Антидискриминационный закон ЕС

Redakcja: Anna Zawidzka - Łojek, Aleksandra Szczerba

ISBN: 978-83-7627-197-2

Nr katalogowy: 1164

Wydanie: 2

Data wydania: 2021

Oprawa: miękka

Format: 165 x 235

Ilość stron: 350

Od czasu przyjęcia Traktatu z Amsterdamu Unia Europejska posiada szerokie kompetencje w zakresie stanowienia przepisów dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji. Na podstawie art. 19 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej przyjęta została cała seria tzw. dyrektyw antydyskryminacyjnych, które zostały następnie wdrożone do prawa poszczególnych państw członkowskich UE.

Polskie prawo, co do zasady, odpowiada standardom prawa UE, ale jednocześnie nie wykracza poza to, co jest niezbędne. Już sam tytuł jednej z ustaw (ustawa z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania) wskazuje, że ustawodawca obawiał się nazywania rzeczy po imieniu i nie zdecydował się na uchwalenie kompleksowej ustawy antydyskryminacyjnej. Polskie prawo nie bierze także pod uwagę standardów, które wynikają z kolejnych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a wymagałyby zmian legislacyjnych. Niepełny charakter prawa antydyskryminacyjnego nie wypełnia również wymogów wynikających z Konstytucji, ale także z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Jednakże największym problemem jest brak wystarczającej wiedzy prawników na temat tego, jak należy poprawnie stosować przepisy antydyskryminacyjne.

W tym kontekście książka „Prawo antydyskryminacyjne Unii Europejskiej” pod red. Anny Zawidzkiej-Łojek oraz Aleksandry Szczerby stanowi istotny wkład w popularyzację tej niezwykle ważnej dziedziny prawa. Profesjonalne, kompleksowe podejście, skupione nie tylko na doktrynalnej analizie, ale także na praktycznych aspektach stosowania prawa antydyskryminacyjnego, może pomóc sędziom, prokuratorom, adwokatom i radcom prawnym w codziennej pracy. Książka może być także przydatna dla organizacji społecznych, zwłaszcza tych podejmujących działania interwencyjne lub prowadzących strategiczne postępowania sądowe. Już sama lista autorów i autorek – od lat związanych z polskim środowiskiem naukowym i pozarządowym zajmującym się prawem antydyskryminacyjnym – świadczy o najwyższym poziomie merytorycznym książki.

z przedmowy dr. hab. Adama Bodnara, prof. Uniwersytetu SWPS

Rzecznika Praw Obywatelskich VII kadencji

Spis treści

Przedmowa (Adam Bodnar)

Rozdział 1.

Geneza i rozwój prawa antydyskryminacyjnego Unii Europejskiej (Justyna Maliszewska-Nienartowicz)

1.1. Pierwsze regulacje traktatowe i rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości

1.2. Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

1.3. Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć w zakresie wynagrodzenia

1.4. Rozwój podmiotowy i przedmiotowy zakazu dyskryminacji

1.4.1. Rozszerzenie zakresu zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową

1.4.2. Rozwój zakazu dyskryminacji ze względu na płeć

1.4.3. Wprowadzenie regulacji prawnych zakazujących dyskryminacji ze względu na rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek oraz orientację seksualną

Rozdział 2.

Źródła prawa antydyskryminacyjnego Unii Europejskiej (Anna Zawidzka-Łojek, Maciej Kułak)

2.1. Uwagi wprowadzające

2.2. Traktaty założycielskie

2.3. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

2.4. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

2.5. Zasada niedyskryminacji jako zasada ogólna prawa Unii Europejskiej

2.6. Dyrektywy antydyskryminacyjne

2.7. Uwagi końcowe

Rozdział 3.

