ПРИЗРАКИ ШЕКСПИРА РАННЯЯ ГОТИЧЕСКАЯ АНГЛИЙСКАЯ ЛИТЕРАТУРА

Uwaga: w związku z wprowadzeniem przez Allegro „jednostkowej opłaty transakcyjnej” (od sprzedających)

z dniem 2.11.2022 r. ceny wydrukowane na okładce książek są już nieaktualne !

.

Jacek Mydla

SPECTRES OF SHAKESPEARE

APPROPRIATIONS OF SHAKESPEARE

IN THE EARLY ENGLISH GOTHIC

[ DUCHY SZEKSPIRA

SZEKSPIROWSKIE INSPIRACJE I ZAWŁASZCZENIA

WE WCZESNYM GOTYKU ANGIELSKIM ]

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego — Katowice 2009

Stron 326, przypisy, bibliografia, indeksy,

twarda oprawa, format ok. 24,5 cm x 17 cm

Niski nakład !

Uwaga publikacja wydana w języku angielskim !

Z notatki wydawniczej :

Rozprawa Jacka Mydli podejmuje zagadnienie recepcji dzieł Williama Szekspira we wczesnym gotyku angielskim.

W kolejnych rozdziałach Autor szczegółowo omawia temat inspiracji szekspirowskich, które odnajduje

w literaturze powstałej w latach 1764–1800.

Mydla zaczyna od nakreślenia kontekstu historycznoliterackiego, który towarzyszył pojawieniu się gotyku

w literaturze, by następnie przedstawić adaptacje i przetworzenia sztuk Szekspira oraz kwestię gotycyzacji poety

(czyli przyswojenia jego dzieł przez zmieniające się kanony). W tym miejscu analizie zostały poddane fascynacje

elementami nadprzyrodzonymi, które znalazły swoje odzwierciedlenie w sztukach Szekspira (m.in. na przykładzie Hamleta).

Sporo uwagi poświęcono także manifestom programowym Horacego Walpole’a i Ann Radcliffe, które w opinii

literaturoznawców zapoczątkowały gotyk literacki. Autor przytacza również szereg przykładów zapożyczeń językowych,

które określają zakres literackiego przywłaszczenia u wybranych autorów opisywanej epoki (motta, cytaty, aluzje

słowne oraz imiona postaci). W dalszej części pracy Autor prezentuje te dzieła Szekspira, które w sposób szczególny

ulegały procesowi zawłaszczenia. Definiując pojęcie gotyckości literackiej, omawia związki między gotykiem a tragedią

Szekspirowską, odwołując się przy tym do wybranych przykładów. Na podstawie analizy Romea i Julii oraz Cymbelina

opisane zostały związki między komedią i romansem Szekspirowskim oraz romansem gotyckim.

Monografia jest pozycją wyjątkową i w bardzo obszerny sposób prezentującą zjawisko ulegania gotycyzacji dzieł Szekspira.

Jacek Mydla – dr hab., adiunkt w Instytucie Kultur i Literatur Anglojęzycznych (Wydział Filologiczny UŚ),

gdzie prowadzi zajęcia z historii literatury brytyjskiej oraz teorii literatury.

Jego zainteresowania i badania naukowe mają charakter zarówno historyczny, jak i teoretyczny i koncentrują się

na wybranych zagadnieniach literaturoznawczych, np.: czas literacko przedstawiony; wpływy, zapożyczenia,

intrtekstualność (szczególnie literackie „zawłaszczenia” twórczości Szekspira); groza literacka (wczesny

i dziewiętnastowieczny „gotyk” w Anglii); teoria narracji (w tym zjawiska tajemnicy i suspensu). Autor ponad 30 artykułów

oraz dwóch książek o charakterze monografii, które ukazały sie nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego:

The Dramatic Potential of Time in Shakespeare (Katowice 2002) oraz Spectres of Shakespeare. Appropriations

of Shakespeare in the Early English Gothic(Katowice 2009). Współredagował wiele tomów zbiorowych opracowywanych

w Instytucie, w tym: Mapping Literary Spaces: Memory, Place, Locality (Katowice 2009) i A Culture of Recycling

/ Recycling Culture (Peter Lang 2011).

Ze streszczenia w języku polskim :

Jacek Mydla

Duchy Szekspira

Szekspirowskie inspiracje i zawłaszczenia we wczesnym gotyku angielskim

S t r e s z c z e n i e

Rozprawa poświęcona jest zjawisku twórczej recepcji sztuk Williama Szekspira we

wczesnym gotyku angielskim, lata 1764 — 1800. Wpływy Szekspirowskie oraz gesty literackiego

zawłaszczenia widoczne zarówno w powieści, jak i dramacie gotyckim analizowane są

na szerokim tle obecności poety w osiemnastowiecznej kulturze angielskiej.

