Тыкоцин - замок на реке Нарев (15-18 вв.) Археологические исследования в разные годы

Tykocin to dziś niewielkie, malownicze miasteczko położone nad Narwią, na południowy zachód od Białegostoku.

Tytułowy obiekt usytuowany jest naprzeciwko miasta, na wyniesieniu w pobliżu starorzecza. Publikacja zawiera opracowanie dziejów założenia zamkowego w okresie od XV do XVIII wieku, koncentrując się na przemianach budowlano-architektonicznych, na miarę określona dostępnymi źródłami materialnymi uzyskanymi w wyniku badan archeologicznych przeprowadzonych na tym stanowisku w latach 1961–1963 oraz 1999–2007, a także pisanymi i ikonograficznymi, w zestawieniu z rezultatami prac architektonicznych z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

To trójczłonowy kompleks złożony z zamku, otaczających go umocnień oraz rozlokowanych poza głównym obwodem murów zamkowych zabudowań, głównie o gospodarczym przeznaczeniu. Każdy z tych podstawowych elementów podlegał przeobrażeniom na przestrzeni badanego okresu, stanowiąc integralna cześć tego założenia i warunkując jego właściwe funkcjonowanie. Uwzględniono trzy zasadnicze etapy rozwoju obiektu – zamek drewniany, zamek murowany i twierdze. Temu poświęcona jest analiza odsłoniętych reliktów zabudowy drewnianej i murowanej oraz związanych z nimi warstw archeologicznych. Ustalenia te stanowią podstawę do weryfikacji niektórych hipotez stawianych przez historyków i historyków architektury, funkcjonujących i utrwalonych już w literaturze przedmiotu. Na cześć tego opracowania składają się analizy różnorodnych wydobytych znalezisk ruchomych. To przede wszystkim wyroby związane z siedziba gasztołdowska, zamkiem zygmuntowskim, obiektem będącym rezydencja Wiesiołowskiego oraz Branickich, głównie pozostałości wyposażenia dawnych wnętrz, po stojących w nich sprzętach, przedmiotach osobistego użytku, resztki pokonsumpcyjne, elementy architektoniczne.

Zestaw ten uzupełniają krzemienie i ceramika umownie określona jako pradziejowa, ślady tradycji użytkowania tego miejsca począwszy od schyłku paleolitu, w mezolicie oraz u schyłku epoki brązu i na początku epoki żelaza. To liczny i urozmaicony zasób źródeł, cenny dla poznania przeszłości i warunków życia na tym terenie.

Tom 4 serii Vetera et nova. Opracowanie źródeł archeologicznych z zasobów IAE PAN nowymi metodami badawczymi.

Osiem tomów zwieńczy projekt finansowany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwa „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”,

NPRH nr 11H 11 021080, prowadzony przez Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w latach 2012-2015. Kierownik projektu: Zofia Sulgostowska

{tab Spis treści}

Od Redakcji – Magdalena Bis, Wojciech Bis

I. Wstęp – Magdalena Bis, Wojciech Bis

I.1. Cel i metody pracy

I.2. Stan zachowania obiektu

II. Zamek w źródłach historycznych – Magdalena Bis, Wojciech Bis

II.1. W XV i w pierwszej połowie XVI w.

II.2. W trzeciej ćwierci XVI wieku

II.3. W czwartej ćwierci XVI i w pierwszej połowie XVII w.

II.4. Od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII w.

III. Badania archeologiczno-architektoniczne – Wojciech Bis

III.1. Badania w latach 1961–1963

III.1.1. Badania archeologiczne

III.1.2. Badania architektoniczne

III.2. Badania w roku 1999

III.3. Badania w latach 2001–2007

IV. Przemiany budowlano-architektoniczne – Wojciech Bis

IV.1. Zamek drewniany

IV.2. Zamek murowany

IV.3. Twierdza

V. Kultura materialna

V.1. Materiały krzemienne – Małgorzata Kuklińska

V.2. Ceramika pradziejowa – Paulina Auch

V.3. Ceramika późnośredniowieczna i wczesnonowożytna – Michał Auch, Maciej Trzeciecki

V.4. Ogrzewanie wnętrz zamkowych – Maria Dąbrowska

V.5. Zabytki metalowe – Wojciech Bis

V.6. Monety – Wojciech Bis

V.7. Inne wyroby z gliny i zabytki różne – Magdalena Bis, Wojciech Bis

V.8. Konsumpcja mięsa na podstawie źródeł archeozoologicznych — Anna Gręzak

V.9. Szczątki ptaków – Teresa Tomek

V.10. Ludzkie szczątki kostne – Wiesław Więckowski

VI. Podsumowanie – Wojciech Bis

VII. Bibliografia

VIII. Summary

IX. Aneks. Petrografia naczyń ceramicznych – Jacek Michniewicz

X. Indeks osób

XI. Adresy Autorów