Со страниц ВЕРХОВА, Артура Роттера, Януша Здебского 1984 г.

Tytuł: Z kart WIERCHÓW. Wydano z okazji 110 rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz 60-lecia wydawania „WIERCHÓW”.

Autor: Artur Rotter, Janusz Zdebski.

Wydawca: Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, Warszawa-Kraków 1984, wydanie I. 174 strony, rysunki, zdjęcia w tekście, oprawa miękka, format 16,5x23,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

Z kart WIERCHÓW. Przedmowa - W roku 1983 przypadała 110 rocznica powstania Towarzystwa Tatrzańskiego, organizacji, której tradycje kontynuowane są przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.

Pragnąc upamiętnić tę rocznicę oraz przybliżyć miłośnikom gór bogatą, wielostronną działalność Towarzystwa Tatrzańskiego, po odzyskaniu niepodległości noszącego nazwę Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Komisja Turystyki Górskiej ZG PTTK oraz Redakcja Wydawnictw Górskich i Narciarskich Wydawnictwa PTTK „KRAJ” wystąpiły z inicjatywą wydania wyboru artykułów publikowanych w dziewiętnastu rocznikach „WIERCHÓW” wydawanych przez PTT.

„WIERCHY ukazujące się od 1923 roku, w chwili obecnej wydawane jako organ Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, są dla turystów i miłośników gór cennym źródłem informacji. Jednakże stosunkowo, małe nakłady pierwszych roczników „WIERCHÓW”, coraz większa odległość czasowa od ich wydania sprawiły, iż sq one teraz trudno dostępne. Z tego też względu Wydawnictwo PTTK „KRAJ” zamierza wydać kilka tomów wyborów najciekawszych artykułów z roczników „WIERCHÓW”.

Dobór artykułów do niniejszego tomu wynikał z założenia, aby przedstawić Czytelnikom ideologię i kierunki działania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Ogólną charakterystykę ideologii Towarzystwa, omówienie zasadniczych, wywodzących się ze statutu Towarzystwa, kierunków działania przedstawia artykuł Walerego Goetla. Następne artykuły egzemplifikują poszczególne, wybrane kierunki działalności Towarzystwa. Zebrane są one w grupach tematycznych.

Od swego zarania Towarzystwo Tatrzańskie propagowało hasła ochrony przyrody górskiej, będąc rzecznikiem tworzenia w górach parków narodowych. Największą troską otoczono perłę naszych gór - TATRY, tworząc m.in. w roku 1912 Sekcję Ochrony TATR. Już w pierwszym roczniku „WIERCHÓW” ukazał się artykuł Jana Gwalberta Pawlikowskiego postulujący utworzenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, aby zapobiec dewastacji przyrody gór przez wzrastający ruch turystyczny i postępującą urbanizację gór.

Dwie notatki pióra Kazimierza Sosnowskiego ukazujące zagrożenie środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskiego i Gorców są dowodem, iż Towarzystwo nie ograniczało swojego zainteresowania do obszaru TATR lecz zabiegało o ochronę wszystkich polskich gór.

Działalność Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego przyczyniła się do spopularyzowania w społeczeństwie piękna TATR, ożywiła ruch turystyczny w łych górach. Jednocześnie m.in. poprzez artykuły publikowane w „WIERCHACH” ukazywano turystom walory innych pasm górskich w łuku KARPAT czy w SUDETACH (artykuły: R. Kordysa, K. Sosnowskiego, W. Fischera, A. Wójcika-Bieśnickiego, M. Orłowicza). Opracowania te były niekiedy pierwszymi monografiami rejonów górskich, jak np. artykuł K. Sosnowskiego o Beskidzie Małym, paśmie - jak stwierdził Autor - „nieznanym i nieopisanym dotychczas przez nikogo, nieuczęszczanym przez turystów, zapomnianym i lekceważonym przez znawców gór”.

Z działalnością uprzystępnienia gór społeczeństwu wiąże się historia budowy schronisk i wytyczania szlaków turystycznych. Problematyce tej poświęconych jest kilka następnych artykułów napisanych przez: K. Stryjeńskiego, W. Midowicza, J. Oppenheima i W. Gentil-Tippenhauer, F. Rapta. Zwróćmy uwagę na zwięzłe sprawozdanie W. Midowicza z roku 1929, które zapoznaje nas z problemami zagospodarowania gór w tym okresie. Warto podkreślić fakt, iż już wówczas Autor negatywnie oceniał fakt istnienia nadmiernej ilości znakowanych szlaków.

