Книга добродетелей Збигнева Рау

Codziennie oceniamy siebie i innych. Niektórych z nas określamy jako zdyscyplinowanych, odpowiedzialnych, lojalnych, uczciwych, pracowitych, odważnych, tolerancyjnych czy sprawiedliwych. Pojęcia, przy pomocy których dokonujemy takich ocen, tradycyjnie noszą miano cnót. Cnoty to zatem nic innego, jak dobre, pożądane, godne pochwały cechy człowieka.

Cnót nie można nabyć w wyniku rozważań nad żadną, nawet najbardziej podstawową regulą moralną, taką jak na przykład biblijna złota zasada czy imperatyw kategoryczny Immanuela Kanta. Ich istotą jest to, iż — jak podkreślał Arystoteles — nabywa się je w wyniku naśladowania wzorców osobowych. Znakomita część takiego procesu naśladowania ma miejsce w dzieciństwie i wczesnej młodości. Jest to okres, kiedy młodzi ludzie nie są jeszcze w stanie zrozumieć kompleksowości reguł moralnych, niemniej jednak, naśladując innych, stają się już osobami moralnymi. Jest tak dlatego, że nabywają pewną sprawność moralną, pewien nawyk czynienia dobra. Tak na przykład dzieci, które, naśladując rodziców, opiekują się swym młodszym rodzeństwem i zwierzętami domowymi, w naturalny sposób rozwijają w sobie poczucie odpowiedzialności za innych.

Od zarania zachodniej cywilizacji taka koncepcja cnót stanowi fundament moralnego wychowania dzieci i młodzieży. Zależnie od epoki, próby klasyfikacji cnót ulegały zmianom. W starożytności Platon wymieniał mądrość, męstwo, panowanie nad sobą i sprawiedliwość jako cnoty kardynalne. W średniowieczu św. Tomasz wskazywał na wiarę, nadzieję i miłość jako cnoty chrześcijańskie. Dla myślicieli oświecenia zaś cnotą stała się tolerancja. Te różnie modyfikowane katalogi cnót tworzyły jednak zawsze trwały punkt odniesienia dla kształtowania charakteru młodych ludzi, który mogli odnaleźć w postawach rodziców, nauczycieli czy duszpasterzy. Postawy te były natomiast powszechnie wzmacniane w świadomości przez treść bajek, baśni, legend, przypowieści religijnych, dzieł literackich czy rozważań filozofów. Ich bogactwo i nieustanny rozwój stanowiły o ciągłości podstaw moralnego wychowania. Antologia ta jest próbą przypomnienia części bogatej tradycji tego wychowania. Zawiera ona tak znane, jak i już zapomniane utwory, których lektura pozwala na przyswojenie przez młodych ludzi podstawowego katalogu cnót praktykowanych od pokoleń. Każdy z trzynastu rozdziałów antologii składa się z różnorodnych opowiadań, właściwych dla poznania jednej cnoty — samodyscypliny, odpowiedzialności, wytrwałości, odwagi, lojalności, przyjaźni, uczciwości, pracy, wspólczucia, wiary, tolerancji, sprawiedliwości i patriotyzmu. Stopień trudności poznawania i przyswajania tych utworów rośnie wraz z postępem lektury każdego rozdziału, gdyż wymaga od dzieci i młodzieży coraz większej wiedzy ogólnej i życiowego doświadczenia. Tak więc antologia nie jest przeznaczona do jednorazowej lektury, lecz winna towarzyszyć moralnemu rozwojowi młodych czytelników na przestrzeni lat, wprowadzając ich do dzieł klasyków polskiej i obcej literatury, filozofii, autorytetów religijnych i politycznych.

Księgarnia Akademicka 2006, ISBN: 83-7188-773-6, 150x210, 650 s., oprawa twarda