Охрана труда и безопасность на практике 2024 (с электронным приложением) Богдан Рончковский

Tytuł:  BHP w praktyce 2022 .

Poradnik dla: pracowników służb BHP, pracodawców, inspektorów pracy, społecznych inspektorów pracy, projektantów, wykładowców, rzeczoznawców, uczniów i studentów kierunków bhp.

Oprawa twarda. Stan prawny na dzień 3 czerwca 2024 r.

Autorzy:  Rączkowski Bogdan.

Wydawca:  Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp z o.o.

ISBN:  978-83-7804-945-6

Miejsce i rok wydania:  Gdańsk, 2024

Wydanie:  XX

Ilość stron:  1182

Format  B5

UWAGA; jest możliwość zamówienia większej ilości, czas oczekiwania 2 dni robocze

Uznane wśród praktyków branżowe kompendium autorstwa Bogdana Rączkowskiego ukazuje się w nowej wersji – gruntownie przejrzane, poprawione i zaktualizowane.

Poradnik uwzględnia zmiany w licznych przepisach i Polskich Normach (stan prawny: 3 czerwca 2024 r.) w zakresie odpowiadającym poruszanej problematyce.

Aktualizacje komentarza dotyczą m.in.:

• książki obiektu budowlanego i dziennika budowy,
• pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe,
• wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac,
• statystycznej karty wypadku przy pracy,
• zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci,
• badań lekarskich pracowników,
• badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• przepisów dotyczących transportu materiałów niebezpiecznych zgodnie z regulacjami ADR oraz zadań Transportowego Dozoru Technicznego w zakresie nadzoru nad przewozem materiałów niebezpiecznych,
• klasyfikacji zawodów,
• pierwszej pomocy,
• czynników reprotoksycznych.

Integralną częścią książki jest suplement elektroniczny, który zawiera Klasyfikację zawodów i specjalności oraz Wykaz wartości NDS chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a także aktualizator informujący o najnowszych, ważnych zmianach prawnych związanych z publikacją. Pliki e-suplementu w formacie PDF można pobrać przez Internet, postępując zgodnie z instrukcją zamieszczoną w książce (do zainstalowania suplementu wymagany jest system operacyjny Windows).

Fragment spisu treści (w całości w załaczniku)

Od wydawcy ...................................................................................................................................17

Rozdział 1. Obowiązki i uprawnienia pracodawców, pracowników oraz osób

kierujących pracownikami w zakresie bhp ...................................................................... 19

Wstęp ........................................................................................................................................21

1.1. Obowiązki i uprawnienia pracodawcy...........................................................................21

1.2. Obowiązki i uprawnienia pracownika ...........................................................................25

1.3. Obowiązki kierownika komórki organizacyjnej ...........................................................27

1.4. Konsultacje w zakresie bhp oraz komisja bhp ..............................................................27

Rozdział 2. Nadzór nad warunkami pracy ...................................................................... 31

Wstęp ........................................................................................................................................33

2.1. Państwowa Inspekcja Pracy ............................................................................................33

2.1.1. Zadania Państwowej Inspekcji Pracy . ..............................................................35

2.1.2. Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy .......................................................37

2.1.3. Karanie winnych wykroczeń przeciwko prawom pracownika ......................40

2.2. Państwowa Inspekcja Sanitarna......................................................................................43

2.2.1. Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej ........................................................43

2.2.2. Uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej ................................................46

2.3. Urząd Dozoru Technicznego ..........................................................................................47

2.3.1. Zakres działania Urzędu Dozoru Technicznego ..............................................47

2.3.2. Uprawnienia pracowników Urzędu Dozoru Technicznego ............................49

2.4. Związki zawodowe ...........................................................................................................50

2.4.1. Zakres działania zakładowej organizacji związkowej ......................................50

2.4.2. Uprawnienia związków zawodowych ...............................................................50

2.5. Społeczna inspekcja pracy ..............................................................................................51

2.5.1. Zadania i uprawnienia społecznej inspekcji pracy ..........................................52

Rozdział 3. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy ................................................... 53

3.1. Obiekty budowlane ..........................................................................................................55