Program działania PTT nie ograniczał się wyłącznie do gór rodzimych. Eksplorację gór egzotycznych rozpoczęli taternicy zrzeszeni początkowo w Sekcji turystycznej, a następnie w Klubie Wysokogórskim PTT. Realizując hasło głoszone m.in. przez R. Kordysa, iż przyszłość taternictwa leży poza Tatrami, w 1933 roku zorganizowali oni. pierwszą polską wyprawę w ANDY (artykuł S. Daszyńskiego). Po tej wyprawie nastąpiły dalsze: w Wysoki Atlas, na Spitsbergen (artykuł S. Siedleckiego), ponownie w ANDY, w masyw RUWENZORI w Afryce. W roku 1939 alpiniści polscy zorganizowali wyprawę w najwyższe góry świata - HIMALAJE. Osiągnęła ona wierzchołek NANDA DEVI EASL (7434 m), który pozostawał polskim rekordem wysokości aż do roku 1960 (artykuł J. K. Dorawskiego).

Zamykający wybór artykuł Tadeusza Pawłowskiego ukazuje jeszcze jeden ważny dział pracy Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego - ratownictwo górskie. Utworzone w 1909 roku przez Mariusza Zaruskiego Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe formalnie dopiero w roku 1927 związało się z Towarzystwem jako jego Sekcja Ratunkowa, ale faktycznie było z nim związane od początku swego istnienia.

Kończąc omawianie artykułów wybranych do niniejszego tomu pragnę jeszcze zwrócić uwagę na sylwetki ich Autorów. Zostały one przedstawione w krótkich notkach biograficznych. Jednakże warto jeszcze raz podkreślić, iż w większości byli to ludzie, których działalność była, istotna dla Towarzystwa, a ich poglądy wyznaczały kierunki i treść jego działania.

Dokonany wybór artykułów nie prezentuje oczywiście Wszystkich przejawów działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, nie wyczerpuje także bogatych, wielotematycznych zasobów informacji zawartych w „WIERCHACH”. Wszak rocznik ten skupiał nie tylko turystów i taterników, ale służył naukowcom i artystom, którzy swój umysł i serce poświęcali górom. Materiały te zostaną wykorzystane w następnych tomach wyborów „Z kart WIERCHÓW”. [Janusz Zdebski; Zastępca przewodniczącego Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK].

Spis treści:

Przedmowa;

Powstanie i ideologia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego:

• Jan Reychman – „Początki Towarzystwa Tatrzańskiego” (Wierchy, tom XVIII);
• Walery Gotel – „Ideologia Polskiego towarzystwa Tatrzańskiego przebiegu lat” (Wierchy, tom XVII);
• W walce o ochronę gór:
• Jan Gwalbert Pawlikowski – „Tatry parkiem narodowym” (Wierchy, tom I);
• Kazimierz Sosnowski – „Zagrożone źródła Wisły” (Wierchy, tom VII);
• Kazimierz Sosnowski – „Droga Orkana” (Wierchy, tom VII);
• Odkrywanie nowych terenów dla turystyki górskiej:
• Roman Kordys – „Jak odkryliśmy Sławski?” (Wierchy, tom I);
• Włodzimierz Fischer – „Beskidy Huculskie” (Wierchy, tom IV);
• Kazimierz Sosnowski – „Beskid Mały” (Wierchy, tom III);
• Adam Wójcik-Bieśniacki – „Beskid Mały jako teren turystyczny” (Wierchy, tom III):
• - położenie i nazwa; - przegląd wzniesień; - roślinność; - fauna; - szlaki turystyczne; - Krynica; - Wysowa-Zdrój; - Jaworzynka i Jaworzyna; - Mareska; - Kamień nad Wisłoką; - Dukla; - Grybów; - Struże; - Szymbark; - Wola Łużańska; - Gorlice; - Biecz; - Jasło; - Krosno; - Iwonicz;
• Mieczysław Orłowicz – „640 km pieszo przez Sudety” (Wierchy, tom XVII);

Z dziejów zagospodarowania gór:

• Karol Stryjeński – „O sposobie budowania schronisk w Tatrach” (Wierchy, tom I);
• Feliks Rapf – „Schronisko na Przehybie” (Wierchy, tom XVIII);
• Władysław Miodowicz – „Gospodarka turystyczna w Beskidzie Zachodnim” (Wierchy, tom VII);
• Józef Oppenheim, Wanda Gentil-Tippenhauer Widigerowa – „Pamięci zmarłych schronisk” (Wierchy, tom XVIII);

Z wypraw w góry świata:

• Stefan Daszyński – „Polska wyprawa alpinistyczno-naukowa w góry Ameryki Południowej” (Wierchy, tom XII):
• - organizacja wyprawy w Andy; - ekwipunek; - przebieg wyprawy; - atak na Mercedario; - Aconcagua;
• Stanisław Siedlecki – „Przejście z południa na północ przez Zachodni Spitsbergen” (Wierchy, tom XVI);
• Jan Kazimierz Dorawski – „O pierwszej polskiej wyprawie w Himalaje” (Wierchy, tom XVII);

W trosce o bezpieczeństwo turysty:

• Tadeusz Pawłowski – „Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe” (Wierchy, tom XVIII).

- Polecam!