Модель гармоничного сотрудничества Суда

Model harmonijnej współpracy między Trybunałem Konstytucyjnym i sądami konstytucyjnymi państw członkowskich a Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Analiza konstytucyjnoprawna

Monika Haczkowska

Publikacja porusza aktualne problemy z zakresu rozstrzygania kolizji prawnych na styku prawa krajowego i unijnego przez najwyższe instytucje sądowe. Problem właściwości TSUE i TK ujawnił się zwłaszcza w obliczu trwających postępowań przeciwko Polsce w związku z naruszeniem prawa unijnego oraz wniosków kierowanych przez uprawnione podmioty do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją przepisów traktatowych UE. Ostatecznym rozwiązaniem mogłoby okazać się wyjście Polski z Unii Europejskiej. Publikacja stanowi zatem próbę wskazania możliwych dróg do osiągnięcia kompromisu.

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I. Jurysdykcja Trybunału Konstytucyjnego w pluralistycznym systemie prawa

1. Uwagi wstępne

2. Model kontroli konstytucyjności prawa w pluralistycznym systemie

3. Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości w ramach zasady kompetencji powierzonych

4. Jurysdykcja Trybunału Konstytucyjnego do orzekania w sprawach aktów prawa Unii Europejskiej

4.1. Kontrola prawa pierwotnego Unii Europejskiej w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego

4.2. Kontrola prawa pochodnego Unii Europejskiej i granice tej kontroli w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

5. Proceduralny aspekt kontroli prawa stanowionego z naruszeniem procedury notyfikacyjnej przez Trybunał Konstytucyjny

6. Podsumowanie

Rozdział II. Sąd konstytucyjny jako sąd krajowy w procesie stosowania prawa unijnego

1. Uwagi wstępne

2. Wyłączna jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej do orzekania w trybie prejudycjalnym

3. Zasada współpracy sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości w ramach pytań prejudycjalnych

3.1. Pojęcie sądu krajowego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości

3.1.1. „Sąd” powołany na podstawie prawa

3.1.2. Stały charakter organu

3.1.3. Obligatoryjność jurysdykcji organu

3.1.4. Orzekanie na podstawie prawa

3.1.5. Kontradyktoryjny charakter sprawy

3.1.6. Niezależny charakter organu i niezawisłość w zakresie orzekani

3.1.7. Przesłanka niezależności sądów i niezawisłości sędziów w sprawach polskich

3.2. Odstępstwa od wymogów, jakie musi spełnić „sąd” w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości

3.2.1. Organ quasi-sądowy

3.2.2. Wyjątki od kontradyktoryjnego charakteru sprawy

3.2.3. Wyjątki od wiążącego charakteru rozstrzygnięcia

3.2.4. Funkcje orzecznicze organu niebędącego sądem

3.2.5. Organ o charakterze administracyjnym

4. Obowiązki sądów ostatniej instancji i wyjątki wynikające z doktryn acte éclairé i acte clair

5. Sądy konstytucyjne jako „sąd lub trybunał” kierujący pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości

6. Trybunał Konstytucyjny jako „sąd krajowy lub trybunał państwa członkowskiego” – uprawnienie czy obowiązek wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym

7. Podsumowanie

Rozdział III. Sądy konstytucyjne państw członkowskich wobec jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

1. Uwagi wstępne

2. Ewolucja poglądów Trybunału Sprawiedliwości w zakresie związania organów państw członkowskich zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego (unijnego)

3. Poglądy sądów konstytucyjnych państw członkowskich wobec członkostwa w Unii Europejskiej

3.1. Orzecznictwo niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego

3.2. Orzecznictwo włoskiego Trybunału Konstytucyjnego

3.3. Orzecznictwo francuskiej Rady Konstytucyjnej

3.4. Orzecznictwo hiszpańskiego Trybunału Konstytucyjnego

3.5. Orzecznictwo czeskiego Sądu Konstytucyjnego

3.6. Orzecznictwo austriackiego Trybunału Konstytucyjnego

3.7. Orzecznictwo innych sądów konstytucyjnych

4. Podsumowanie

Rozdział IV. Wykładnia norm konstytucyjnych przyjazna prawu Unii Europejskiej

1. Uwagi wstępne

2. Zasada wykładni zgodnej z prawem Unii Europejskiej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i jej granice

3. Wykładnia przyjazna prawu unijnemu (wspólnotowemu) w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

3.1. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w okresie przedakcesyjnym

3.2. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego po wejściu Polski do Unii Europejskiej w latach 2004–2016

3.3. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego po 2016 r.

4. Poglądy sądów konstytucyjnych wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej

4.1. Orzeczenia wybranych sądów konstytucyjnych państw członkowskich Unii Europejskiej w związku z implementacją decyzji ramowej w sprawie ENA

4.2. Wykładnia przyjazna prawu Unii Europejskiej w orzeczeniach sądów konstytucyjnych wybranych państw członkowskich w innych sprawach

5. Podsumowanie

Rozdział V. Tożsamość konstytucyjna państw członkowskich a wspólne wartości konstytucyjne stanowiące podstawę funkcjonowania Unii Europejskiej

1. Uwagi wstępne

2. Pojęcie tożsamości konstytucyjnej w poglądach doktryny prawa i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

2.1. Tożsamość konstytucyjna w ujęciu teoretycznym

2.2. Tożsamość konstytucyjna w praktyce orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego

3. Tożsamość narodowa w ujęciu traktatowym i orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości

3.1. Tożsamość narodowa w świetle traktatu z Maastricht i poglądów doktryny prawa

3.2. Tożsamość narodowa w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i opiniach Rzeczników Generalnych przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony

3.3. Tożsamość narodowa w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i opiniach Rzeczników Generalnych po wejściu w życie Traktatu z Lizbony

4. Tożsamość konstytucyjna w orzecznictwie sądów konstytucyjnych wybranych państw członkowskich Unii Europejskiej

4.1. Tożsamość konstytucyjna w orzecznictwie niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego

4.2. Tożsamość konstytucyjna w orzecznictwie włoskiego Trybunału Konstytucyjnego

4.3. Tożsamość konstytucyjna w orzecznictwie francuskiej Rady Konstytucyjnej

4.4. Tożsamość konstytucyjna w orzecznictwie czeskiego Sądu Konstytucyjnego

4.5. Tożsamość Konstytucyjna w orzecznictwie innych sądów konstytucyjnych

5. Unia Europejska jako wspólnota oparta na wartościach

6. Podsumowanie

Rozdział VI. Dialog orzeczniczy Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości

1. Uwagi wstępne

2. Kształtowanie się dialogu orzeczniczego między Trybunałem Konstytucyjnym a Trybunałem Sprawiedliwości

2.1. Zasada przychylności procesowi integracji europejskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w okresie przedakcesyjnym jako element dialogu

2.2. Konstruktywny dialog w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawach europejskich w latach 2004–2016

2.3. Dialog czy konfrontacja – orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w sprawach europejskich po 2016 r.

3. Dialog orzeczniczy między sądami konstytucyjnymi państw członkowskich a Trybunałem Sprawiedliwości

4. Naruszenie zobowiązań traktowych przez sądy konstytucyjne i jego skutki

5. Przyjazny prounijny dialog orzeczniczy w ramach pluralizmu konstytucyjnego

6. Wspólne wartości konstytucyjne jako podstawa poszukiwania kompromisu

7. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia