ЭТНОЛОГИЯ ЧЕЛОВЕЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА И. БУКОВСКАЯ-ФЛОРЕНСКАЯ

Uwaga: w związku z wprowadzeniem przez Allegro dodatkowo „jednostkowej opłaty transakcyjnej” (od sprzedających)

z dniem 2.11.2022 r. ceny wydrukowane na okładce książek są już nieaktualne !

.

CZŁOWIEK I KULTURA

JAKO WARTOŚĆ

KSIĘGA JUBILEUSZOWA

OFIAROWANA

PROFESOR IRENIE BUKOWSKIEJ - FLOREŃSKIEJ

pod redakcją

Renaty Hołdy i Grzegorza Odoja

rok wyd. 2008, stron 174 + wkl. fot., przypisy, tab., noty o autorach,

oprawa twarda foliowana, format ok. 24,5 cm x 17 cm

Z notatki wydawniczej :

Profesor dr hab. Irena Bukowska-Floreńska, wybitny badacz kultury śląskiej,

jest współtwórczynią kierunku etnologia na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji

Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, wieloletnim kierownikiem Instytutu Etnologii

i Antropologii kulturowej. W ofiarowanej Pani Profesor księdze przedstawiono dorobek

naukowy Uczonej oraz zamieszczono dedykowane Jubilatce teksty autorstwa

Jej współpracowników, uczniów i przyjaciół.

WSTĘP

Nieprzypadkowo w Uniwersytecie Śląskim — a dokładnie w jego ówczesnej Filii w Cieszynie

— w roku akademickim 1995/1996 utworzono kierunek etnologia. Choć profil kierunku

odbiegał i odbiega od form kształcenia prowadzonych w Filii od początku lat 70. minionego

stulecia, stał się ważnym, mocno osadzonym elementem w strukturze Uniwersytetu Śląskiego

zarówno w Cieszynie, jak i w Katowicach, a także silnym ośrodkiem badawczym oraz

kształcenia etnologiczno-antropologicznego w skali całego kraju.

Powołanie etnologii w Cieszynie wypełniło lukę w badaniach nad bogatą, wielowymiarową kulturą

Śląska Górnego, z jego polsko-niemieckim rodowodem i przynależnością, oraz Śląska Cieszyńskiego,

rozciągniętego po obu stronach polsko-czeskiej rzeki Olzy. O oryginalności etnologii cieszyńskiej nie

decyduje jedynie atrakcyjność przestrzeni społeczno-kulturowej, w której funkcjonuje, ale jest ona

zasługą przede wszystkim twórców tego kierunku oraz obecnej kadry naukowo-dydaktycznej,

z jej różnymi specjalnościami naukowymi i preferowanymi kierunkami badań.

Od początku istnienia etnologii w Uniwersytecie Śląskim na jej czele stoi współtwórczyni tego kierunku

Pani prof. dr hab. Irena Bukowska-Floreńska, etnolog, z pasją badająca kulturę śląską w jej różnych

przejawach i aspektach. Etnologia w Cieszynie niewątpliwie nosi rys tych pasji oraz osiągnięć badawczych

Profesor Ireny Bukowskiej-Floreńskiej, związanej z Uniwersytetem Śląskim od 1978 roku.

Kierowanie przez Nią jednostkami organizującymi kształcenie oraz badania etnologiczno-antropologiczne

w ramach kierunku etnologia prowadzi do wymiernych sukcesów — kierunek ten posiada akredytację

zarówno Państwowej, jak i Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, co oznacza uznanie wysokiej jakości

kształcenia oraz dużej dynamiki rozwoju kadry naukowo-dydaktycznej; jest dzięki temu kierunkiem

cieszącym się dużą popularnością, „obleganym” przez młodzież kandydującą na studia w Uniwersytecie Śląskim.

Autorami tych sukcesów są wszyscy naukowcy związani z kierunkiem: w sumie 20 etnologów,

antropologów kulturowych i socjologów, ale główną autorką tego sukcesu jest Pani Profesor Bukowska-Floreńska,

której w uznaniu wielkich zasług dla Uniwersytetu Śląskiego i Śląska, z okazji Jej życiowego jubileuszu,

dedykujemy niniejszy tom.

