Вадемекум советника территориального самоуправления 2024 г.

Praktyczny przewodnik dla osób pełniących funkcje radnego.

Celem publikacji jest przedstawienie najważniejszych zagadnień dotyczących działania samorządu terytorialnego, z którymi osoby sprawujące funkcje publiczne będą spotykały się podczas całego okresu wykonywania swojego mandatu.

W vademecum opisujemy wszystkie najważniejsze aspekty pracy radnego, poczynając od kwestii objęcia mandatu i określenia praw i obowiązków radnego, a także przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady i sejmiku, poprzez pracę radnego w komisjach, aż do przedstawienia zaplecza administracyjnego, którym dysponuje w ramach sprawowanego mandatu.

Dzięki naszej publikacji dowiedzą się Państwo m.in.:

• jak wygląda sesja rady i na czym polega praca radnego związana z działalnością prawotwórczą, ustanawiającą akty prawa lokalnego;
• jak zapewnić odpowiednie finansowanie zadań publicznych, w ramach posiadanych dochodów własnych bądź dzięki wsparciu zewnętrznemu;
• jak komunikować się z otoczeniem w ramach konsultacji i partycypacji społecznej;
• w jakim zakresie organy samorządowe podlegają działaniom kontrolnym i nadzorczym;
• jakie są konsekwencje naruszenia przepisów antykorupcyjnych w zakresie łączenia mandatu radnego z określonymi funkcjami lub podejmowania określonych działalności;
• kiedy i jakie informacje radny powinien umieścić w oświadczeniu majątkowym oraz z czym wiąże się niezłożenie oświadczenia w terminie;
• w jakich sytuacjach można mówić o naruszeniu dóbr osobistych radnego oraz jakie prawa ma radny jako osoba publiczna;
• jak korzystać z prawa do informacji publicznej – w zależności od tego, czy radny jest adresatem wniosku o informację publiczną czy wnioskodawcą jej udostępnienia.

Każdy radny powinien poznać obszary swojej nowej działalności i znać zasady m.in.: uchwalania statutu gminy, ustalania wynagrodzenia wójta (burmistrza, prezydenta) oraz przyjmowania sprawozdań z jego działalności. To do kompetencji rady gminy należy także powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy na wniosek wójta, uchwalanie budżetu gminy, a następnie rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu.

Wiele miejsca w książce poświęcono ograniczeniom związanym z wykonywaniem mandatu radnego. Dotyczy to m.in. zakazu nawiązywania stosunku pracy w urzędzie gminy, powiatu i województwa samorządowego, w którym uzyskał mandat. Mandatu radnego nie można także łączyć z pełnieniem funkcji kierownika bądź zastępcy kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej, posła, senatora, wojewody, wicewojewody lub z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego. W takim przypadku konieczne jest złożenie przez radnego wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego, niezłożenie tego wniosku skutkuje zrzeczeniem się mandatu. Ograniczenia dotyczą także zawierania z radnym umów cywilnoprawnych czy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy.

W publikacji nie zabrakło także informacji o zasadach, na jakich przysługują radnemu diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych. Ponieważ ten zakres aktywności radnego dostarcza wielu wątpliwości i jest często analizowany, przedstawiamy w książce najnowsze orzecznictwo w tym zakresie.

Najważniejsze zalety prezentowanej publikacji, dzięki którym szybciej wykonają Państwo swoje obowiązki to:

• praktyczny charakter opisujący prawa i obowiązki radnych, uzupełniony przykładami i gotowymi wzorami dokumentów,
• dokładne i przejrzyste prezentowanie poszczególnych zagadnień,
• wyróżnienie w treści zagadnień ważnych i nowych,
• przykłady postępowań i opisy faktycznych sytuacji, w który znaleźli się radni minionej kadencji,
• gotowe projekty uchwał, pism czy zaświadczeń związanych w pełnieniem funkcji radnego,
• uwzględnienie orzecznictwa.

