu Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Jest autorem ponad 50 artykułów naukowych i 4 książek: Od materii Świata do materii Państwa. Z filozofii Tomasza Hobbesa (2000); Problem filozoficzny ładu społecznego a porównawcza nauka o cywilizacjach (2003); Logika elementarna. Podręcznik dla szkół akademickich (2005); Demon Maxwella. Dzieje i filozofia pewnego eksperymentu (2011). Jego zainteresowania obejmują cybernetykę, filozofię społeczną i konflikty ideologiczne, historię filozofii polskiej oraz filozofię przyrody. Jest również tłumaczem i redaktorem naukowym.

toczyski arnold – ukończył Uniwersytet w Białymstoku. Interesuje się interpretacją psychoanalityczną stosowaną do sztuki i kultury, literaturą oraz badaniem procesu twórczego. Perspektywę humanistyczną lubi poszerzać o współczesną myśl ekonomiczną, która w związku z globalnym kryzysem powróciła do zainteresowania psychologią i kulturą.

Wais jadwiga – dr, socjolog, adiunkt w Zakładzie Humanistycznych Nauk Lekarskich Akademii Medycznej we Wrocławiu. Zajmuje się zagadnieniami z dziedziny antropologii przemiany duchowej (pogranicze filozofii, psychologii, socjologii, mitologii, baśni i literatury pięknej). Autorka książek Gilgamesz i Psyche (2001) oraz Ścieżki baśni (2006). Publikowała artykuły w „ALBO albo”, „Studiach Filozoficznych”, „Przeglądzie Filozoficznym”, „Etyce”, „Kontekstach”, „Świecie Psychoanalizy”.

Parametry szczegółowe

Czasopismo: "ALBO albo"

Liczba stron: 206

Rok wydania: 2011

Numer wydania: 55

Oprawa: miękka

EAN: 977123008011702, 9771230080551

Szerokość: 16 cm

Wysokość: 23 cm

Waga: 0,33 kg