Вокруг теории смеха Бахтина

Streszczenie w języku angielskim

Alicja Soćko-Mucha adiunkt w Instytucie Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, absolwentka etnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, filozofii Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Podyplomowych Studiów Muzeologicznych UJ. W pracy naukowej zajmuje się problemami antropologii komizmu i śmiechu oraz zagadnieniami niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w szczególności religijnego, Krakowa. Od lat współpracuje z krakowskimi muzeami.

„Monografia Alicji Soćko-Muchy jest teoretycznym studium poświęconym omówieniu i charakterystyce bachtinowskiej koncepcji śmiechu, zrekonstruowanej na podstawie obszernej bazy źródłowej i opartej o metodologiczną interpretację etnologiczną. Koncepcja Bachtina lokuje się na styku kilku dziedzin humanistyki, w tym semiologii, antropologii, literaturoznawstwa, komunikacji, sytuując się w centrum współczesnej humanistyki jako znacząca i wpływowa dla wielu naśladowców i kontynuatorów jego metody badawczej.

Autorka podchodzi do analizy koncepcji Bachtina z perspektywy antropologa, koncentrując się na dociekaniach nad naturą i funkcją śmiechu, poświęcając najwięcej uwagi bachtinowskiej wizji kultury, szczególnie kultury ludowej, interpretacji karnawału jako elementu obrzędu przejścia oraz problemowi śmiechu rytualnego”.

Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Palecznego

Spis treści

Podziękowania

Wprowadzenie

I. Bachtinowska teoria śmiechu. Geneza i konteksty

Problemy genezy

Przedbachtinowskie teorie śmiechu

Koncepcje starożytne: Demokryt – Platon – Arystoteles

Dyskusja średniowieczna

Teorie nowożytne

Teoria Bergsona

Teoria Freuda

Teoria Plessnera

Bachtin wobec poprzedników

Od dialogu do karnawałowej polifonii

„Dialogiczna tkanka świadomości”

Archaika słowa

Powieść polifoniczna

Teoria śmiechu Bachtina wobec jego teorii dialogu i polifonii

Freudyzm

Wpływ psychoanalizy na Bachtinowską wizję kultury

II. Śmiech w ujęciu Bachtina

O pewnych problemach metodologicznych

Wobec lęku i powagi

Wątpliwości interpretacyjne

Polemika Awierincewa

Karnawałowe odczucie świata

Śmiech rytualny?

Logika odwrotności

Groteskowy obraz ciała

„Uczta, jakiej świat nie widział”

„Nie ma u Rabelais’go słów neutralnych”

Śmiech zredukowany

Śmiech jako niezbędny warunek poznania naukowego

Karnawalizacja

Problem kultury ludowej w rozważaniach Bachtina

Istota kultury ludowej

Badanie kultury ludowej: między referencją a mityzacją

„Ludowość tkwiąca w każdym z nas”

Uwagi końcowe

III. Zastosowania bachtinowskiej teorii śmiechu w pracach antropologicznych

Sformułowanie pytań badawczych

Opinie o recepcji dzieła Bachtina w literaturoznawstwie

Wokół pojęcia karnawalizacji

Karnawalizacja kultury współczesnej

Karnawalizacja w kulturze współczesnej

Formy karnawałowe w polskiej kulturze ludowej

Antropologia historyczna oraz historia kulturowa

Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia

Summary