Konstrukcja książka została tak przygotowana, aby stanowiła podręczny przewodnik dla każdego radnego, niezależnie od tego, czy jest nowo wybranym radnym, czy już pełnił mandat

Spis treści

O Autorach

Wykaz skrótów

Wprowadzenie

Rozdział I. Uzyskanie mandatu radnego

• 1. Potwierdzenie uzyskania mandatu radnego
• 2. Zwołanie sesji inauguracyjnej
• 3. Porządek obrad sesji inauguracyjnej, uzupełnienie porządku obrad
• 4. Prowadzenie obrad
• 5. Ślubowanie radnych
• 6. Wybór przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady (sejmiku)
• 7. Przeprowadzenie głosowania w sprawie wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczących
• 8. Zgłaszanie kandydatur
• 9. Procedura głosowania i wybór komisji skrutacyjnej
• 10. Potwierdzenie wyboru przewodniczącego
• 11. Ślubowanie wójta
• 12. Wzory
• 12.1. Zaświadczenie o wyborze radnego gminy
• 12.2. Zaświadczenie o wyborze radnego powiatu
• 12.3. Zaświadczenie o wyborze radnego województwa
• 12.4. Uchwała w sprawie stwierdzenia wyboru przewodniczącego rady gminy
• 12.5. Uchwała w sprawie stwierdzenia wyboru starosty
• 12.6. Uchwała w sprawie stwierdzenia wyboru przewodniczącego rady powiatu

Rozdział II. Prawa i obowiązki radnego

• 1. Obowiązki radnego
• 1.1. Godne, rzetelne i uczciwe wykonywanie obowiązków
• 1.2. Dobro mieszkańców
• 1.3. Prawo do informacji
• 1.4. Diety i zwrot kosztów podróży
• 1.4.1. Radny gminy
• 1.4.2. Radny powiatu
• 1.4.3. Radny sejmiku
• 1.5. Zwrot kosztów podróży
• 2. Ochrona stosunku pracy radnego
• 2.1. Cel ochrony stosunku pracy radnego
• 2.2. Gwarancja zachowania stosunku pracy po wygaśnięciu mandatu
• 3. Ograniczenia dotyczące radnego
• 3.1. Zakaz nawiązywania stosunku pracy w urzędzie gminy, powiatu i województwa samorządowego
• 3.2. Zakaz łączenia mandatu radnego z pełnieniem określonych funkcji
• 3.3. Zakaz zawierania z radnym umów cywilnoprawnych
• 3.4. Zakaz podejmowania dodatkowych zajęć lub otrzymywania darowizn mogących podważać zaufanie wyborców do wykonywania mandatu
• 3.5. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy
• 3.6. Zakaz posiadania pakietu udziałów lub akcji
• 4. Kluby radnych
• 4.1. Zasady i proces tworzenia klubów
• 4.2. Reprezentacja klubów w komisji rewizyjnej
• 5. Wzory
• 5.1. Uchwała w sprawie diet dla radnych rady gminy
• 5.2. Uchwała w sprawie diet dla radnych rady powiatu
• 5.3. Uchwała w sprawie diet dla radnych sejmiku województwa
• 5.4. Uchwała w sprawie odmowy wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym gminy
• 5.5. Uchwała w sprawie odmowy wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym powiatu
• 5.6. Uchwała w sprawie odmowy wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym województwa
• 5.7. Uchwała w sprawie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym
• 5.8. Regulamin Klubu Radnych

Rozdział III. Prawa i obowiązki przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady (sejmiku)

• 1. Skrócenie kadencji przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady (sejmiku)
• 1.1. Rezygnacja
• 1.2. Odwołanie
• 2. Zadania przewodniczącego rady (sejmiku)
• 2.1. Zwoływanie sesji
• 2.2. Procedura zwoływania nadzwyczajnej sesji rady (sejmiku)
• 2.3. Przewodniczenie sesji i uprawnienia porządkowe
• 2.4. Podpisywanie uchwał
• 2.5. Piecza nad organizacją ciał kolegialnych
• 2.6. Zadania kontrolne
• 2.7. Reprezentowanie rady (sejmiku)
• 2.8. Przyjmowanie interpelacji i zapytań radnych
• 2.9. Wykonywanie uprawnień pracodawcy wobec wójta
• 2.10. Uprawnienia przewodniczącego względem radnych
• 2.11. Sporządzanie protokołu
• 2.12. Uprawnienia względem pracowników urzędu
• 2.13. Zawiadamianie o przeszkodzie w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta
• 3. Zadania wiceprzewodniczącego

