Раннесредневековый Волин, часть 2 Станиславский

Wolin wczesnośredniowieczny t.2

Red. Błażej Stanisławski, Władysław Filipowiak

Warszawa: IAE PAN, 2014

ss. 460 str + 16 str wklejki

Format A4

Oprawa twarda

ISBN 978-83-7436-335-8

Spis treści

O autorach 9

Wstęp (Błażej Stanisławski) 15

Rozdział I. Badania przyrodnicze 25

1. Przemiany środowiska przyrodniczego okolic Wolina podczas holocenu, ze szczególnym uwzględnieniem

okresu wczesnego średniowiecza (Ryszard K. Borówka, Andrzej Witkowski, Monika Lutyńska, Julita

Tomkowiak, Krystyna Kowalczyk, Tomasz Duda, Robert Woziński) 25

1.1. Metody badań 26

1.2. Teren badań 27

1.3. Wyniki badań 29

1.4. Budowa geologiczna i rozwój paleogeograficzny Doliny Dziwny w okolicy Wolina 46

2. Zmiany środowiska przyrodniczego i użytkowanie roślin we wczesnośredniowiecznym Wolinie

(Małgorzata Latałowa) 49

2.1. Stanowiska paleobotaniczne, materiał i metody badań 51

2.2. Przekształcenia roślinności pod wpływem osadnictwa wczesnośredniowiecznego 52

2.3. Rolnictwo i użytkowanie roślin 55

2.4. Przesłanki archeobotaniczne dotyczące kontaktów dalekosiężnych i handlu materiałem roślinnym 63

2.5. Podsumowanie 64

3. Wczesnośredniowieczne rybołówstwo mieszkańców Wolina w świetle badań pozostałości

archeoichtiologicznych (Zygmunt Chełkowski, Jarosław Filipiak ) 65

3.1. Materiał i metoda 66

3.2. Pozostałości kostne 67

3.3. Rodzaje anatomiczne kości 68

3.4. Występowanie gatunków ryb 71

3.5. Liczebność i masa ryb 74

3.6. Charakterystyka poszczególnych gatunków ryb 76

3.7. Dyskusja 79

3.8. Wnioski 82

4. Zwierzęta we wczesnośredniowiecznym Wolinie. Badania archeozoologiczne (Jerzy Gawlikowski, Jerzy

Stępień) 82

4.1. Materiał badawczy i metody 83

4.2. Charakterystyka materiałów kostnych z poszczególnych stanowisk i wykopów archeologicznych 85

4.3. Struktura pogłowia oraz spożycie mięsa 117

4.4. Charakterystyka morfologiczna zwierząt 133

4.5. Zmiany patomorfologiczne kości 149

4.6. Rzemieślnicze zabytki kostne i rogowe 158

4.7. Wnioski 162

5. Wczesnośredniowieczne zabytki drewniane z Wolina w świetle analizy surowcowej (Tomasz Stępnik) 171

5.1. Analiza drewna wykorzystywanego w bednarstwie 172

5.2. Analiza drewna zabytków toczonych 180

5.3. Analizy drewna zabytków drążonych 185

5.4. Analizy drewna łuczyw, narzędzi i zabytków dekorowanych 190

5.5. Wnioski 193

Rozdział II. Studia problemowe 197

1. Umocnienia obronne wczesnośredniowiecznego Wolina (Eugeniusz Cnotliwy) 197

1.1. Stare Miasto, wykop nr 5 199

1.2. Stare Miasto, wykop nr 7 239

1.3. Przedmieście Południowe 241

1.4. Srebrne Wzgórze 248

1.5. Rozwój umocnień obronnych wczesnośredniowiecznego Wolina 265

1.6. Zakończenie 277

2. Monety wczesnośredniowieczne z badań archeologicznych w Wolinie (Genowefa Horoszko) 277

2.1. Wykaz znalezisk monet wczesnośredniowiecznych z Wolina 278

2.2. Analiza znalezisk 286

TRIO - Wolin2:TRIO - Wolin2 2014-06-16 15:41 Strona 5

3. Wczesnośredniowieczny skarb monet ze Srebrnego Wzgórza w Wolinie z 2. połowy X w. (Mateusz

Bogucki, Dorota Malarczyk) 291

3.1. Katalog znalezisk 292

3.2. Analiza skarbu 309

4. Jómsvikinga saga w świetle źródeł archeologicznych (Błażej Stanisławski) 318

4.1. Obecność skandynawska w Wolinie w świetle źródeł archeologicznych 325

4.2. Archeologia a tradycja sag 345

5. Korabnictwo, port i żegluga wczesnośredniowiecznego Wolina ( Władysław Filipowiak , Wojciech

Filipowiak) 350

5.1. Korabnictwo 350

5.2. Port 371

5.3. Żegluga 381

Rozdział III. Wolin we wczesnym średniowieczu – podsumowanie ( Władysław Filipowiak , Błażej