Etnologia jest młodym kierunkiem, ale już tak znaczącym w Uniwersytecie Śląskim, że Wydział, w którego

strukturze się znajduje, nosi nazwę: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji.

Dzieje Wydziału to dzieje etnologii, ale także innych, starszych, okrzepłych w strukturze całego Uniwersytetu

Śląskiego kierunków kształcenia w Cieszynie.

Po wielu latach licznych przeobrażeń w Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji funkcjonują obecnie dwa instytuty

kierunkowe: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej (dawniej Instytut Etnologii i Folklorystyki),

prowadzący kierunek etnologia, oraz Instytut Edukacji, prowadzący kierunek pedagogika.

Różne specjalności naukowe i zainteresowania badawcze pracowników skupionych w pierwszym Instytucie

stały się powodem do utworzenia w jego ramach trzech zakładów, działających od 2007 roku:

Zakładu Teorii i Badań Kultury Współczesnej, Zakładu Etnologii i Geografii Kultury oraz Zakładu Antropologii

Pogranicza i Społeczności Lokalnych.

W ramach Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej funkcjonuje od 2001 roku jeszcze jedna, przeniesiona

z Wrocławia, jednostka: Pracownia Polskiego Atlasu Etnograficznego. Powstała ona w 1953 roku,

a jej zadaniem jest gromadzenie materiałów dotyczących tradycyjnej kultury wsi polskiej i opracowywanie ich

metodą etnogeograficzną.

Na podstawie tych bogatych danych, unikatowych w skali Polski, przygotowywane są opracowania naukowe,

publikowane w serii Komentarze do Polskiego Atlasu Etnogeograficznego. Wspomniane materiały są własnością

Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, a ich zdeponowanie w Instytucie Etnologii i Antropologii

Kulturowej celem kontynuowania prac jest potwierdzeniem rangi cieszyńskiego ośrodka etnologicznego.

Kierowany przez Profesor Irenę Bukowską-Floreńską Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej organizuje

dydaktykę dla 216 studentów stacjonarnych oraz 66 niestacjonarnych. Na etnologii, zaliczanej

do kierunków unikatowych, wykłada 20-osobowa kadra: 5 pracowników samodzielnych, 12 doktorów oraz 3 magistrów.

Mocną stroną cieszyńskiej jednostki jest współpraca międzynarodowa, prowadzona od początku istnienia

Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie.

Ma zatem bogate tradycje, a ową współpracę ułatwia i intensyfikuje szczególne położenie Uniwersytetu Śląskiego

w Cieszynie na pograniczu państwowym i etniczno-kulturowym.

Większość umów o współpracy naukowo-dydaktycznej z partnerami zagranicznymi podpisano jeszcze w czasach

funkcjonowania Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego. Obecnie porozumienia te są kontynuowane i poszerzane.

Do najważniejszych partnerów zagranicznych należą:

Pädagogische Zentrum Graz-Eggenberg (Austria), Sàrospatak Comenius Tanitokepző Főiskola (Węgry),

Kongres Polaków i Zarząd Główny PZKO — Czeski Cieszyn (Republika Czeska), Belarus State University of Culture (Białoruś),

Eszterhazi Karoly Teacher Training College (Węgry), Silesian University — Opava (Republika Czeska), Ostravska Universita

— Ostrava (Republika Czeska), Constantinus the Philosopher University in Nitra (Słowacja).

Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji współpracuje ponadto z trzema ośrodkami naukowymi w ramach programu

edukacyjnego Socrates/Erasmus. Studenci etnologii korzystają także z programu MOST, umożliwiającego studiowanie

tego kierunku podczas jednego semestru w innych uczelniach w Polsce. Z kolei w ramach programu stypendialnego

Leonardo da Vinci studenci przebywają po miesiącu we Francji, w Niemczech i Finlandii.

Szczególnie intensywna współpraca, co wynika przede wszystkim z bliskiego sąsiedztwa, podejmowana jest zarówno

przez pedagogów, jak i etnologów z Uniwersytetem Ostrawskim w Republice Czeskiej.