Rozdział IV. Komisje rady

• 1. Komisje stałe i doraźne
• 2. Skład komisji stałych i doraźnych
• 3. Praca komisji stałych i doraźnych
• 4. Komisja rewizyjna
• 4.1. Zakres działania komisji
• 4.2. Członkowie komisji
• 5. Komisja skarg, wniosków i petycji
• 6. Komisja bezpieczeństwa i porządku
• 7. Wzory
• 7.1. Uchwała w sprawie delegowania radnych do składu Komisji bezpieczeństwa i porządku
• 7.2. Uchwała Rady Gminy w sprawie wyboru członków Komisji Rewizyjnej Rady Gminy
• 7.3. Zarządzenie Starosty w sprawie powołania Komisji bezpieczeństwa i porządku

Rozdział V. Administracyjne zaplecze pracy radnego

• 1. Obsługa techniczno-organizacyjna posiedzeń rady (sesje i komisje)
• 1.1. Sesje
• 1.1.1. Zawiadomienie o sesji
• 1.1.2. Organizacja obrad
• 1.1.3. Przebieg obrad
• 1.2. Komisje
• 1.2.1. Zawiadomienie o komisji
• 1.2.2. Organizacja obrad
• 1.2.3. Przebieg obrad
• 2. Wspieranie radnych w sprawowaniu mandatu
• 2.1. Zapewnienie obsługi sekretariatu przewodniczącego i wiceprzewodniczących
• 2.2. Kluby radnych
• 2.3. Obsługa medialna
• 2.4. Obsługa delegacji
• 2.5. Obsługa prawna
• 2.6. Upoważnienie do przetwarzania danych/upoważnienie do dostępu do informacji niejawnych
• 2.7. Dieta i koszty podróży służbowych
• 3. Wzory
• 3.1. Wzór protokołu z posiedzenia komisji
• 3.2. Wzór upoważnienia do przetwarzania danych osobowych
• 3.3. Wzór ewidencji obecności radnych na posiedzeniach komisji

Rozdział VI. Proces uchwałodawczy w radzie gminy/powiatu

• 1. Wprowadzenie
• 2. Zadania rady w sferze uchwałodawczej
• 2.1. Zadania wyłączne rady gminy
• 2.2. Zadania rady powiatu
• 3. Sesje rady gminy/powiatu
• 3.1. Pierwsza sesja rady
• 3.2. Zawiadamianie członków rady o sesjach
• 4. Porządek obrad
• 5. Stanowienie prawa w gminie
• 6. Stanowienie prawa w powiecie
• 7. Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza
• 8. Inicjatywa uchwałodawcza
• 9. Głosowanie
• 10. Akty prawa miejscowego, uwagi ogólne
• 11. Treść i przedmiot uchwały
• 12. Nadzór nad stanowieniem aktów prawa miejscowego

Rozdział VII. Finanse samorządowe

• 1. Podstawowe regulacje prawne dotyczące finansów JST
• 1.1. Europejska Karta Samorządu Lokalnego
• 1.2. Finansowanie JST w Konstytucji RP
• 1.3. Przepisy rangi ustawowej regulujące kwestię finansowania JST
• 1.4. Kontrola finansów samorządowych
• 2. Budżet JST jako podstawowa instytucja finansów samorządowych
• 2.1. Pojęcie budżetu JST i treść uchwały
• 2.2. Dochody JST
• 2.3. Wydatki w budżecie JST
• 2.4. Przychody i rozchody
• 3. Uchwała budżetowa JST
• 3.1. Szczegółowość planu
• 3.2. Tworzenie projektu uchwały budżetowej
• 3.2.1. Uchwała w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej
• 3.2.2. Uzasadnienie projektu uchwały budżetowej
• 3.3. Opiniowanie projektu uchwały budżetowej przez RIO
• 4. Wieloletnia prognoza finansowa JST
• 4.1. Elementy WPF
• 4.2. Przyjęcie WPF
• 5. Procedura budżetowa JST
• 5.1. Uchwalanie budżetu JST
• 5.2. Wykonywanie budżetu JST
• 5.3. Zasady wykonywania budżetu JST
• 5.4. Sprawozdania z wykonywania budżetu JST