Stanisławski) 387

Bibliografia 405

Summary 427

Indeks osób 436

Indeks nazw geograficznych i etnicznych 442

Spis ilustracji, rycin i tabel 447

6 Wolin wczesnośredniowieczny 2

TRIO - Wolin2:TRIO - Wolin2 2014-06-16 15:41 Strona 6

Table of contents

About the authors 9

Introduction (Błażej Stanisławski) 14

Chapter I. Nature research 23

1. Changes in the natural environment around Wolin during the Holocene, with particular focus on the early

Middle Ages (Ryszard K. Borówka, Andrzej Witkowski, Monika Lutyńska, Julita Tomkowiak, Krystyna

Kowalczyk, Tomasz Duda, Robert Woziński) 25

1.1. Methods of research 26

1.2. Area of research 27

1.3. Results of research 29

1.4. Geological structure and paleogeographical development of the Dziwna Valley in the vicinity

of Wolin 46

2. Changes in the natural environment and plant use in the early medieval Wolin (Małgorzata Latałowa) 49

2.1. Paleobotanical sites, material and methods of study 51

2.2. Transformations of vegetation under the influence of early medieval settlement 52

2.3. Agriculture and plant use 55

2.4. Archaeobotanical premises concerning long-range contacts and plant material trade 63

2.5. Summary 64

3. Early medieval fishery of Wolin residents in the light of studies of archaeoichthyological remains (Zygmunt

Chełkowski, Jarosław Filipiak ) 65

3.1. Material and methods 66

3.2. Bone remains 67

3.3. Anatomic types of bones 68

3.4. Occurrence of fish species 71

3.5. Number and weight of fish 74

3.6. Characteristic of individual fish species 76

3.7. Discussion 79

3.8. Conclusions 82

4. Animals in the early medieval Wolin. Archaeozoological studies (Jerzy Gawlikowski, Jerzy Stępień) 82

4.1. Research material and methods 83

4.2. Characteristics of bone material from individual sites and archaeological trenches 85

4.3. Livestock population structure and meat consumption 117

4.4. Morphological characteristics of animals 133

4.5. Pathomorphological changes in bones 149

4.6. Craft bone and horn artifacts 158

4.7. Conclusions 162

5. Early medieval wooden artifacts from Wolin in the light of raw material analysis (Tomasz Stępnik) 171

5.1. Analysis of wood used in cooperage 172

5.2. Analysis of wood from turned items 180

5.3. Analyses of wood from hollowed items 185

5.4. Analysis of wood from torches, tools and decorated items 190

5.5. Conclusions 193

Chapter II. Problem studies 195

1. Defensive fortifications of the early medieval Wolin (Eugeniusz Cnotliwy) 197

1.1. Old Town, trench no. 5 199

1.2. Old Town, trench no. 7 239

1.3. South Suburb 241

1.4. Silver Hill 248

1.5. Development of defensive fortifications of the early medieval Wolin 265

1.6. Conclusion 277

2. Early medieval coins from archaeological excavations in Wolin (Genowefa Horoszko) 277

2.1. List of the finds of early medieval coins from Wolin 278

2.2. Analysis of the finds 286

TRIO - Wolin2:TRIO - Wolin2 2014-06-16 15:41 Strona 7

3. The early medieval coin hoard from Silver Hill in Wolin from the second half of the 10th c.

(Mateusz Bogucki, Dorota Malarczyk) 291

3.1. Catalogue of the finds 292

3.2. Analysis of the hoard 309

4. Jómsvikinga saga in the light of archaeological sources (Błażej Stanisławski) 318

4.1. Scandinavian presence in Wolin in the light of archaeological sources 325

4.2. Archaeology and the tradition of sagas 345

5. Boat building, port and sailing of the early medieval Wolin ( Władysław Filipowiak , Wojciech

Filipowiak) 350

5.1. Boat building 350

5.2. Port 371

5.3. Sailing 381

Chapter III. Wolin in the early Middle Ages – summary ( Władysław Filipowiak , Błażej Stanisławski) 386

Bibliography 405

Summary 427

Index of names 436

Index of geographical and ethnic terms 442

List of illustrations, figures and tables 447