Konstrukcja prawna zakazu dyskryminacji w prawie Unii Europejskiej (Justyna Maliszewska-Nienartowicz, Aleksandra Szczerba)

3.1. Koncepcje równości: równość formalna, materialna, równość szans i rezultatów

3.2. Znaczenie porównywalności podmiotów lub sytuacji jako przesłanki dyskryminacji

3.3. Podstawowe formy dyskryminacji

3.3.1. Dyskryminacja bezpośrednia

3.3.2. Dyskryminacja pośrednia

3.3.3. Pozostałe formy dyskryminacji: molestowanie, molestowanie seksualne oraz zmuszanie do dyskryminacji

3.4. Szczególne rodzaje dyskryminacji: dyskryminacja ze względu na więź oraz dyskryminacja wielokrotna

Rozdział 4.

Obszary objęte zakazem dyskryminacji w prawie Unii Europejskiej (Aleksandra Szczerba)

4.1. Uwagi wprowadzające

4.2. Zakaz dyskryminacji w sferze zatrudnienia

4.2.1. Dostęp do zatrudnienia

4.2.2. Warunki pracy

4.2.2.1. Wynagrodzenie

4.2.2.2. Warunki zwalniania

4.3. Zakaz dyskryminacji w sferze zabezpieczenia społecznego

4.4. Zakaz dyskryminacji w dostępie do dóbr i usług

4.5. Zakaz dyskryminacji w sferze edukacji

4.6. Uwagi końcowe

Rozdział 5.

Cechy chronione w prawie antydyskryminacyjnym Unii Europejskiej

5.1. Płeć (Aleksandra Szczerba)

5.1.1. Prawo do równego traktowania bez względu na płeć – podstawa prawna

5.1.2. Zakres ochrony przed nierównym traktowaniem ze względu na płeć

5.1.2.1. Formy dyskryminacji ze względu na płeć

5.1.2.2. Zakres podmiotowy prawa do równego traktowania bez względu na płeć

5.1.2.3. Zakres przedmiotowy zakazu dyskryminacji ze względu na płeć

5.1.3. Wybrane problemy zakazu dyskryminacji ze względu na płeć

5.1.3.1. Zakaz dyskryminacji ze względu na ciążę i macierzyństwo

5.1.3.2. Zakaz dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową

5.1.4. Działania wyrównawcze wobec osób płci niedostatecznie reprezentowanej

5.1.5. Uwagi końcowe

5.2. Pochodzenie rasowe i etniczne (Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, Anna Śledzińska-Simon)

5.2.1. Uwagi wprowadzające

5.2.2. „Pochodzenie rasowe” i „pochodzenie etniczne” a inne cechy prawnie chronione

5.2.2.1. „Pochodzenie rasowe i etniczne” a „pochodzenie państwowe”

5.2.2.2. „Pochodzenie rasowe i etniczne” a „religia i wyznanie”

5.2.3. Instrumenty ochrony przed dyskryminacją rasową w Unii Europejskiej

5.2.3.1. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

5.2.3.2. Dyrektywa równości rasowej

5.2.3.2.1. Definicje dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne

5.2.3.2.2. Zakres przedmiotowy

5.2.3.2.3. Obowiązki państw wynikające z dyrektywy i ocena jej skuteczności

5.2.3.3. Decyzja ramowa Rady 2008/913/WSiSW w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii

5.2.3.4. Inne instrumenty normatywne i instytucjonalne w zakresie zwalczania dyskryminacji na tle rasowym

5.2.3.4.1. Współpraca transgraniczna w zwalczaniu rasistowskich „przestępstw z nienawiści”

5.2.3.4.2. Przeciwdziałanie rozpowszechnianiu rasizmu i dyskryminacji rasowej w przekazach audiowizualnych

5.2.4. Uwagi końcowe

5.3. Religia i przekonania/światopogląd (Tomasz Dudek)

5.3.1. Ramy prawne zakazu dyskryminacji ze względu na religię i przekonania/światopogląd

5.3.2. Pojęcia „religia” i „przekonania”

5.3.3. Konstrukcja normatywna zakazu dyskryminacji ze względu na religię i przekonania/światopogląd

5.3.3.1. Dyskryminacja bezpośrednia

5.3.3.2. Dyskryminacja pośrednia

5.3.3.3. Molestowanie

5.3.4. Uwagi końcowe

5.4. Niepełnosprawność (Małgorzata Szeroczyńska, Anna Błaszczak-Banasiak)

5.4.1. Początki ochrony na poziomie unijnym

5.4.2. Rozwój prawa dotyczącego zakazu dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność i ochrony osób z niepełnosprawnościami

