Защитные меры в польском уголовном праве

Autor: Piotr Góralski,

ISBN: 978-83-7627-096-8

Nr katalogowy: 1123

Wydanie: 1

Data wydania: 2015

Seria: Monografie

Oprawa: miękka

Format: 165 x 235

Ilość stron: 606

Polskie prawo karne jest typowym ustawodawstwem państwa postkomunistycznego Europy środkowo-wschodniej, w którym zasadniczą rolę, jako formy reakcji na przestępczość odgrywają kary, zwłaszcza kara pozbawienia wolności. Stosunkowo niewielką rolę w systemie sankcji rodzimego prawa karnego odgrywają środki zabezpieczające, zwane też środkami ochronnymi. Środki zabezpieczające różnią się od kar m.in. tym, że zazwyczaj czas ich trwania nie jest z góry określony w wyroku sądowym. Środki te (np. umieszczenie niepoczytalnego przestępcy w zakładzie psychiatrycznym lub internowanie sprawcy uzależnionego od narkotyków w zakładzie leczenia odwykowego) trwają tak długo, jak długo ich adresat stwarza swoim zachowaniem poważne zagrożenie dla społeczeństwa. Środki ochronne różnią się od kar także intensywnością procesu leczenia oraz szeroko rozumianej resocjalizacji zaburzonych psychicznie lub uzależnionych sprawców przestępstw.

Stosunkowo niewielki zakres wykorzystania środków zabezpieczających we współczesnym, polskim prawie karnym, w porównaniu do ustawodawstw państw zachodnioeuropejskich, znajduje również odzwierciedlenie w niewielkiej ilości publikacji książkowych, wydanych w języku polskim, poświęconych tej problematyce. Jednym z celów niniejszego opracowania jest wypełnienie widocznej luki w tym zakresie.

Publikację przygotowano z wykorzystaniem obszernego materiału źródłowego, w tym orzecznictwa sądowego. Z pewnością zainteresuje przedstawicieli nauki prawa karnego, praktyków stosujących na co dzień przepisy kodeksu karnego oraz studentów.

Spis treści

Część I

Kształtowanie się koncepcji środków zabezpieczających w polskim prawie karnym

Rozdział I

Środki zabezpieczające w poglądach przedstawicieli polskiej nauki prawa karnego w latach 1918–1997

1. Zagadnienia wstępne

2. Okres lat 1918–1950: środki zabezpieczające – administracyjnoprawny element „prawa karnego sprawcy”

2.1. Założenia teoretyczne dotyczące zasadniczych cech środków zabezpieczających oraz stawianych im celów

2.2. Zakład dla przestępców niepoprawnych w poglądach przedstawicieli przedwojennej doktryny prawa karnego

3. Okres lat 1950–1969: ideologiczne podstawy próby odrzucenia koncepcji środków zabezpieczających

4. Okres lat 1969–1997: środki zabezpieczające jako sankcje karne w ramach „prawa karnego czynu”

4.1. Zmiany w poglądach przedstawicieli nauki prawa karnego na cele stawiane środkom zabezpieczającym

4.2. Poglądy doktrynalne na miejsce nadzoru ochronnego oraz ośrodka przystosowania społecznego w systemie sankcji o charakterze zabezpieczającym

Rozdział II

Środki zabezpieczające na tle sankcji karnych o charakterze ochronnym w ustawodawstwie obowiązującym na ziemiach polskich w latach 1918–1939

1. Zagadnienia wstępne

2. Okres ustawodawstwa rozbiorowego i pierwsze polskie projekty kodeksu karnego (lata 1918–1932)

2.1. Sankcje o charakterze administracyjnym i leczniczym w rosyjskim k.k. z 1903 r. stanowiące pierwowzory środków zabezpieczających

2.2. Kary orzekane mimo braku skazania oraz projektowane formy środków zabezpieczających w ustawodawstwie niemieckim na początku XX w.

