Арабская христология. Петр Сенковский

Chrześcijaństwo od samego początku rozwijało się w sposób niezwykle różnorodny, w zależności od kultury i języka w jakie wrosło. W takiej właśnie kondycji, w VII w., zetknęło się ono z wyzwaniem zupełnie nowym i interesującym: rodzącą się religią islamu. Od razu podjęło z nią dynamiczny i owocny dialog, których bohaterami byli wybitni uczeni. O początkach tego pięknego spotkania traktuje ta książka. Przedstawia ona myśl trzech wybitnych teologów, którzy reprezentowali odmienne wyznania chrześcijańskie: melchitów, monofizytów oraz nestorian. Argumenty, które stosowali w dyskusji z muzułmanami, różniły się między sobą. Dziś możemy zobaczyć w tym piękną mozaikę chrześcijaństwa, która choć bardzo złożona i różnorodna, przedstawia obraz samego Jezusa Chrystusa.

Teodor Abū Qurrah, urodzony około 750 roku w arystokratycznej rodzinie w Edessie, stał się jednym z najbardziej wpływowych myślicieli swoich czasów. Od młodości zanurzał się w greckiej i arabskiej filozofii, studiował także Koran, co pozwalało mu prowadzić fascynujące dyskusje z muzułmanami. Jego głęboka wiedza o chrześcijaństwie i islamie uczyniła go wyjątkowym polemistą. Poświęcił swoje życie obronie ikon i nauki o Chrystusie, a jako biskup Harranu niestrudzenie debatował z przedstawicielami różnych wyznań, stawiając czoła ikonoklastom, manichejczykom, nestorianom czy muzułmanom. Jego pisma, obejmujące tematy od Trójcy Świętej po wolną wolę, miały ogromny wpływ na kształtowanie się teologii zarówno chrześcijańskiej, jak i muzułmańskiej. Zmarł około 830 roku, pozostawiając po sobie dzieła, które przetrwały wieki.

Abū Rā’iṭah, syryjski teolog jakobicki, urodzony około 755 roku, odegrał kluczową rolę w obronie chrześcijaństwa na terenach zdominowanych przez islam. Biskup Takrītu, znany z tego, że jako jeden z pierwszych chrześcijańskich teologów pisał po arabsku, tworzył dzieła o charakterze apologetycznym. Jego pisma, pełne dogłębnych analiz doktryny chrześcijańskiej, miały na celu zarówno obronę wiary przed muzułmanami, jak i wewnętrzne spory z innymi odłamami chrześcijaństwa, zwłaszcza z melchitami. Głęboka znajomość teologii islamu pozwoliła mu zbudować skuteczną argumentację przeciwko jego uczonym, a dzieła takie jak „Traktat o Trójcy Świętej” czy „Odpowiedź dla Melchitów” ukazują, jak elokwentnie i precyzyjnie potrafił bronić chrześcijaństwa w trudnym kontekście kulturowym.

‘Ammār al-Baṣrī, nestoriański teolog z VIII wieku, wyróżniał się swoją wyjątkową zdolnością do dialogu z islamem. Jego dzieła, takie jak Księga dowodu i Księga pytań i odpowiedzi, pokazują, jak zręcznie potrafił łączyć chrześcijańską teologię z muzułmańską filozofią. ‘Ammār stworzył pierwszą systematyczną teologię w języku arabskim, co czyni go jednym z najbardziej wpływowych teologów swoich czasów. Choć skierowane były one głównie do muzułmanów, jego prace stanowią bezcenny wkład w rozwój teologii chrześcijańskiej w świecie arabskim.

Dialog między Teodorem Abū Qurrahem, Abū Rā’iṭą al-Takrītī i ‘Ammārem al-Baṣrī to wymiana intelektualna, w której teologowie chrześcijańscy, reprezentujący różne odłamy (melchicki, jakobicki i nestoriański), starali się bronić chrześcijaństwa w kontekście rosnącej potęgi islamu. Każdy z nich, pisząc głównie po arabsku, rozwijał argumentację skierowaną do muzułmanów, odpowiadając na pytania dotyczące Trójcy Świętej, wcielenia oraz innych fundamentalnych prawd wiary. Choć ich podejścia różniły się w zależności od teologicznych tradycji, łączyła ich wspólna misja apologetyczna wobec islamu.