Rozdział VIII. Nadzór i kontrola

• 1. Kontrola a nadzór w administracji publicznej
• 2. Rodzaje kontroli i nadzoru
• 3. Kontrola i nadzór wewnętrzny w JST
• 4. Kontrola i nadzór zewnętrzny w samorządzie terytorialnym
• 5. Inne narzędzia kontrolne

Rozdział IX. Konsultacje i partycypacja społeczna

• 1. Istota i znaczenie konsultacji społecznych
• 2. Konsultacje społeczne w przepisach prawnych
• 3. Inne formy konsultacji i partycypacji społecznej
• 4. Panel obywatelski
• 5. Raport o stanie gminy, powiatu, województwa
• 6. Jednostki pomocnicze
• 7. Młodzieżowa rada
• 8. Rada seniorów

Rozdział X. Realizacja zadań publicznych

• 1. Wprowadzenie
• 2. Formy organizacyjno-prawne realizacji zadań publicznych
• 3. Realizacja zadań publicznych przez spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego
• 4. Zlecanie zadań publicznych podmiotom zewnętrznym (NGO lub podmioty prywatne)
• 4.1. Powierzanie realizacji zadań organizacjom pozarządowym i organizacjom pożytku publicznego
• 4.2. Zlecanie zadań podmiotom z sektora prywatnego
• 5. Współtworzenie zadań publicznych
• 6. Monitoring realizacji zadań publicznych

Rozdział XI. Oświadczenia majątkowe radnych

• 1. Wprowadzenie
• 2. Zasady wypełniania oświadczenia majątkowego
• 2.1. Treść oświadczenia majątkowego radnego
• 2.1.1. Środki pieniężne i nieruchomości
• 2.1.2. Udziały i akcje
• 3. Majątek nabyty od Skarbu Państwa bądź samorządu
• 4. Działalność gospodarcza
• 5. Stanowiska zajmowane w spółkach
• 6. Dochody
• 7. Mienie ruchome
• 8. Zobowiązania
• 9. Część B. Majątek osobisty i majątek wspólny małżonków
• 10. Tryb i forma składania oświadczeń majątkowych
• 11. Sankcje za niezłożenie oświadczenia majątkowego
• 11.1. Ewidencja oświadczeń majątkowych
• 11.2. Załączane dokumenty i odpowiedzialność za ich treść
• 12. Kontrola oświadczeń majątkowych
• 12.1. Rola Centralnego Biura Antykorupcyjnego w procesie kontroli oświadczeń majątkowych
• 12.2. Skutki złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia majątkowego

Rozdział XII. Przepisy antykorupcyjne

• 1. Zakaz zatrudniania radnego w urzędzie gminy, starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim oraz kontynuowania zatrudnienia z osobami, które uzyskały mandat
• 1.1. Stosunek pracy – cechy szczególne
• 2. Zakaz sprawowania funkcji kierowniczych w gminnych, powiatowych, wojewódzkich jednostkach organizacyjnych
• 3. Zakaz powierzania radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej
• 4. Zakaz podejmowania zajęć oraz zakaz otrzymywania darowizn mogących podważyć zaufanie
• 4.1. Zakaz podejmowania zajęć mogących podważyć zaufanie
• 4.2. Zakaz otrzymywania darowizn mogących podważyć zaufanie
• 5. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego
• 5.1. Prowadzenie działalności gospodarczej
• 5.2. Zarządzanie działalnością gospodarczą
• 5.3. Wykorzystanie mienia