Правовые условия торговли сельскохозяйственными землями в

Prawne uwarunkowania obrotu gruntami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

Bieranowski Adam redakcja naukowa, Jarosław Dobkowski, Zięty Jakub Jan

W założeniach ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, wskazano, że jej celem jest wzmocnienie ochrony i rozwoju gospodarstw rodzinnych, zapewnienie właściwego zagospodarowania ziemi rolnej, wspieranie zrównoważonego rolnictwa prowadzonego w zgodzie z wymogami ochrony środowiska i sprzyjającego rozwojowi obszarów wiejskich. Realizacji tych celów miało służyć wprowadzanie ograniczeń przedmiotowych i podmiotowych związanych z obrotem gruntami rolnymi, a także przepisy regulujące utrzymanie gruntów w produkcji rolnej przez określony czas po przeniesieniu ich własności. W związku z powyższym istotne pozostaje, w jaki sposób powyższe przepisy były stosowane w praktyce obrotu gospodarczego. Analizy wymaga szczególnie związek wprowadzanych zmian w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego z ilością trans- akcji, których przedmiotem są grunty rolne. Istotne jest zatem poznanie statystyk związanych z przenoszeniem własności nieruchomości rolnych po zmianach przepisów ustawy, ale także związanych z ilością zgód na zbycie nieruchomości wyrażanych przez właściwe organy oraz przesłanek jaki legły u podstaw tych zgód. Te informacje są ważne dla projektowania przyszłych rozwiązań prawnych w zakresie kształtowania ustroju rolnego. Szczególnie przydatne mogą być informacje związane z udostępnianiem gruntów na inne cele niż rolne w odniesieniu do ostatnich zmian ustawowych ukierunkowanych na dopuszczalność dzierżawy czy zbywania gruntów rolnych dla podmiotów publicznych na cele energetyczne.

W monografii przedstawiono analizę przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego w kontekście ograniczeń związanych z nabywaniem gruntów rolnych. Analiza dotyczy takich zagadnień, jak:

– analiza ilości transakcji podlegających przepisom ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego,

– ograniczenia w zbywaniu gruntów rolnych,

– wyłączenie od konieczności uzyskiwania zgody na zbycie gruntów rolnych,

– kontrola wykonania obowiązków związanych z rolniczym wykorzystaniem gruntów przez nabywców,

– zgoda na zmianę sposobu korzystania z gruntów,

– wykonywanie prawa pierwokupu przez KOWR,

– realizacja prawa nabycia przez KOWR,

– nadzór nad realizacją zadań przez KOWR,

– postępowania odwoławcze od decyzji KOWR,

– skutki prawne naruszeń przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

Spis treści:

Wykaz skrótów

Wstęp

Rozdział 1. Aksjologia wprowadzania ograniczeń w obrocie gruntami rolnymi

1.1. Wprowadzenie

1.2. Przyczyny wprowadzenia przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

1.3. Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z 2016 r.

1.3.1. Uzasadnienie zmian

1.3.2. Gwarancje konstytucyjne

1.4. Ochrona nieruchomości rolnych przed wprowadzeniem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

1.5. Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z 26 czerwca 2019 r.

1.6. Podsumowanie

Rozdział 2. Rodzaje ograniczeń w zbywaniu gruntów rolnych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

2.1. Wprowadzenie

2.2. Prowadzenie gospodarstwa rolnego przez nabywcę

2.3. Zgoda Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa jako przesłanka rozporządzenia nieruchomością

2.4. Wyjątki od ograniczeń rozporządzania nieruchomością rolną

2.5. Podsumowanie

Rozdział 3. Administracyjnoprawna reglamentacja obrotu gruntami rolnymi

3.1. Wprowadzenie

3.2. Status prawny Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawach obrotu gruntami rolnymi 2

3.3. Charakter prawny „zgody” Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawach obrotu gruntami rolnymi

3.4. Prawna forma wyrażenia „zgody” Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawach obrotu gruntami rolnymi

3.5. Problemy weryfikacji „zgody” Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawach obrotu gruntami rolnymi

3.6. „Zgoda” Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w sprawach obrotu gruntami rolnymi w kontekście usprawnienia procedury wydawania decyzji administracyjnych

3.7. Podsumowanie

Rozdział 4. Pojęcie nieruchomości rolnej w świetle art. 2 pkt 1 ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego

4.1. Wprowadzenie

4.2. Uwarunkowania prawne kwalifikacji nieruchomości jako nieruchomości rolnej

4.3. Wpływ regulacji Kodeksu cywilnego przy ustalaniu pojęcia nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

4.4. Przepisy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o ewidencji gruntów i budynków jako materiał prawno-porównawczy przy określeniu pojęcia nieruchomości rolnej

4.5. Kryterium powierzchni nieruchomości w procesie jej kwalifikacji jako rolnej

4.6. Znaczenie pojęcia nieruchomości rolnej dla definicji gospodarstwa rolnego na gruncie przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

4.7. Utrata rolnego charakteru przez nieruchomość

4.8. Podsumowanie

Rozdział 5. Umowa rozwiązująca stosunek prawny wynikający z warunkowej umowy sprzedaży własności nieruchomości kwalifikowanej jako rolna

