О демократии в Америке Алексис де Токвиль

O demokracji w Ameryce Alexis de Tocqueville

Alexis de Tocqueville (1805–1859) to kluczowa postać dla głównej fazy kształtowania się myśli socjopolitycznej w Europie. Jego wczesne dzieło O demokracji w Ameryce (1835–1840) zabiera głos w dyskusji nad optymalnym kształtem społeczeństwa, „dyskusji” na śmierć i życie, jaka wówczas przetaczała się burzliwie przez Francję i w gabinetach, i na barykadach. Autor, arystokrata z prastarego rodu, wieloletni deputowany w czasie monarchii lipcowej, minister spraw zagranicznych Napoleona III (1849), na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki rozważa za-i-przeciw demokracji w stosunku do ustroju arystokratycznego, zakładając przy tym z góry, że demokratyzacja jest procesem nieuchronnym dla wszystkich państw.

W nadzwyczaj wnikliwej, czasem proroczej („Rosja i Ameryka podzielą w przyszłości świat między siebie”) analizie Tocqueville opisuje naturę amerykańskiej demokracji jako zjawiska dla jego czasów i jego środowiska spornego, ale zarazem determinującego przyszłość. Generalna teza tego arystokraty-demokraty głosi, że demokracja niesie z sobą fundamentalne zagrożenia, ale że są to zagrożenia możliwe do pokonania, a sama demokracja zapewnia lepsze wykorzystanie energii społecznych niż tradycyjny ustrój klasowy. Traktat ten, po części relacja z podróży, po części psychospołeczne spekulacje wokół nowego, nierozpoznanego jeszcze systemu, stanowi obowiązkową lekturę wszystkich zainteresowanych historią (jakże krótką) demokracji w jej obecnym kształcie.