Cieszyn i Ostrawę dzieli zaledwie około 60 kilometrów, co powoduje, że kontakty między pracownikami i studentami

obu uczelni mogą mieć codzienny charakter. Współpraca z Ostrawą obejmuje wymianę doświadczeń naukowych

i dydaktycznych w trakcie organizowanych po obu stronach granicy konferencji, a także zwoływanie wspólnych

sesji naukowych. Naukowcy z Uniwersytetu w Ostrawie są partnerami dla pracowników z Cieszyna w różnorodnych

programach i projektach międzynarodowych, w tym transgranicznych.

Tematycznie szczególnie rozległe są prace prowadzone w zakresie studiów etnologicznych.

Od początku funkcjonowania etnologii w Uniwersytecie Śląskim jej pracownicy pod kierunkiem Profesor Ireny Bukowskiej-

Floreńskiej podejmują jeden lub dwa wiodące projekty badawcze, a w ich zakresie liczne projekty indywidualne.

W roku 1995 realizowano temat: Wspólnoty kulturowe i odrębności regionalne, a w roku 1996: Kultury regionalne

w społeczeństwie nowoczesnym — pogranicza społeczno-kulturowe. Następne propozycje badawcze w coraz

większym stopniu uwzględniały i uwzględniają interdyscyplinarność kadry naukowej związanej z etnologią.

W kolejnych latach badano Tożsamość społeczną i kulturową na pograniczach regionalnych i etnicznych (1997, 1998)

oraz Funkcje tradycji w społecznościach nowoczesnych w Polsce i na jej pograniczach kulturowych i etnicznych (1999—2006).

W ramach tego ostatniego, długofalowego projektu realizowano następujące problemy szczegółowe:

Religijność ludowa na pograniczach kulturowych i etnicznych (1999), Przestrzeń kulturowego współistnienia, miejsca

znaczące i symboliczne (2000), Dziedzictwo kulturowe współczesnej Europy — jedność w różnorodności (2001),

Przejawy i formy aktywności twórczej w społecznościach lokalnych i regionalnych (2002), Miasto jako przestrzeń

kontaktu kulturowego i etnicznego (2003, 2004), Problemy ekologii kulturowej w życiu społeczności miejskich

i podmiejskich (2005, 2006). W 2007 roku pracownicy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej skupili zainteresowania

badawcze wokół dwóch projektów wiodących. Pierwszy: Wielokulturowość i problemy społeczno-kulturowe z nią związane

(w tym zagadnienie szczegółowe Problemy społeczno-kulturowe współczesnego miasta), dotyczył analizy zjawiska wielokulturowości

w Polsce w ujęciu historycznym i w sytuacji współczesnej migracji ludności zróżnicowanej etnicznie.

Główny cel badawczy w ramach projektu został określony jako poznanie i dokumentowanie odrębności kulturowej,

procesu akulturacji oraz innych zmian kulturowych w Polsce. Drugi projekt badawczy z 2007 roku — Etnologia Europae

Centralis — ma genezę w 2005 roku, kiedy etnolodzy z Cieszyna nawiązali współpracę z instytutami etnologii i folklorystyki

w Bratysławie i w Pradze, co stworzyło możliwość wydawania przez jednostkę cieszyńską międzynarodowego periodyku

— ukazującego się w innych krajach od 1992 roku — o takim samym jak nazwa projektu tytule.

W ramach głównych projektów realizowano cząstkowe badania związane z rodziną, antropologią kultury góralskiej oraz

folklorem, zarówno muzycznym, narracyjnym, jak i dziecięcym. Zainicjowane zostały również badania skupione wokół

społeczności Kurdów, którzy pojawili się w Polsce po drugiej wojnie w Zatoce Perskiej.

Na 2008 rok zaplanowane zostały przez etnologów także dwa ogólne tematy badawcze: Problemy społeczno-kulturowe

współczesnego miasta a pogranicza kulturowe, regionalne i etniczne oraz Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego

— współdziałanie społeczne w obrzędowości weselnej w Polsce.