2.3. Kary ochronne przewidziane w austriackiej ustawie karnej z 1852 r. oraz postulaty dotyczące środków zabezpieczających w projektach nowelizacyjnych tego aktu prawnego

2.4. Sankcje ochronne zawarte w projekcie kodeksu karnego dla ziem polskich A. Mogilnickiego i E. S. Rappaporta z 1916 r.

2.5. Projekt Kodeksu karnego polskiego autorstwa Edmunda Krzymuskiego z 1918 r.

3. Problematyka środków zabezpieczających w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej

4. Przekształcenia koncepcji środków zabezpieczających w treści kolejnych wersji projektu kodeksu karnego Komisji Kodyfikacyjnej

5. Ogólna charakterystyka środków zabezpieczających na tle pozostałych sankcji przewidzianych w k.k. z 1932 r.

6. Unormowania materialne i procesowe odnoszące się do środków zabezpieczających jako wyodrębnionej kategorii sankcji w k.k. z 1932 r.

6.1. Nieizolacyjne środki zabezpieczające

6.1.1. Kary dodatkowe stosowane tytułem środków zabezpieczających

6.1.2. Nieizolacyjne środki zabezpieczające stosowane po wykonaniu kary

6.2. Izolacyjne środki zabezpieczające

6.2.1. Izolacyjne środki zabezpieczające o charakterze resocjalizacyjnym

6.2.2. Izolacyjne środki zabezpieczające o charakterze leczniczym

Rozdział III

Unormowania prawne poświęcone środkom zabezpieczającym w latach 1944–1997 oraz praktyka ich stosowania

1. Środki zabezpieczające w ustawodawstwie i w orzecznictwie sądowym w latach 1944–1955

2. Sankcje ochronne w projektach k.k. z lat 1951–1963

3. Środki zabezpieczające w k.k. z 1969 r.

3.1. Uwagi wstępne

3.2. Izolacyjno-lecznicze środki zabezpieczające

3.3. Administracyjne środki zabezpieczające

3.4. Resocjalizacyjne środki zabezpieczające

Część II

Współczesne uregulowania prawne zawierające środki zabezpieczające

Rozdział IV

Pojęcie, rodzaje i właściwości środków zabezpieczających przewidzianych w obowiązującym, polskim prawie karnym

1. Rodzaje środków zabezpieczających w kodeksie karnym z 1997 r.

2. Środki zabezpieczające o charakterze pozakodeksowym

3. Pozakodeksowe środki quasi-zabezpieczające

4. Instytucje lecznicze stosowane przymusowo wobec osób uzależnionych lub zaburzonych psychicznie, zastępujące środki zabezpieczające

5. Zasadnicze założenia koncepcji środków zabezpieczających w obowiązujących unormowaniach prawa karnego

5.1. Środki ochronne nie są stosowane na podstawie kryterium winy, lecz wyłącznie stanu społecznego niebezpieczeństwa sprawcy

5.2. Środki zabezpieczające orzeka się na czas z góry nieoznaczony lub czas oznaczony względnie

5.3. Środki zabezpieczające służą wyłącznie celom prewencyjnym, a do ich właściwości nie należy odpłata za popełniony czyn. Środki te nie powinny w związku z tym być celowo dolegliwe i przyczyniać się do stygmatyzacji sprawcy oraz osób dla niego najbliższych

5.4. Środki zabezpieczające stosuje się na podstawie ustalonej negatywnej prognozy kryminologicznej sprawcy

5.5. Izolacyjno-lecznicze środki zabezpieczające powinny być realizowane bez zbędnej zwłoki, a istota tych środków sprzeciwia się możliwości odroczenia lub stosowania przerwy w ich wykonywaniu

6. Klasyfikacja środków zabezpieczających

6.1. Środki izolacyjno-lecznicze i środki administracyjne

6.2. Rozróżnienie środków zabezpieczających ze względu na okres ich realizacji – środki orzekane na czas nieokreślony oraz czas określony względnie

6.3. Środki zabezpieczające zastępujące karę oraz środki uzupełniające oddziaływanie kary