5.4.3. Przystąpienie Unii Europejskiej do Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych

5.4.4. W poszukiwaniu definicji niepełnosprawności

5.4.5. Równość szans osób z niepełnosprawnościami – dostępność i racjonalne usprawnienia

5.4.5.1. Uwagi ogólne

5.4.5.2. Dostępność transportu dla osób z niepełnosprawnościami

5.4.5.3. Europejski akt o dostępności

5.4.6. Nowe kierunki regulacji Unii Europejskiej w odniesieniu do niepełnosprawności

5.5. Wiek (Anna Zawidzka-Łojek, Maciej Kułak)

5.5.1. Ramy prawne zakazu dyskryminacji ze względu na wiek

5.5.2. Zasada niedyskryminacji ze względu na wiek jako zasada ogólna prawa Unii Europejskiej

5.5.3. Specyfika wieku jako cechy chronionej

5.5.4. Konstrukcja normatywna zakazu dyskryminacji ze względu na wiek

5.5.4.1. Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na wiek

5.5.4.2. Dyskryminacja pośrednia ze względu na wiek

5.5.4.3. Inne formy dyskryminacji ze względu na wiek

5.5.4.4. Działania pozytywne (uprzywilejowanie wyrównawcze)

5.5.5. Uwagi końcowe

5.6. Orientacja seksualna (Dorota Pudzianowska)

5.6.1. Uwagi wprowadzające

5.6.2. Standard międzynarodowy

5.6.3. System Unii Europejskiej

5.6.4. Zakaz dyskryminacji w ujęciu dyrektywy 2000/78

5.6.4.1. Specyfika orientacji seksualnej jako cechy chronionej

5.6.4.2. Konstrukcja normatywna zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną

5.6.4.2.1. Dyskryminacja bezpośrednia

5.6.4.2.2. Dyskryminacja pośrednia

5.6.4.2.3. Molestowanie

5.6.4.2.4. Zmuszanie do dyskryminacji

5.6.5. Dopuszczalne odstępstwa od zakazu dyskryminacji

5.6.6. Uwagi końcowe

Rozdział 6.

Dopuszczalne odstępstwa od zakazu dyskryminacji w prawie Unii Europejskiej (Tomasz Dudek)

6.1. Uwagi wprowadzające

6.2. Wyjątki sensu stricto o charakterze szczegółowym

6.2.1. Ochrona bezpieczeństwa publicznego

6.2.2. Wymagania zawodowe

6.2.2.1. Wyjątek podstawowy

6.2.2.2. Wyjątek związany z działalnością organizacji religijnych

6.2.3. Uzasadnienie odmiennego traktowania ze względu na wiek

6.2.3.1. Wyjątek z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78

6.2.3.2. Wyjątek z art. 6 ust. 2 dyrektywy 2000/78

6.2.4. Czynniki aktuarialne

6.3. Działania pozytywne (uprzywilejowanie wyrównawcze)

6.4. Racjonalne usprawnienia dla osób z niepełnosprawnościami

6.5. Uwagi końcowe

Rozdział 7.

Mechanizm dochodzenia roszczeń w sprawach o dyskryminację (Krzysztof Śmiszek, Maciej Kułak)

7.1. Dochodzenie roszczeń z tytułu dyskryminacji – uwagi ogólne

7.2. Procedury sądowe i administracyjne w sprawach o dyskryminację

7.3. Ciężar dowodu

7.4. Sankcje

7.5. Odpowiedzialność za działania o charakterze dyskryminacji

7.6. Ochrona przed retorsjami

7.7. Uwagi końcowe

Wykaz orzecznictwa