3.1.1. Podstawowe wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy dla budynków ...........55

3.1.2. Opiniowanie dokumentacji projektowej ..........................................................56

3.1.3. Przekazanie obiektu budowlanego do użytkowania ........................................63

3.1.4. Utrzymanie obiektów budowlanych..................................................................64

3.2. Pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne i środki higieny osobistej ...........66

3.2.1. Ogólne wymogi dotyczące pomieszczeń higienicznosanitarnych .................67

3.2.2. Szatnie ..................................................................................................................69

3.2.3. Umywalnie i pomieszczenia z natryskami .......................................................72

3.2.4. Ustępy ...................................................................................................................74

3.2.5. Jadalnie .................................................................................................................76

3.2.6. Pomieszczenia do wypoczynku .........................................................................77

3.2.7. Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży

i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej ............................78

3.2.8. Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników..............................................78

3.2.9. Środki higieny osobistej ....................................................................................80

3.3. Warunki zabezpieczenia budynków przed pożarem i wybuchem ..............................81

3.3.1. Odporność pożarowa budynków ......................................................................82

3.3.2. Wymagania dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem ..................................85

3.3.3. Strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe .............................................86

3.3.4. Zapewnienie bezpieczeństwa ewakuacji ludzi z pomieszczeń i budynków ...............87

3.3.5. Wymagania przeciwpożarowe dla elementów wykończenia wnętrz i wyposażenia stałego .......92

3.3.6. Wyposażenie budynku w podręczny sprzęt gaśniczy ......................................93

3.3.7. Zasady postępowania pracowników na wypadek powstania pożaru ............97

3.4. Ochrona odgromowa .......................................................................................................98

3.4.1. Ogólne zasady ochrony odgromowej ................................................................98

3.4.2. Klasyfikacja ..........................................................................................................99

3.4.3. Źródła i typy uszkodzeń obiektu .......................................................................99

3.4.4. Typy strat ...........................................................................................................100

3.4.5. Ocena ryzyka .....................................................................................................101

3.4.6. Budowa urządzenia piorunochronnego .........................................................102

3.4.7. Zakres przeglądów ............................................................................................103

3.4.8. Kolejność przeglądów .......................................................................................104

3.5. Pomieszczenia pracy ......................................................................................................105

3.5.1. Oświetlenie ........................................................................................................106

3.5.2. Wentylacja pomieszczeń pracy ........................................................................116

3.5.3. Ogrzewanie pomieszczeń pracy ......................................................................125

3.5.4. Normy pomieszczeń pracy ...............................................................................126

3.5.5. Inne wymogi dla pomieszczeń pracy ..............................................................130

Rozdział 4. Profilaktyczna ochrona zdrowia ..................................................................139

4.1. Podział czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych .............................141

4.2. Ogólne zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników występujących w procesie pracy ..........................142

4.3. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia i rakotwórczych.

Zasady i częstotliwość ...................................................................................................144

4.3.1. Czynniki szkodliwe ...........................................................................................144

4.3.2. Badania i pomiary czynników rakotwórczych lub mutagennych ................146

4.3.3. Badania i pomiary promieniowania optycznego nielaserowego ..................146

4.3.4. Badania i pomiary promieniowania laserowego ............................................147

4.3.5. Badania i pomiary pól lub promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości z zakresu 0 Hz–300 GHz 147

4.3.6. Badania i pomiary wskaźników mikroklimatu w przypadku

występowania mikroklimatu zimnego albo gorącego ..................................148

4.3.7. Badania i pomiary szkodliwego dla zdrowia czynnika fizycznego

(hałas, hałas ultradźwiękowy, drgania mechaniczne) ...................................148

4.3.8. Rejestracja wyników ........................................................................................149

4.4. Profilaktyczne badania lekarskie ..................................................................................151

4.4.1. Badania wstępne ................................................................................................152

4.4.2. Badania okresowe .............................................................................................152

4.4.3. Badania kontrolne .............................................................................................153

4.4.4. Dokumentowanie badań profilaktycznych .....................................................153

4.5. Służba medycyny pracy .................................................................................................163

4.6. Badania sanitarne...........................................................................................................165

4.7. Badanie stanu zdrowia i predyspozycji psychicznych do kierowania pojazdami ...167

4.8. Badania psychologiczne ................................................................................................168