5.1. Wprowadzenie

5.2. Ekspozycja problematyki

5.3. Ukształtowanie się linii orzeczniczej Sądu Najwyższego

5.4. Ewolucja poglądów doktryny

5.5. Rys komparatystyczny

5.6. Wnioski z dotychczasowych badań i wytyczenie kierunku dalszej eksploracji

5.7. Znaczenie argumentów natury konstrukcyjnej

5.8. Granice swobody umów

5.9. Stan związania

5.10. Ochrona zaufania uprawnionego z tytułu prawa pierwokupu

5.11. Ryzyko poniesienia kosztów przez mającego prawo pierwokupu

5.12. Cel ustawowego prawa pierwokupu

5.13. Ocena próby wprowadzenia regulacji zakazującej rozwiązania zobowiązania

5.14. Podsumowanie

Rozdział 6. Wykonanie prawa pierwokupu nieruchomości rolnej przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

6.1. Wprowadzenie

6.2. Istota i charakter prawny prawa pierwokupu zastrzeżonego dla Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa działającego na rzecz Skarbu Państwa

6.3. Wykonanie prawa pierwokupu przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

6.3.1. Wymóg zawarcia warunkowej umowy sprzedaży

6.3.2. Zawiadomienie o zawarciu warunkowej umowy sprzedaży

6.3.3. Oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu

6.4. Skutki wykonania prawa pierwokupu

6.5. Podsumowanie

Rozdział 7. Nadzór Skarbu Państwa nad sprzedażą gruntów rolnych przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

7.1. Wprowadzenie

7.2. Sprzedaż gruntów rolnych przez KOWR

7.3. Opiniowanie projektów umów sprzedaży nieruchomości rolnych przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej

7.4. Zastosowanie do KOWR ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym

7.5. Kształtowanie się nadzoru nad sprzedażą gruntów rolnych po 2003 r.

7.6. Podsumowanie

Rozdział 8. Instrumenty prawne realizujące politykę rolną w odniesieniu do rozporządzania udziałami (akcjami) oraz prawami i obowiązkami wspólnika w spółkach handlowych będących właścicielami nieruchomości rolnych w latach 2003–2019 w świetle rozwiązań prawnych ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

8.1. Wprowadzenie

8.2. Ograniczenia rozporządzaniem nieruchomościami rolnymi w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego zmienionej w 2003 r.

8.3. Instrumenty ustawowe dotyczące kształtowania ustroju rolnego w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego zmienionej w 2016 r.

8.4. Instrumenty ustawowe dotyczące kształtowania ustroju rolnego w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego zmienionej w 2019 r.

8.5. Podsumowanie

Rozdział 9. Instrumenty prawne kształtowania ustroju rolnego dotyczące rozporządzania udziałami (akcjami) oraz prawami i obowiązkami wspólnika w spółkach handlowych będących właścicielami nieruchomości rolnych w świetle obowiązujących rozwiązań prawnych ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego

9.1. Wprowadzenie

9.2. Nabywanie nieruchomości rolnych przez spółki handlowe

9.3. Prawo pierwokupu udziałów (akcjami) spółek kapitałowych będących właścicielami nieruchomości rolnych

9.4. Prawo nabycia udziałów i akcji w spółce prawa handlowego

9.5. Prawo nabycia nieruchomości rolnych w związku z łączeniem, podziałem lub przekształceniem spółki handlowej

9.6. Nabycie nieruchomości rolnych od spółki akcyjnej ubiegającej się o dopuszczenie akcji do obrotu na rynku regulowanym

9.7. Prawo nabycia nieruchomości rolnych w spółkach osobowych

9.8. Podsumowanie

Rozdział 10. Nabywanie gruntów rolnych przez podmioty publiczne

10.1. Wprowadzenie

10.2. Definicja podmiotu publicznego w polskim prawie powszechnie obowiązującym

10.3. Katalog podmiotów publicznych wyłączonych spod ograniczeń podmiotowych

10.4. Nabywanie nieruchomości rolnych przez jednostki samorządu terytorialnego

10.5. Podsumowanie

Rozdział 11. Nieważność jako skutek prawny naruszenia zasad zbywania gruntu

11.1. Wprowadzenie

11.2. Istota nieważności w prawie cywilnym

11.3. Nieważność w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego – przegląd nowelizacji

11.4. Sankcja nieważności w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

11.5. Kwestie proceduralne (sygnalizacja zagadnienia)

11.6. Podsumowanie

Rozdział 12. Ograniczenia w nabywaniu gruntów rolnych w prawie litewskim

12.1. Wprowadzenie

12.2. Zmiany regulacji prawnych dotyczących ograniczeń obrotu nieruchomościami rolnymi

12.3. Pojęcie cudzoziemca w prawie litewskim

12.4. Ograniczenia nabywania nieruchomości rolnych w świetle aktualnych regulacji prawnych

12.5. Procedura nabywania nieruchomości rolnych

12.6. Podsumowanie

Rozdział 13. Badania ankietowe

13.1. Wprowadzenie

13.2. Zbiorcze dane ankietowe

13.3. Opis wyników

13.4. Podsumowanie

O autorach