6.4. Środki zabezpieczające orzekane obligatoryjnie oraz fakultatywnie

6.5. Środki oddziałujące na sprawcę bezpośrednio oraz w sposób pośredni

6.6. Środki zabezpieczające sensu stricto oraz środki zabezpieczające sensu largo

Rozdział V

Realizacja podstawowych zasad odpowiedzialności karnej w stosunku do środków zabezpieczających

1. Uwagi wstępne

2. Reguły humanitarnego stosowania środków zabezpieczających

3. Stosowanie środków zabezpieczających wobec sprawców czynów karalnych popełnianych w ramach poszczególnych form stadialnych i zjawiskowych

3.1. Argumenty przemawiające za stosowaniem środków zabezpieczających do poszczególnych postaci przestępczego współdziałania oraz ich form stadialnych

3.2. Przesłanki przemawiające za ograniczeniem wdrażania środków ochronnych wyłącznie do sprawców sensu stricto, którzy dokonali czynów karalnych

3.3. Wnioski

4. Stosowanie środków zabezpieczających w stosunku do nieletnich sprawców czynów karalnych odpowiadających jak dorośli na podstawie art. 10 § 2 k.k.

5. Stosowanie dyrektyw sądowego wymiaru kary do środków zabezpieczających

6. Środki zabezpieczające a zakaz reformationis in peius

7. Podleganie środków zabezpieczających rygorom reguły gwarancyjnej ne bis in idem

8. Czy środki zabezpieczające podlegają zasadzie retroakcji?

9. Stosowanie środków zabezpieczających w stosunku do osób, które popełniły czyny karalne poza granicami kraju

Rozdział VI

Przesłanki stosowania środków zabezpieczających w k.k. z 1997 r. oraz rodzące się na tym tle ważniejsze problemy

1. Klauzula gwarancyjna zawarta w art. 93 k.k.

2. Sprawca niepoczytalny i stosowane wobec niego środki zabezpieczające

2.1. Uwagi wstępne

2.2. Umieszczenie niepoczytalnego sprawcy w zakładzie psychiatrycznym (art. 94 k.k.)

2.3. Administracyjne środki zabezpieczające przyjmujące postać obowiązków, zakazów oraz przepadku stosowane wobec sprawców niepoczytalnych (art. 99 § 1–2 k.k.)

3. Środek zabezpieczający stosowany względem osób o poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym (art. 95 k.k.)

4. Środki zabezpieczające stosowane względem przestępców wykazujących zaburzenia preferencji seksualnych (art. 95a k.k.)

5. Środki zabezpieczające znajdujące zastosowanie wobec sprawców przestępstw popełnionych w związku z uzależnieniem od alkoholu lub narkotyków (art. 96–98 k.k. oraz art. 71 ust. 3–5 u.p.nark.)

6. Przepadek stosowany tytułem środka zabezpieczającego względem poczytalnych sprawców czynów zabronionych, wobec których nie może zapaść orzeczenie skazujące (art. 100 k.k.)

Rozdział VII

Kierunki nowelizacji polskiego prawa karnego w zakresie uregulowań poświęconych środkom zabezpieczającym w latach 2012–2014

1. Zagadnienia wstępne

2. Uregulowania dotyczące środków zabezpieczających w projekcie nowelizacji kodeksu karnego z dnia 2 listopada 2012 r.

3. Zmiany w uregulowaniach dotyczących środków zabezpieczających zawarte w projekcie nowelizacji k.k. z dnia 28 stycznia 2013 r.

4. Izolacyjno-leczniczy środek zabezpieczający realizowany wobec przestępców z zaburzeniami osobowości w projektach nowelizacyjnych z lat 2012–2013

5. Nadzór prewencyjny oraz umieszczenie w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym – kolejne propozycje działań ochronnych w stosunku do osób stwarzających zagrożenie społeczne

6. Projekt zmian regulacji środków zabezpieczających z dnia 15 maja 2014 r.

Zakończenie