4.9. Posiłki profilaktyczne i napoje ......................................................................................170

Rozdział 5. Charakterystyka wybranych czynników niebezpiecznych ...........................173

5.1. Elementy ruchome i luźne, ostre i wystające ..............................................................175

5.1.1. Zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi, ostrymi i wystającymi ......175

5.1.2. Urządzenia ochronne........................................................................................175

5.1.3. Osłony i dobór typów osłon ............................................................................179

5.2. Zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi ...................................................181

5.2.1. Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami

górnymi do stref niebezpiecznych ...................................................................181

5.2.2. Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami

dolnymi do stref niebezpiecznych ...................................................................184

5.2.3. Zasady określania wymiarów otworów umożliwiających dostęp

do maszyny całym ciałem ................................................................................185

5.2.4. Dojścia i przejścia do urządzeń technicznych................................................186

5.2.5. Dojścia i przejścia do maszyn ..........................................................................187

5.2.6. Schody ................................................................................................................188

5.2.7. Pomosty robocze i przejścia .............................................................................192

5.2.8. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla drabin przenośnych .............193

5.2.9. Teren zakładu pracy ..........................................................................................194

5.2.10. Drogi w zakładzie pracy ...................................................................................194

5.3. Zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym ..........................................................195

5.3.1. Wiadomości ogólne ..........................................................................................195

5.3.2. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym .......................................196

5.3.3. Organizacyjne środki ochrony przed porażeniem ........................................201

5.3.4. Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których

eksploatacji wymagane jest posiadanie dodatkowych kwalifikacji ..............202

5.3.5. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji

urządzeń energetycznych .................................................................................207

5.3.6. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wybranych

pracach eksploatacyjnych .................................................................................209

5.3.7. Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach

elektroenergetycznych ......................................................................................214

5.3.8. Klasyfikacja urządzeń elektrycznych i elektronicznych z punktu

widzenia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym........................219

5.4. Zagrożenie poparzeniem...............................................................................................221

5.4.1. Zagrożenia .........................................................................................................222

5.4.2. Sposoby ochrony przed poparzeniami............................................................223

5.5. Zagrożenie powodowane zimnem ...............................................................................223

5.5.1. Zagrożenia .........................................................................................................224

5.5.2. Środki ochronne ................................................................................................225

5.6. Zagrożenia pożarowe i wybuchowe .............................................................................225

5.6.1. Wiadomości ogólne o procesie spalania .........................................................226

5.6.2. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym ...........................................229

5.6.3. Ocena zagrożenia wybuchem ..........................................................................229

5.6.4. Ogólne metody zapobiegania pożarom i wybuchom ....................................235

Rozdział 6. Charakterystyka wybranych czynników szkodliwych i uciążliwych............249

Wstęp ......................................................................................................................................251

6.1. Czynniki fizyczne ...........................................................................................................251

6.1.1. Hałas ...................................................................................................................251

6.1.2. Wibracja .............................................................................................................265

6.1.3. Mikroklimat – środowisko termiczne .............................................................272

6.1.4. Promieniowanie elektromagnetyczne .............................................................280

6.2. Czynniki chemiczne ......................................................................................................313

6.2.1. Szkodliwe czynniki chemiczne ........................................................................313

6.2.2. Pyły przemysłowe w środowisku pracy ..........................................................320

6.2.3. Pyły azbestu .......................................................................................................324

6.3. Czynniki biologiczne .....................................................................................................342

6.3.1. Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych .....................................345

6.3.2. Obowiązki pracodawcy ....................................................................................346

6.3.3. Ocena ryzyka zawodowego ..............................................................................348

6.3.4. Profilaktyka ........................................................................................................349

6.3.5. Szkolenie pracowników w zakresie bhp ..........................................................350

6.3.6. Rejestr pracowników narażonych na działanie szkodliwych

czynników biologicznych .................................................................................350

6.3.7. Profilaktyka medyczna .....................................................................................354

6.4. Czynniki psychofizyczne ...............................................................................................355

