Пограничный и транскультурный опыт – Зенон Вальдемар Дудек

Tematem rozważań tej publikacji jest psychologia doświadczeń granicznych oraz ich kulturowy obraz. W ramach interdyscyplinarnej refleksji autorzy analizują obraz człowieka jako istoty świadomej i racjonalnej, jak też irracjonalnej, myślącej symbolicznie i zakorzenionej w wymiarze transkulturowym.

Wśród tematów rozważań są takie zagadnienia, jak: myślenie mistyczne, numinosum, wychowanie w społeczeństwie cybernetycznym, psychiczne zranienia, misterium tazijji, doświadczenie śmierci, buddyjska perspektywa egzystencji i in.Książka adresowana jest do osób zainteresowanych kryzysowym charakterem ludzkich doświadczeń, granicami świadomości, inicjacjami współczesnej cywilizacji, sposobami transformacji ludzkiego cierpienia.

Spis treści

Wprowadzenie: Doświadczenia graniczne – Zenon Waldemar Dudek

Część pierwsza: Świadomość, idee, społeczeństwo

Najpiękniejsza porażka rozumu, czyli teodycea według Leibniza – Mirosław Piróg

Negatywne i afirmatywne pierwiastki myślenia mistycznego – Tadeusz Kobierzycki

Numinosum jako uczucie archetypowe – Kazimierz Pajor

Dzieciństwo w cyberspołeczeństwie abstrakcyjnych wartości – Tomasz Olchanowski

Część druga: Transformacje i wartości

Poczucie zranienia jako doświadczenie graniczne – Bogna Szymkiewicz

Zranienie zranionego uzdrowiciela – Sławomir Murawiec

Doświadczenia graniczne Hioba – Zenon Waldemar Dudek

Na granicy Cienia: misterium tazijji – Ewa Machut Mendecka

Likwidacja szpitala psychiatrycznego w Chełmie Lubelskim – Tadeusz Nasierowski

Doświadczenie śmierci a literatura – Czesław Dziekanowski

Część trzecia: Kultura i natura

Doświadczenia graniczne wojownika – Jerzy Tomasz Bąbel

Bycie poza egzystencją – Jacek Sieradzan

Szamańska moc kobiet i uzdrawianie świata – Tanna Jakubowicz

Historia o rozpustnym Chorezmijczyku i ponętnym oguzyjskim gołowąsie – Paweł Fijałkowski

Spotkania kultur – symbole i archetypy w narracjach – Krystyna Węgłowska Rzepa

O Autorach

Zenon Waldemar Dudek – psychiatra, kierował oddziałem dziennym terapii schizofrenii, a następnie odziałem dziennym chorób afektywnych (Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, 1989–1999). Asystent dyrektora ds. psychiatrii i ordynator oddziału leczenia nerwic młodzieży (Mazowieckie Centrum Neuropsychiatrii i Rehabilitacji w Zagórzu (1999–2000). Kierownik medyczny Centrum Psychoterapii i Rozwoju Indywidualnego (1994–2002).

Zajmuje się problemami psychologii głębi, psychologią Junga i inspiracjami jungowskimi w psychoterapii, psychologią marzeń sennych, psychologią kultury. W pracy terapeutycznej koncentruje się na głębinowej diagnozie osobowości, terapii kryzysów wieku dojrzewania i przełomu połowy życia. Założyciel i redaktor naczelny czasopisma „ALBO albo. Problemy psychologii i kultury”. Organizator ogólnopolskich konferencji jungowskich. Autor tomu wierszy „Na świat padają gwiazdy, planety, ludzie” (1985).

Fragment książki

Dwie rany zranionego uzdrowiciela

fragment książki "Doświadczenia graniczne i transkulturowe" red. Zenon Waldemar Dudek

Istnieje prastary, uwarunkowany przez kulturę i doświadczenie paradygmat zranionego uzdrowiciela, odnoszący się do osób służących pomocą innym, takich jak lekarze, a współcześnie także psychoterapeuci. Według tego paradygmatu, przejście choroby przez osobę mającą nieść pomoc innym ludziom, doznanie traumy psychicznej albo też innego granicznego doświadczenia może w niektórych przypadkach prowadzić do uzyskania nowych, różniących się jakościowo od poprzednio posiadanych, umiejętności i zdolności umożliwiających leczenie (a częściej niż leczenie używane jest w tym kontekście słowo "uzdrawianie"). Te nowe kompetencje wynikają z całościowej przemiany tej osoby. W takim przypadku trauma lub choroba nie mają działania niszczącego, lecz przeciwnie – uzdrawiające i wyzwalające nowe możliwości.

