Книга АНТРОПОЛОГИЯ Теоретические основы - Издательство SILVA RERUM

Antropologia

Podstawy teoretyczne

Antropologia jest nauką o budowie i czynnościach organizmu ludzkiego rozpatrywanego z punktu widzenia ontogenezy i filogenezy różnych zbiorowisk ludzkich, np. rasowych, i innych klasyfikacji rodzaju ludzkiego. Zagadnienia omawiane w tym obszernym opracowaniu dotyczą m.in. miejsca antropologii jako nauki i jej podziału, pochodzenia człowieka (antropogenezy), jego zróżnicowania wewnątrzgatunkowego (ras ludzkich), typów konstytucjonalnych, dymorfizmu płciowego, lateralizacji, rozwoju osobniczego człowieka (ontogenezy), znaczenia czynników wpływających na rozwój, zjawiska akceleracji rozwoju i retardacji procesów inwolucyjnych.

Ze Wstępu: Zakres omawianych zagadnień może być wykorzystany w różnym stopniu w realizacji takich przedmiotów, jak antropologia, biologia, biomedyczne podstawy rozwoju człowieka, antropomotoryka, kinezjologia, teoria wychowania fizycznego, edukacja zdrowotna, promocja zdrowia, zdrowie publiczne, rehabilitacja, ćwiczenia kompensacyjno- korekcyjne. Monografię naszą dedykujemy zatem nie tylko studentom biologii, wychowania fizycznego, fizjoterapii czy turystyki, ale także studentom innych kierunków, np. pielęgniarstwa, pedagogiki, pracy socjalnej czy psychologii. Wiele cennych informacji znajdą tu także osoby zainteresowane tą problematyką.

Autor: Renata Janiszewska, Stanisław Nowak, Stanisław Tuzinek, Andrzej Malinowski, Marek Sokołowski

Recenzent: Prof. dr hab. Andrzej Jopkiewicz

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM

Wydanie: 2020

Oprawa: miękka

Numer ISBN: 978-83-66353-46-6

SPIS TREŚCI:

Wprowadzenie……………………………………………………………………………………………………………….. 7

Rozdział 1

Antropologia jako nauka…………………………………………………………………………………………….. 9

1.1. Uwagi ogólne…………………………………………………………………………………………………….. 9

1.2. Podział antropologii i jej definicje ………………………………………………………………….. 13

1.2.1. Antropologia fizyczna (biologiczna ………………………………………………………. 13

1.2.2. Antropologia kulturowa i antropologia kultury …………………………………… 19

1.2.3. Antropologia społeczna…………………………………………………………………………. 23

1.2.4. Antropologia filozoficzna ………………………………………………………………………. 26

1.2.5. Antropologia pedagogiczna …………………………………………………………………. 27

1.3. Antropologia a wychowanie fizyczne, fizjoterapia i turystyka…………………… 29

Rozdział 2

Pochodzenie człowieka………………………………………………………………………………………………… 33

2.1. Miejsce człowieka w świecie zwierząt …………………………………………………………… 33

2.1.1. Charakterystyka rzędu Naczelnych ……………………………………………………….. 34

2.2. Antropogeneza …………………………………………………………………………………………………. 45

2.3. Ewolucja kulturowa ………………………………………………………………………………………….. 53

2.3.1. Czynniki hominizacji………………………………………………………………………………. 54

2.3.2. Fazowość w rozwoju istot człowiekowatych ………………………………………… 55

2.3.3. Historia poglądów na pochodzenie człowieka …………………………………….. 56

Rozdział 3

Zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka …………………………………………………… 81

3.1. Podstawowe terminy………………………………………………………………………………………… 81

3.2. Klasyfikacja typologiczna i główne odmiany ras …………………………………………. 85

3.3. Formacje antropologiczne ………………………………………………………………………………. 89

3.3.1. Populacje ludzkie ……………………………………………………………………………………. 91

3.3.2. Zróżnicowanie językowe i etniczne ……………………………………………………….. 94

3.3.3. Zróżnicowanie fizjologiczne człowieka …………………………………………………. 100

3.3.4. Zróżnicowanie serologiczne…………………………………………………………………… 102

Rozdział 4

Konstytucja człowieka…………………………………………………………………………….. 109

4.1. Zmienność konstytucjonalna – biotyp………………………………………………………….. 109

4.2. Przegląd wybranych klasyfikacji …………………………………………………………………….. 111

4.2.1. Szkoła francuska …………………………………………………………………………………….. 111

4.2.2. Szkoła rosyjska………………………………………………………………………………………… 113

4.2.3. Szkoła niemiecka – typologia Kretschmera ………………………………………….. 115

4 Spis treści

4.2.4. Szkoła amerykańska – typologia Sheldona ………………………………………….. 120

4.2.5. Szkoła polska – typologia Wankego ……………………………………………………… 126

Rozdział 5

Dymorfizm płciowy ………………………………………………………………………………………………………. 129

5.1. Wyjaśnienie pojęć …………………………………………………………………………………………….. 129

5.2. Przejawy dymorfizmu płciowego …………………………………………………………………… 133

5.3. Ogólne problemy dymorfizmu ………………………………………………………………………. 137

5.4. Rozwój ról płciowych w ontogenezie ……………………………………………………………. 139

5.5. Trening sportowy a organizm kobiety…………………………………………………………… 140

Rozdział 6

Symetria i asymetria………………………………………………………………………………… 141

6.1. Przejawy symetrii i asymetrii …………………………………………………………………………… 141

6.2. Lateralizacja i jej rozwój …………………………………………………………………………………… 145

6.3. Rodzaje lateralizacji ………………………………………………………………………………………….. 147

Rozdział 7

Zmienność ontogenetyczna człowieka …………………………………………………………………… 151

7.1. Charakterystyka rozwoju wewnątrzłonowego (prenatalnego)…………………. 151

7.1.1. Implantacja, stadium jaja płodowego i zarodka………………………………….. 151

7.1.2. Płodowe stadium rozwoju……………………………………………………………………… 154

7.1.3. Poród……………………………………………………………………………………………………….. 156

7.1.4. Zaburzenia rozwoju wewnątrzłonowego – malformacje rozwojowe…. 159

7.2. Charakterystyka rozwoju zewnątrzłonowego (postnatalnego) ………………… 163

7.2.1. Okres noworodka……………………………………………………………………………………. 163

7.2.2. Okres niemowlęcy…………………………………………………………………………………… 167

7.2.3. Okres młodszego dzieciństwa (Infans I) ………………………………………………… 170

7.2.4. Podokres przedszkolny …………………………………………………………………………… 172

7.2.5. Okres starszego dzieciństwa (Infans II)………………………………………………….. 174

7.2.6. Podokres późnoszkolny – pokwitanie (okres dojrzewania)………………….. 175

7.2.7. Dojrzewanie chłopców …………………………………………………………………………… 178

7.2.8. Dojrzewanie dziewcząt ………………………………………………………………………….. 179

7.2.9. Płodność w okresie dojrzewania ……………………………………………………………. 180

7.3. Okres młodzieńczy (Juvenis) ………………………………………………………………………….. 182

7.4. Okres wieku dorosłego (Adultus) i dojrzałego (Maturus) …………………………… 183

7.5. Okres starości (Senilis) ……………………………………………………………………………………… 183

Czynniki rozwoju osobniczego człowieka ……………………………………………………………… 193

8.1. Czynniki endogenne – determinanty rozwoju…………………………………………….. 195

8.1.1. Płeć ………………………………………………………………………………………………………….. 199

8.1.2. Rasa ………………………………………………………………………………………………………… 200

8.1.3. Konstytucja …………………………………………………………………………………………….. 201

Spis treści 5

8.2. Czynniki paragenetyczne i niegenetyczne – stymulatory rozwoju ………….. 202

8.3. Czynniki egzogenne – modyfikatory naturalne…………………………………………… 205

8.4. Czynniki społeczno-ekonomiczne – modyfikatory cywilizacyjno-

-kulturowe …………………………………………………………………………………………………………. 207

Rozdział 9

Tendencja przemian …………………………………………………………………………………………………….. 213

9.1. Akceleracja rozwoju………………………………………………………………………………………….. 213

9.2. Retardacja procesów inwolucyjnych……………………………………………………………… 216

Rozdział 10

Ocena wieku rozwojowego ………………………………………………………………………………………… 219

10.1. Kryteria oceny wieku rozwojowego…………………………………………………………….. 219

10.2. Wiek fizjologiczny i sprawności fizycznej…………………………………………………….. 229

10.3. Dojrzałość szkolna…………………………………………………………………………………………… 230

10.4. Siatki centylowe w określaniu wieku rozwojowego………………………………….. 231

Piśmiennictwo ……………………………………………………………………………………………………………….. 235

Produkty powiązane