Książka podzielona jest na pięć rozdziałów. W rozdziale wprowadzającym omawiane

są kolejno konteksty historyczny i teoretyczny związane z gotykiem literackim. Sformułowany

zostaje problem łączący się z tzw. szekspirowskim długiem, jaki przedstawiciele

wczesnego gotyku literackiego zaciągnęli u tego poety. Omówiono metodologię zastosowaną

do materiału historycznoliterackiego, będącego przedmiotem badań.

Treść rozdziału drugiego stanowi zjawisko obecności Szekspira w osiemnastym wieku.

Kolejno omawiane aspekty to: adaptacje i przetworzenia sztuk Szekspirowskich, sukcesywne

wydania dzieł Szekspira i ponawiane wysiłki edytorskie z nimi związane, coraz intensywniejszy

obieg twórczości poety w formie książkowej, zmieniające się krytyczne oceny dramaturgii

Szekspirowskiej (jej stopniowe uniezależnienie od neoklasycystycznych wpływów francuskich),

narodziny w drugiej połowie stulecia zjawiska idolatrii (które znalazło swoją kulminację

w Jubileuszu Szekspirowskim, zorganizowanym w 1769 roku w Stratfordzie przez Davida Garricka),

ideologiczne (partyjne i nacjonalistyczne) uwikłania Szekspira, wreszcie sposoby szeroko pojętej

reprezentacji — zarówno twórcy, jak i dzieła, w formie scenicznej (z wyeksponowaną rolą

i statusem aktora szekspirowskiego, w szczególności Davida Garricka, Philipa Kemble'a i Sary Siddons)

oraz artystycznej (np. malarstwo inspirowane sztukami). W rozdziale drugim przewija się,

jako swoista ilustracja zmieniającego się statusu Szekspira, wątek fałszerstwa dokonanego

przez Williama Henry'ego Irelanda. Zdarzenie to i skandal w życiu kulturalnym Londynu

końca osiemnastego wieku ukazane są w swoich wielorakich uwikłaniach.

W rozdziale trzecim omawiana jest gotycyzacja poety, czyli to, jak Szekspir przed

pojawieniem się i po pojawieniu się pierwszych dzieł zaliczanych do gotyku literackiego

został przyswojony przez zmieniające się kanony literackie, które utorowały drogę do

gwałtownego rozwoju gotyku w ostatniej dekadzie osiemnastego stulecia.

W pierwszej części rozdziału mowa jest o fascynacji elementami nadprzyrodzonymi

w sztukach Szekspira i funkcjach, jakie w tym aspekcie pełniły teatralne przedstawiania motywów

nadprzyrodzonych w Hamlecie i innych sztukach. Gotyckość poety ukazana zostaje w odniesieniu

do myśli krytycznej podkreślającej jego znaczenie i wypracowującej kluczowe dla

nowej poetyki sposoby pojmowania takich pojęć, jak wzniosłość i geniusz poetycki.

Kolejne pokolenia krytyków, poczynając już od Johna Drydena, a skończywszy na Nathanie

Drake'u, wypracowują podłoże sprzyjające kształtowaniu się owej poetyki, gdzie siłą inspirującą

oraz egzemplifikacją jest geniusz poetycki Szekspira. Towarzyszącą tym procesom praktykę poetycką

omówiono na przykładzie poezji Williama Collinsa i Thomasa Graya z jej otwarciem się na wyobraźnię

i świat nadprzyrodzony. W dalszych częściach rozdziału mowa jest o „manifestach”, czyli tekstach

programowych autorów, którzy zapoczątkowali gotyk literacki, mianowicie Horacego Walpole'a

i Ann Radcliffe. W dalszych partiach rozdziału omawia się różnego rodzaju językowe zapożyczenia

z Szekspira jako „materiał dowodowy”, wskazujący na zjawisko oraz zakres literackiego

przywłaszczenia; należą do nich: motto Szekspirowskie, cytat i słowna aluzja oraz zapożyczone

imiona postaci. Rozdział czwarty przedstawia w sposób systematyczny paralele z wybranymi sztukami

Szekspira, przede wszystkim tymi, które poddane były intensywnemu procesowi zawłaszczania.

Szczególną uwagę poświęcono tragediom Szekspirowskim, które stanowiły niewątpliwą inspirację

dla przedstawicieli gotyku. Na wstępie autor dokonuje próby zdefiniowania gotyckości literackiej.

Czyni to w odniesieniu do niedookreślonego statusu gatunkowego gotyku literackiego oraz do sposobów

użycia słów „gotyk” i „gotycki” oraz w kontekście współczesnych sporów krytycznych wokół definicji gotyku.