Tematowi zranionego uzdrowiciela (wouded healer) poświęcono niemało miejsca w publikacjach naukowych z zakresu psychiatrii i psychoterapii. Noga Zerubavel i Margaret O'Dougherty Wright (2012) w pracy The Dilemma of the Wounded Healer (Dylemat zranionego uzdrowiciela) piszą, że jest on archetypem, który sugeruje, że moc uzdrawiania pojawia się w wyniku tego, iż sam uzdrawiający doznał zranienia, co sprawiło, że ucieleśnia on jakości ważne dla zrozumienia procesu powrotu do zdrowia. Autorki te odnotowują, że w pewien sposób każdy terapeuta doświadczył bolesnych przeżyć, przeciwności losu, fizycznego lub emocjonalnego cierpienia. Paradygmat zranionego uzdrowiciela skupia się nie na stopniu poranienia, lecz na włączaniu doznanych przez niego ran w proces leczenia (uzdrawiania). Zerubavel i O’Doughert Wright cytują pogląd Goethego na własne cierpienie, które przygotowuje nas do uznania cierpienia innych (ibidem). Koresponduje z tym ujęcie jungowskie, w którym:

"rana psychiczna i cierpienie stanowią bardzo ważne wyzwanie o charakterze inicjacyjnym. Doświadczenie zranienia, świadome przyjęcie cierpienia i konfrontacja z raną psychiczną, a następnie przemiana osobowości (odrodzenie) są nieuniknionym elementem psychicznego i duchowego dojrzewania jednostki. W procesie terapii nieświadomość rany psychicznej i nieświadomość możliwości uzdrowienia zmieniają się stopniowo w świadomość rany i świadomość możliwości uzdrowienia (Dudek, 1997, s. 67)".

Paradygmat zranionego uzdrowiciela sugeruje, że aktywacja dwóch aspektów (zranienia – uzdrawiania) wpływa wzmacniająco na proces terapeutyczny zarówno w odniesieniu do terapeuty, jak i pacjenta. Postać zranionego uzdrowiciela istnieje od czasów antycznych i ma swój początek w mitologii greckiej (o czym będzie mowa niżej) oraz w tradycji szamanistycznej.

Powszechnie znanym i zrozumiałym przykładem jest praktyka leczenia osób uzależnionych przez terapeutów, którzy sami przeszli i przezwyciężyli uzależnienie. Jest on podawany w piśmiennictwie poświęconym temu tematowi (Zerubavel, O'Dougherty Wright, 2012; Hayes, 2002). To usankcjonowany społecznie i praktycznie sposób włączenia całej rzeszy zranionych uzdrowicieli w proces terapii. O ile jednak w dziedzinie terapii uzależnień mamy do czynienia z otwartym i niebudzącym kontrowersji wykorzystaniem paradygmatu zranionego uzdrowiciela, o tyle w innych dziedzinach psychiatrii i psychoterapii archetyp ten jest raczej pomijany lub przemilczany.

Chciałbym poprzedzić dalsze omawianie tego tematu następującymi uwagami:

• Temat problemów psychicznych lekarzy psychiatrów budzi także w Polsce zainteresowanie i znajduje odzwierciedlenie w tematyce poruszanej w trakcie konferencji, w Internecie oraz w publikacjach naukowych. Przykładowo, w trakcie XVI Lubelskich Spotkań Naukowych (10–12 maja 2012) miała miejsce sesja zatytułowana "Gdy psychicznie choruje lekarz", podczas której wystąpienia wygłosili prof. Andrzej Czernikiewicz, dr Agnieszka Samochowiec oraz autor mniejszej pracy (Murawiec, Samochowiec, Czernikiewicz, 2012). Na konferencji w Wiśle (13–15 grudnia 2012, Konferencja Medforum „Nowe i naprawdę nowe zaburzenia psychiczne”) dr Robert Pudlo i dr Maciej Matuszczyk zaprezentowali wyniki badań nad występowaniem depresji wśród lekarzy (Pudlo, Matuszczyk, 2012). W kontekście pracy zawodowej lekarzy szczególne zainteresowanie budzi temat wypalenia zawodowego, któremu poświęcono wiele publikacji (Anczewska, Świtaj, Roszczyńska, 2005; Sęk, 2005; Kamrowska, Kamrowski, 2010). Częściej, jak widać, poruszany jest negatywny aspekt traumy, wypalenia lub depresji lekarzy, rzadziej zwraca się uwagę na potencjalnie transformujący wymiar tych doświadczeń.
• Temat zranionego uzdrowiciela budzi oczywiste skojarzenia z prastarą tradycją medyczną, jaką jest szamanizm. Wśród sposobów nabycia umiejętności szamańskich wymieniano także doświadczenie przez przyszłego szamana ciężkiej choroby, psychicznej traumy, przeżycia granicznego, które mają znaczenie inicjacyjne. Nie odżegnując się od tej tradycji, poniższa praca pomija to zagadnienie.
• Zerubavel i O’Doughert Wright (2012, s. 482) piszą, że "ważne jest, aby rozróżnić pomiędzy zranionym uzdrowicielem, a uszkodzonym profesjonalistą". Druga wymieniona w tej zdroworozsądkowej uwadze sytuacja odnosi się do osoby prowadzącej leczenie, u której osobisty stres w sposób niekorzystny wpłynął na jej pracę kliniczną. To zjawisko oraz skutki wypalenia zawodowego obrazują negatywny biegun doświadczenia traumy i choroby lub przeciążenia emocjonalnego przez lekarza lub terapeutę.

Celowo nie używam sformułowania "rana psychiczna", wychodząc z założenia, że jakakolwiek rana, czy to odniesiona przez psyche czy przez somę, obejmuje całą zranioną osobę w jej psychobiologicznej jedności.

Sławomir Murawiec

Parametry szczegółowe

Autor: Zenon Waldemar Dudek (red.)

Liczba stron: 308

Rok wydania: 2013

Oprawa: miękka

Wydanie: 1

ISBN: 978-83-61538-56-1

EAN: 9788361538561

Seria: Pytania o Kulturę

Szerokość: 14,5 cm

Wysokość: 20,5 cm

Waga: 0,394 kg