6.4.1. Obciążenie fizyczne ..........................................................................................355

6.4.2. Obciążenie psychiczne......................................................................................362

Rozdział 7. Ergonomia. Problemy techniczne i organizacyjne ......................................369

7.1. Podstawy współczesnej ergonomii ...............................................................................371

7.2. Układ człowiek – praca .................................................................................................374

7.3. Elementy informacyjne i sterownicze ..........................................................................375

7.4. Ogólne wymagania dla stanowisk pracy .....................................................................378

7.5. Organizacja stanowisk pracy ........................................................................................381

7.6. Fizjologiczny aspekt procesu pracy ..............................................................................382

7.7. Postawa przy pracy ........................................................................................................385

7.8. Organizacja stanowiska pracy z komputerem ............................................................387

7.8.1. Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii, jakie powinny

spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe ...................388

7.8.2. Podstawowe zasady pracy przy komputerze...................................................390

7.8.3. Obowiązki pracodawcy ....................................................................................391

Rozdział 8. Prace szczególnie niebezpieczne ..................................................................393

Wstęp ......................................................................................................................................395

8.1. Prace w zbiornikach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych

niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych ............................................................396

8.2. Prace poniżej poziomu gruntu .....................................................................................398

8.2.1. Kanały ściekowe i studzienki ...........................................................................398

8.2.2. Oczyszczalnie ścieków ......................................................................................401

8.2.3. Roboty ziemne ...................................................................................................403

8.3. Roboty budowlane. Prace na wysokości ......................................................................406

8.3.1. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia .........................................................407

8.3.2. Warunki przygotowania i prowadzenia robót budowlanych ........................408

8.3.3. Praca na wysokości ...........................................................................................416

8.3.4. Roboty murarskie i tynkarskie.........................................................................429

8.3.5. Roboty dekarskie i izolacyjne ..........................................................................429

8.3.6. Roboty malarskie ..............................................................................................430

8.3.7. Roboty ciesielskie ..............................................................................................431

8.3.8. Roboty zbrojarskie i betoniarskie ....................................................................431

8.3.9. Roboty montażowe konstrukcji stalowych .....................................................433

8.3.10. Roboty rozbiórkowe ..........................................................................................434

8.3.11. Roboty budowlane wykonywane z użyciem materiałów

wybuchowych ....................................................................................................435

8.3.12. Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe

prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części ............439

8.4. Eksploatacja maszyn i urządzeń technicznych stosowanych przy robotach

ziemnych, budowlanych i drogowych ..........................................................................440

8.5. Prace spawalnicze ..........................................................................................................444

8.5.1. Spawanie gazowe ...............................................................................................445

8.5.2. Spawanie łukiem elektrycznym .......................................................................461

8.5.3. Zabezpieczenie przeciwpożarowe procesów spawalniczych ........................468

8.6. Transport towarów niebezpiecznych ...........................................................................473

8.6.1. Klasy materiałów niebezpiecznych..................................................................474

8.6.2. Opakowania materiałów niebezpiecznych .....................................................480

8.6.3. Oznakowanie pojazdów przewożących materiały niebezpieczne ................484

8.6.4. Nadzór i kontrola ..............................................................................................491

8.7. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach pracujących pod ciśnieniem ..................493

8.7.1. Kwalifikacje osób wytwarzających, obsługujących, konserwujących

i naprawiających urządzenia techniczne ........................................................496

8.7.2. Rodzaje urządzeń technicznych, przy obsłudze których

wymagane jest posiadanie kwalifikacji ...........................................................497

8.7.3. Eksploatacja urządzeń ciśnieniowych .............................................................498

8.8. Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych .........................................................511

8.8.1. Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach

z użyciem materiałów niebezpiecznych ..........................................................511

8.8.2. Substancje chemiczne i ich mieszaniny ..........................................................515

8.8.3. Czynniki rakotwórcze, mutagenne i reprotoksyczne ....................................566

8.8.4. Prezes Biura do spraw Substancji Chemicznych............................................576

8.8.5. Kryteria kwalifikowania zakładu pracy stosującego substancje niebezpieczne do grup ryzyka ...............577

8.9. Znaki i sygnały bezpieczeństwa....................................................................................587

Rozdział 9. Maszyny i inne urządzenia techniczne ........................................................595