Przyjmując, jako najbardziej uzasadnioną, definicję zorientowaną na indukcyjnie określone elementy

fundujące gotyk literacki, proponuje się zwrócenie uwagi z jednej strony na denotacje pojęcia gotyckości,

jakie pojawiły się w osiemnastym stuleciu, z drugiej zaś na konieczność dynamicznego podejścia do gotyku

literackiego w uzupełnieniu strukturalnie zorientowanej definicji. Omawiając związki gotyku z tragedią

Szekspirowska, ukazano, na wybranych przykładach, podobieństwa i różnice w potraktowaniu konstytutywnych

wątków grozy oraz współczucia. Obydwa elementy rozpatrzono zarówno w ich aspekcie strukturalnym

(konstruowanie grozy), jak i tematycznym. Groza i współczucie są bowiem uwikłane również w przesłanie

dzieła i służą eksponowaniu jego aspektów dydaktycznych.

Wreszcie, na przykładzie dwóch sztuk: Romea i Julii oraz Cymbelina, omówiono związki między komedią

i romansem Szekspirowskim i romansem gotyckim.

Rozdział piąty przedstawia uwikłanie Szekspira oraz jego twórczości w fenomen przynależący do ostatniej

dekady osiemnastego wieku, czyli dramat gotycki. Zjawisko to omawia się najpierw w odniesieniu do

szerszego kontekstu, w tym do dyskusji wokół kondycji dramatu angielskiego z przełomu stuleci,

jak i przemian wewnątrz teatru.

Szczególną uwagę poświecono ideom programowym wysuniętym przez Joannę Baillie.

Twórczość i teoretyczne stanowisko Baillie analizowane są w kontekście uwikłania zarówno dramatu gotyckiego,

jak i Szekspira w reformę czy często podnoszoną potrzebę odnowienia narodowej tradycji dramatu oraz

trudności, jakie taki projekt napotykał.

W dalszej części autor porusza kwestię wykorzystania w teatrze elementów nadprzyrodzonych oraz przetworzeń,

jakim Szekspirowskie wątki i zapożyczenia zostały poddane w wybranych sztukach zaliczanych do gotyku,

w szczególności w sztuce Lewisa The Castle Spectre (Duch zamczyska).

We wnioskach podkreślono, iż, z jednej strony wczesny gotyk literacki jest, jak na to wskazuje zgromadzony

i omówiony materiał historycznoliteracki, naznaczony obecnością Szekspira, będąc poniekąd

konsekwencją obecności poety w osiemnastym wieku.

Z drugiej strony wskazuje się na zasadnicze różnice pomiędzy tym, jak rozumiana jest szekspirowskość,

w szczególności w odniesieniu do tragedii z elementami nadprzyrodzonymi, jak Hamlet czy Makbet.

Wskazane zostają sposoby rozumienia szekspirowskiego charakteru wczesnego gotyku angielskiego.

Zarysowano możliwość odniesienia gotyckości do Szekspira (jak też do innych twórców i dzieł

nie należących do klasyki gotyku literackiego) i to, że uprawniony jest anachronizm, który

przy pewnym potraktowaniu czy przeformułowaniu pojęcia gotyckości pozwala mówiąc o tym,

iż poeta pod wpływem jego recepcji przez twórców gotyku uległ gotycyzacji.

Słowa-klucze: William Szekspir (Shakespeare), kult Szekspira, recepcja (przywłaszczenie, przyswojenie),

wpływ, gotyk literacki, powieść osiemnastowieczna, dramat osiemnastowieczny, teatr, aktor szekspirowski,

groza, współczucie, zjawiska nadprzyrodzone.

CONTENTS

[TREŚĆ]

Abbreviations

Foreword

I. Introduction. "Scratching the Surface"

Shakespeare, bastardy, and the "Gothic spawn"

The problem, or: the Shakespearean debt

The method, or: the ways to scratch

II. Shakespeare's Presence in the Eighteenth Century

Adapting, editing, circulating

Criticism and idolatry

Politicisation and nationalisation

Representation and imitation

III. The Gothicisation of Shakespeare

Shakespeare and the fascination of the supernatural

Shakespeare's "Gothicness" from Dryden to Drake

The Gothic manifestos: Walpole and Radcliffe

The Shakespearean epigraph

Proper names and verbal borrowings

IV. Between Tragedy and Romance: Structures and Themes in Fiction

Genres and modes; towards a definition of the literary Gothic

Terror and pity

Romance: Gothic and Shakespearean

V. Stage Spectres

Gothic drama and Gothic theatre — the historical context

Staging the supernatural

Conclusion

Bibliography

— Primary sources

—— Literary Gothic

—— Shakespeare — original plays, adaptations, poems

—— Miscellanea

— Secondary sources

Name Index

Shakespeare Index

Streszczenie

Résumé

KAŻDY OFEROWANY NA NASZYCH AUKCJACH EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY

W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH DEFEKTÓW DRUKARSKICH !

ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS

NA AUKCJACH ALLEGRO !

W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość.