Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV

Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX-XIV, red. Stanisław Kurnatowski (Origines Polonorum, 8), Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Trio, 2015, ss. 570 + CD

Wstęp ( Stanisław Kurnatowski ) 15

I. Charakterystyka stanowiska i prowadzonych tam badań ( Stanisław Kurnatowski ) `9

I.1. Dzieje Międzyrzecza w świetle źródeł pisanych 19

I.2. Położenie badanego obiektu 43

I.3. Badania terenowe 50

I.4. Metody eksploracji i dokumentacji 55

I.5. Opracowywanie materiałów z prac wykopaliskowych 59

II. Gród i podgrodzie wczesnośredniowieczne (Beata Banach, Iwona Chrzanowska-Wawrzyniak, Bogdan Kościński, Stanisław Kurnatowski , Alina Urbańska-Łosińska , Kinga Zamelska-Monczak) 63

II.1. Pierwotne ukształtowanie terenu 63

II.2. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze wnętrza grodu. Fazy: I–IX 64

II.3. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze podgrodzia. Fazy: I–IV 175

II.4. Umocnienia grodu i podgrodzia 197

III. Gród i zamek późnośredniowieczny (Beata Banach, Stanisław Kurnatowski , Alina Urbańska-Łosińska , Kinga Zamelska-Monczak) 217

III.1. Późnośredniowieczne fazy osadnicze wnętrza grodu. Fazy: X–XI 217

III.2. Faza osadnicza z czasów budowy zamku murowanego. Faza XII 249

III.3. Najstarsza faza osadnicza wnętrza zamku. Faza XIII 264

IV. Analiza materiałów archeologicznych i bioarcheologicznych 279

IV.1. Ceramika naczyniowa z faz wczesnośredniowiecznych – podsumowanie (Kinga Zamelska-Monczak) 279

IV.2. Zabytki wydzielone z warstw wczesnośredniowiecznych grodu i podgrodzia (stan. 1 i 1a) (Beata Banach) 287

IV.3. Analiza ceramiki naczyniowej z późnośredniowiecznych faz osadniczych (Kinga Zamelska-Monczak) 308

IV.4. Zabytki wydzielone z warstw późnośredniowiecznych (Beata Banach 321

IV.5. Monety z międzyrzeckiego grodziska-zamczyska – na nowo (Tadeusz Szczurek) 353

IV.6. Pozostałości średniowiecznych pracowni szklarskich (Joanna Sawicka) 372

IV.7. Wojownik z wczesnośredniowiecznego Międzyrzecza (Judyta J. Gładykowska-Rzeczycka) 377

IV.8. Analiza porównawcza czaszki oraz przyżyciowej wysokości ciała wojownika z Międzyrzecza (Tomasz Kozłowski) 389

IV.9. Gospodarka zwierzętami w czasach rozwoju grodu i zamku w Międzyrzeczu na podstawie badań archeozoologicznych średniowiecznych szczątków ze stanowiska nr 1 (Marzena Makowiecka, Daniel Makowiecki) 393

IV.10. Identyfikacja zoologiczna przedmiotów z kości i poroża, odkrytych w Międzyrzeczu w warstwach grodziska (stan. 1) i podgrodzia (stan. 1a) (Marzena Makowiecka, Daniel Makowiecki) 409

IV.11. Szczątki roślinne z wczesnośredniowiecznych faz osadniczych (I–IX) grodu w Międzyrzeczu (stan. 1) (Andrzej Dzięczkowski) 421

IV.12. Źródła archeobotaniczne z faz późnośredniowiecznych (X–XIII) w Międzyrzeczu, stan. 1 (Joanna Koszałka) 425

IV.13. Wyniki datowania radiowęglowego materiału archeologicznego z grodu w Międzyrzeczu i z jego najbliższej okolicy (Tomasz Goslar) 430

V. Międzyrzecz i okolice w średniowieczu (VI–XV w.) – w świetle dawnych i najnowszych badań archeologicznych (Agnieszka Indycka, Tadeusz Łaszkiewicz) 433

V.1. Badania okolic Międzyrzecza 433

V.2. Badania na terenie miasta Międzyrzecza 435

V.3. Ciekawsze wyniki badań stanowisk wczesnośredniowiecznych w okolicy Międzyrzecza 447

V.4. Wykaz stanowisk archeologicznych w okolicy Międzyrzecza z okresu średniowiecza (VI–XV w.)

VI. Ogólne omówienie wyników badań ( Stanisław Kurnatowski ) 457

VI.1. Wczesnośredniowieczne fazy osadnicze grodu i podgrodzia 465

VI.2. Charakterystyka przemian grodu we wczesnym średniowieczu 480

VI.3. Późnośredniowieczne fazy osadnicze grodu i zamku 488

VI.4. Późnośredniowieczne przemiany ośrodka międzyrzeckiego 496

Bibliografia 501

Summary ( Stanisław Kurnatowski ) 519

Indeks osób 345

Indeks nazw geograficznych i etnicznych 550

Spis rycin 557

Spis tabel 567