Между убеждением и диалогом. Намерение оперис v

Między perswazją a dialogiem. Intentio operis w perspektywie problematyki odbioru współczesnych tekstów kultury polskiej

Dorota Dąbrowska

Wydawnictwo Naukowe UKSW

Warszawa 2021

ISBN: 978-83-8281-004-2

liczba stron: 310

oprawa miękka

.

Opis wydawcy

.

Praca przybliża wybrane ujęcia perswazyjności i dialogiczności traktowanych jako cechy przekazu artystycznego oraz zawiera odwołanie do kilku interesujących case studies – interpretacji posiłkujących się tymi kategoriami. W obrębie refleksji nad dialogicznością na pierwszy plan wysuwa się analiza literaturoznawczych sporów o interpretację i teorii odbiorcy „wpisanego” w tekst oraz – w szczególny sposób – koncepcja polifoniczności Michaiła Bachtina. Omówieniu problematyki perswazyjności towarzyszą rozważania na temat relacji, w jakie wchodzi ona z kategoriami pokrewnymi – retoryką, propagandą, manipulacją. Przywołane zostają wybrane ujęcia perswazji na gruncie litera­turoznawstwa, językoznawstwa, badań nad mediami, psychologii, homiletyki i innych dyscyplin humanistycznych.

.

Punkt wyjścia podjętych przez autorkę badań stanowi pytanie o to, w jakim stopniu określona struktura artystyczna ustanawia swo­jego odbiorcę jako aktywny podmiot, twórczy element tekstowej komunikacji, partnera dialogu, w jakim zaś czyni go jedynie biernym realizatorem ściśle za­programowanej roli.

.

Dobór materiału artystycznego poddanego w książce analizie i interpretacji wiąże się z trzema kryteriami. Po pierwsze – z wyrazistością przejawia­nia się w tekście danych typów perswazyjności i dialogiczności, umożliwiającą podkreślenie nieoczywistości granicy między nimi. Po drugie – w niektórych wypadkach – z ujawniającym się w toku badania recepcji dzieł odbiorczym brakiem reakcji na wpisaną w teksty perswazyjność. Po trzecie – z tematem, którego wszystkie wybrane utwory dotykają, a mianowicie z rozmaicie w nich przedstawianą, przywoływaną i konstruowaną polskością. Refleksja nad rozumieniem tego szerokiego pojęcia, nad sposobami jego kreowania i obrazowania w dziełach artystycznych odsyła do problematyki tożsamości kulturowej, jej aksjologicznego charakteru oraz stereotypowego ujmowania specyfiki społeczeństwa polskiego. Przedmiot analizy stanowią utwory powstałe w Polsce po roku 1989.

.

Spis treści

.

Wstęp

I. Perswazja – między retoryką a erystyką

1. Perswazja – uwagi wstępne
2. Retoryka i erystyka wobec perswazji
3. Perswazja a propaganda
4. Perswazja a manipulacja
5. Perswazja jako działanie jawne
6. Ujęcia przybliżające perswazję do manipulacji
7. Perswazja a wartościowanie
8. Dialog jako strategia perswazyjna
9. „Dynamizm” środków
10. Wielość czynników, złożoność zagadnienia
11. Ku badaniu poetyki tekstów

II. O dialogiczności tekstu kultury

1. Dialogiczność w ujęciu Bachtina
2. Intertekstualność
3. O implikowanym odbiorcy
4. Dialogiczność tekstu w optyce hermeneutycznej
5. Koncepcja odbiorcy według Eco
6. Dekonstrukcja i neopragmatyzm – wobec intentio operis
7. Case studies

III. Przyjęte w pracy rozumienie perswazyjności i dialogiczności

IV. Współczesne ujęcia polskości

1. Dwudziestowieczne fundamenty współczesnej refleksji nad polskością
2. Koncepcje polskości po 1989 roku

V. Interpretacje

1. Film

1.1. W imię… Szumowskiej i Kler Smarzowskiego – obrazy polskiego katolicyzmu

1.2. O związkach kiczu i perswazji – Body/Ciało Szumowskiej

1.3. Polskie społeczeństwo podzielone – Twarz Szumowskiej

1.4. Obrazy polskiej patologii – Wesele Smarzowskiego i Cicha noc Domalewskiego

1.5. Polifoniczność eseju filmowego – Opera o Polsce Stasika

2. Literatura

2.1. O problemach odbioru twórczości Masłowskiej

2.2. Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną – język jako więzienie

2.3. Obrazy społeczeństwa polskiego – Bardo Szpili i Inni ludzie Masłowskiej

2.4. Lekkość przełamująca ciężar – Między nami dobrze jest Masłowskiej

3. Teatr

3.1. O znaczeniu wątku chłopskiego we współczesnym teatrze – Chłopi według Reymonta Garbaczewskiego, W imię Jakuba S. Strzępki i Demirskiego, Kalino malino czerwona jagodo Gorzkowskiego

3.2. Teatr jako narzędzie interwencji politycznej – Sprawiedliwość Zadary

3.3. Poetyka skandalu i ironii – Klątwa Frljića i Mefisto Błońskiej

4. Wystawy

4.1. Nowa sztuka narodowa – o dialogu pozornym

4.2. Ojczyzna w sztuce – imperatyw nowoczesności i dyskretna dewaluacja tradycji

.

Zakończenie

.

Bibliografia

Nota bibliograficzna