Specyficzne dla cieszyńskiego ośrodka są badania skupione na pograniczu polsko-czeskim. Prowadzą je od kilkunastu lat,

szczególnie intensywnie od początku lat 90. minionego wieku, które przyniosły rewolucyjne przeobrażenia polityczne

i społeczne w Polsce i w Republice Czeskiej, zarówno etnolodzy, jak i pedagodzy. Badania te dotyczą wszystkich

procesów zachodzących w przestrzeni pogranicza, spośród których procesy społeczno-kulturowe budzą szczególne

zainteresowanie etnologów i antropologów cieszyńskich.

Pokłosiem badań prowadzonych przez etnologów, a także corocznych ogólnopolskich konferencji organizowanych w Cieszynie

jest wydawnictwo ciągłe „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, publikowane jako rocznik od 1997 roku.

Dotychczas ukazało się 9 tomów, których tytuły zapowiadają etnologiczno-antropologiczną zawartość:

Tom 1: Śląsk Cieszyński i inne pogranicza w badaniach nad tożsamością etniczną, narodową i regionalną. Red. I. Bukowska-Floreńska

przy współudziale H. Rusek. Katowice 1997.

Tom 2: Kultury regionalne i pogranicza kulturowe a świadomość etniczna. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 1999.

Tom 3: Religijność ludowa na pograniczach kulturowych i etnicznych. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 1999.

Tom 4: Przestrzeń kulturowego współistnienia. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 2000.

Tom 5: Miejsca znaczące i wartości symboliczne. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 2001.

Tom 6: Dawne i współczesne oblicze kultury europejskiej — jedność w różnorodności. Red. H. Rusek. Katowice 2002.

Tom 7: Aktywność kulturalna i postawy twórcze społeczności lokalnych pogranicza. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 2004.

Tom 8: Miasto — przestrzeń kontaktu kulturowego i społecznego. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 2004.

Tom 9: Problemy ekologii kulturowej i społecznej w przestrzeni miejskiej i podmiejskiej. Red. I. Bukowska-Floreńska. Katowice 2007.

Etnologia cieszyńska ma niedługą historię, ale bogaty dorobek i pokaźną liczbę absolwentów dobrze przygotowanych do pracy wszędzie

tam, gdzie przedmiotem działania jest kultura. Ma też swoją specyfikę, odróżniającą ją od innych ośrodków etnologicznych w kraju,

oraz niepowtarzalny skład kadry naukowo-dydaktycznej, którą ukształtowała i której od wielu lat przewodzi

Profesor Irena Bukowska-Floreńska.

Halina Rusek

SPIS TREŚCI:

Wstęp (Halina Rusek)

Zakochana w Śląsku. Profesor Irena Bukowska-Floreńska (Ryszard Kantor)

Dorobek naukowy Jubilatki

Bibliografia prac Profesor Ireny Bukowskiej-Floreńskiej (oprac. Kinga Czerwińska)

Artykuły ofiarowane Jubilatce

Leon Dyczewski OFM Conv — Znaczące wartości kultury polskiej

Wojciech Świątkiewicz — W środowisku tradycyjnych wartości. Rodzina i religia w kulturze mieszkańców Rybnika

Henryk Zimoń SVD — Religijny wymiar afrykańskich rytuałów pogrzebowych na przykładzie ludu Konkomba

Anna Szyfer — Przestrzeń znacząca — przestrzeń jako wartość (na przykładzie osadników na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski)

Kinga Czerwińska — Twórczość samorodna jako wartość

Władysław Jacher — Refleksje socjologiczne o związkach oświaty z rozwojem kultury

Iwona Kabzińska — Wielokulturowość — ideał i rzeczywistość

Grzegorz Odoj — Wielokulturowa przestrzeń społeczna miasta na przykładzie Mysłowic

Wiesława Korzeniowska — Wielka własność ziemska i przemysłowa Górnego Śląska XVIII i XIX wieku w przekazach ludowych

Violetta Krawczyk-Wasilewska, Martin Dobbie — Wizerunek mądrogłupiego jako przykład wartości kulturowej humoru

Ryszard Kantor — Majówka i piknik. O współczesnych zwyczajach ludycznych słów kilka

Noty o autorach

KAŻDY OFEROWANY NA NASZYCH AUKCJACH EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY

W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH DEFEKTÓW DRUKARSKICH !

ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS

NA AUKCJACH ALLEGRO !

W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość.