Тыкоцинский замок на реке Нарев 15-18 вв. Бис.

Tykocin. Zamek na Narwią (XV-XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961-1963 i 1999-2007

Red. Magdalena Bis, Wojciech Bis

Warszawa: IAE PAN, 2016

ss. 450: il., mapy

Format A4

Oprawa twarda

ISBN 978-83-63760-43-4

SPIS TREŚCI

Od Redakcji — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

I. Wstęp — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

I.1. Cel i metody pracy .

I.2. Stan zachowania obiektu .

II. Zamek w źródłach historycznych — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

II.1. W XV i w pierwszej połowie XVI w.

II.2. W trzeciej ćwierci XVI wieku .

II.3. W czwartej ćwierci XVI i w pierwszej połowie XVII w.

II.4. Od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII w.

III. Badania archeologiczno-architektoniczne — Wojciech Bis .

III.1. Badania w latach 1961–1963 .

III.1.1. Badania archeologiczne .

III.1.2. Badania architektoniczne .

III.2. Badania w roku 1999 .

III.3. Badania w latach 2001–2007 .

IV. Przemiany budowlano-architektoniczne — Wojciech Bis .

IV.1. Zamek drewniany .

IV.2. Zamek murowany .

IV.3. Twierdza .

V. Kultura materialna .

V.1. Materiały krzemienne — Małgorzata Kuklińska .

V.2. Ceramika pradziejowa — Paulina Auch .

V.3. Ceramika późnośredniowieczna i wczesnonowożytna — Michał Auch, Maciej Trzeciecki

V.4. Ogrzewanie wnętrz zamkowych — Maria Dąbrowska .

V.5. Zabytki metalowe — Wojciech Bis .

V.6. Monety — Wojciech Bis .

V.7. Inne wyroby z gliny i zabytki różne — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

V.8. Konsumpcja mięsa na podstawie źródeł archeozoologicznych — Anna Gręzak .

V.9. Szczątki ptaków — Teresa Tomek .

V.10. Ludzkie szczątki kostne — Wiesław Więckowski .

VI. Podsumowanie — Wojciech Bis .

VII. Bibliografia .

VIII. Summary .

IX. Aneks. Petrografia naczyń ceramicznych — Jacek Michniewicz .

X. Indeks osób .

XI. Adresy Autorów .

From Editors — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

I. Introduction — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

I.1. Aim and methods .

I.2. State of preservation of the site .

II. The castle in historical records — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

II.1. In the fifteenth century and in the first half of the sixteenth century .

II.2. In the third quarter of the sixteenth century .

II.3. In the fourth quarter of the sixteenth century and in the first half of the seventeenth century

II.4. From the second half of the seventeenth century to the second half of the eighteenth century

III. Archaeological and architectonic investigations in Tykocin Castle — Wojciech Bis

III.1. Investigations in the years 1961–1963 .

III.1.1. Archaeological excavations .

III.1.2. Architectonic works .

III.2. Archaeological investigations in the year 1999 .

III.3. Archaeological excavations in the years 2001–2007 .

IV. The transformations of construction and architecture — Wojciech Bis .

IV.1. Timber castle .

IV.2. Brick-and-stone castle .

IV.3. Fortress .

V. Material culture .

V.1. Flint finds — Małgorzata Kuklińska

V.2. Prehistoric pottery — Paulina Auch .

V.3. Late medieval and early modern pottery — Michał Auch, Maciej Trzeciecki .

V.4. Heating of castle interiors — Maria Dąbrowska .

V.5. Metal finds — Wojciech Bis .

V.6. Coins — Wojciech Bis .

V.7. Other pottery artefacts and miscellaneous finds — Magdalena Bis, Wojciech Bis .

V.8. Meat consumption based on archaeological sources — Anna Gręzak .

V.9. Bird remains — Teresa Tomek .

V.10. Human bones — Wiesław Więckowski .

VI. Conclusions — Wojciech Bis .

VII. Bibliography .

VIII. Summary

IX. Appendix. Petrography of pottery — Jacek Michniewicz .

X. Index of people mentioned .

XI. Authors’ contact details .

Tykocin to dziś niewielkie, malownicze miasteczko położone nad Narwią, na południowy zachód od Białegostoku.

Tytułowy obiekt usytuowany jest naprzeciwko miasta, na wyniesieniu w pobliżu starorzecza. Publikacja zawiera opracowanie dziejów założenia zamkowego w okresie od XV do XVIII wieku, koncentrując się na przemianach budowlano-architektonicznych, na miarę określona dostępnymi źródłami materialnymi uzyskanymi w wyniku badan archeologicznych przeprowadzonych na tym stanowisku w latach 1961-1963 oraz 1999-2007, a także pisanymi i ikonograficznymi, w zestawieniu z rezultatami prac architektonicznych z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

To trójczłonowy kompleks złożony z zamku, otaczających go umocnień oraz rozlokowanych poza głównym obwodem murów zamkowych zabudowań, głównie o gospodarczym przeznaczeniu. Każdy z tych podstawowych elementów podlegał przeobrażeniom na przestrzeni badanego okresu, stanowiąc integralna cześć tego założenia i warunkując jego właściwe funkcjonowanie. Uwzględniono trzy zasadnicze etapy rozwoju obiektu – zamek drewniany, zamek murowany i twierdze. Temu poświęcona jest analiza odsłoniętych reliktów zabudowy drewnianej i murowanej oraz związanych z nimi warstw archeologicznych. Ustalenia te stanowią podstawę do weryfikacji niektórych hipotez stawianych przez historyków i historyków architektury, funkcjonujących i utrwalonych już w literaturze przedmiotu. Na czesc tego opracowania składają się analizy różnorodnych wydobytych znalezisk ruchomych. To przede wszystkim wyroby związane z siedziba gasztołdowska, zamkiem zygmuntowskim, obiektem będącym rezydencja Wiesiołowskiego oraz Branickich, głównie pozostałości wyposażenia dawnych wnętrz, po stojących w nich sprzętach, przedmiotach osobistego użytku, resztki pokonsumpcyjne, elementy architektoniczne.

Zestaw ten uzupełniają krzemienie i ceramika umownie określona jako pradziejowa, slady tradycji użytkowania tego miejsca począwszy od schyłku paleolitu, w mezolicie oraz u schyłku epoki brązu i na początku epoki żelaza. To liczny i urozmaicony zasób źródeł, cenny dla poznania przeszłości i warunków zycia na tym terenie.