Ян Ласки (часть 1499-1556) Оскар Бартель [PWN 1955]

Tytuł: Jan Łaski (część 1499-1556), seria wydawnicza – „Towarzystwo Badań Dziejów Reformacji w Polsce”.

Autor: Oskar Bartel.

Wydawca: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1955, wydanie I (nakład 2051 egz.). 235 stron, foto Autora (rycina z epoki) we wklejce przed stroną tytułową, oprawa miękka, format 17x24 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka (okładka ponownie doklejona do bloku) – poza tym stan OK.

„Jan Łaski (część 1499-1556)”. Wstęp - Reformacja wieku XVI wyrosła na podłożu chylącego się feudalizmu i wczesnego kapitalizmu, była zjawiskiem bardzo złożonym, o wielu aspektach. Jej wyrazem będzie opozycja o różnym natężeniu, która wyraźnie zaznaczyła się w kościele ód wystąpienia ascety Arnolda z Brescji. Ruch ten opozycyjny, który poprzedził reformację, był objawem — w szacie heretyckiej — głębokiego niezadowolenia z panujących wówczas stosunków politycznych i społeczno-gospodarczych, usankcjonowanych i podtrzymywanych przez najwyższy autorytet średniowieczny, jakim był kościół. Toteż opozycja ta była skierowana przede wszystkim przeciwko kościołowi, bo był On wtedy „wielkim międzynarodowym ośrodkiem systemu feudalnego”. Posiadał on 1/3 dóbr ówczesnej Europy łacińskiej, w swoich posiadłościach również uprawiał wyzysk poddanych, niekiedy większy niż to czynili feudałowie świeccy; aby złamać opór poddanych, stosował względem nieposłusznych kary doczesne, groził wiecznymi. Na przełomie wieku XII/XIII opozycja w kościele wzrasta za sprawą katarów i waldensów. Kościołowi mocno daje się we znaki laicyzm, zmierzający do wyzwolenia jednostki i oświaty spod opieki duchowieństwa; niepokoi również kościół budzące się poczucie narodowe przeciwstawiające się uniwersalizmowi, zarówno papieskiemu jak i cesarskiemu. Ruch ten potężnieje z wystąpieniem radykalnego Jana Wiklefa, Jana Husa oraz ich uczniów. — Sobory pierwszej połowy Wieku XV, aby przeciwdziałać tym wzmagającym się niebezpieczeństwom, aby wytrącić oręż opozycji, która stawała się już groźna dla kościoła, gdyż znajdowała zrozumienie i poparcie wśród laików i niższych duchownych, usiłowały przeprowadzić naprawę stosunków kościelnych „in capite et in membris”, lecz bardzo niewiele zrobiono w tym względzie, a to, co zostało dokonane, papiestwo przekreśliło w drugiej połowie wieku XV i na początku XVI. W walce z tą opozycją kościelną przed i po soborach oficjalne czynniki kościelne próbowały różnych środków: perswazji, chwilowych ustępstw, gróźb, a gdy to nie prowadziło do celu stosowały najostrzejsze represje, nie cofając się przed paleniem „heretyków” na stosie. Kiedy sytuacja stawała się groźną, wtedy kościół odwoływał się do ramienia świeckiego. Władze świeckie w zasadzie nie odmawiały kościołowi swej pomocy, tym bardziej, źe od początku wieku XIII odstępstwo od kościoła uważane było jednocześnie za przestępstwo wobec państwa. Ta współpraca kościoła z organizacją polityczną w zwalczaniu „heretyków”, mimo różnych tarć i rozbieżności interesów, pozwoliła kościołowi trzymać w ryzach niepokorne jednostki i grupy opozycyjne. Zdawało się, źe kościół na przełomie wieku XV/XVI przezwyciężył już wszelkie trudności i w przededniu Reformacji czuł się ponownie panem sytuacji, a jednak gdy wybuchła Reformacja, kościół zachwiał się. Dlaczego?...

(...Jan Łaski) - Pochodząc z rodziny szlacheckiej, która żadną miarą nie może być uważana za najszlachetniejszą, umiał się wyzbyć jej wad, wyzwolić się z wielu jej przesądów, stanąć ponad tradycję rodzinną. Przez całe życie hołdował humanizmowi, w 44 roku swego życia definitywnie związał się z obozem reformacji i wytrwał w nim. Rozsławił imię Polski na Zachodzie jako znakomity działacz i teolog-pisarz. Po wieloletniej tułaczce za granicą wrócił do Ojczyzny najmilejszej i resztkami sił zabrał się do pracy na polu polskiej reformacji. Dla niej starał się zjednać króla i najwybitniejszych rodaków; ostatecznym celem jego było zerwanie z Rzymem i stworzenie ewangelickiego kościoła narodowego, gdyż w tym widział przyszłość swojej Ojczyzny. Jeśli jego ideały nie ziściły się, to nie było jego winą. Przyczyny niepowodzenia leżały głębiej, mianowicie, w całokształcie stosunków ówczesnego życia polskiego: niewoli ekonomicznej i duchowej chłopa, którego reformacja nie umiała wyzwolić i zjednać dla siebie, w słabości polskiego mieszczaństwa, w powierzchownym udziale w ruchu nowowierczym szlachty, która tak długo trwała w obozie reformacji, jak to było jej potrzebne dla osiągnięcia swoich celów osobistych i klasowych; w niezdecydowanej postawie najwyższych czynników państwowych; w regeneracji sił starego kościoła oraz w rozbiciu polskiego obozu nowowierczego.

Spis treści - patrz foto.

- Polecam!