Морские мифы древности, Витольд Добровольский [ПАН 1987]

Tytuł: Mity morskie antyku, seria wydawnicza – „Biblioteka Problemów. Tom 288.”.

Autor: Witold Dobrowolski.

Wydawca: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, wydanie I. 348 stron, rysunki (18) w tekście zdjęcia (71) we wklejkach, oprawa miękka, format 12,5x19,5 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

„Mity morskie antyku” - Morze odgrywało w historii i kulturze ludów starożytnych ogromną rolę. Określając byt państw nadmorskich, znajdowało swoje odbicie w mitach tworzonych przez kultury śródziemnomorskie. Witold Dobrowolski omawia w swej książce rolę i znaczenie bóstw i mitów morskich w sztuce greckiej i zależnej od niej sztuce etruskiej oraz sztuce rzymskiej okresu Republiki. Autor wykazuje, jak zmienia się ta rola w miarę rozwoju owych społeczeństw i wzrostu znaczenia antropocentrycznej filozofii Greków oraz upowszechnia się racjonalnej wizji świata.

Walory książki podnosi bogaty i w większości publikowany po raz pierwszy materiał ilustracyjny.

„Mity morskie antyku”. Wstęp - Dla widu z nas mit grecki jest przede wszystkim zapamiętaną z młodości baśnią. Fantastyczną historyjką, fascynującą głównie dzięki nieprawdopodobnym możliwościom bohatera, boga czy herosa, objawiającym się w niezwykłych czynach i zdarzeniach przez mego powodowanych. Współczesna kultura, dążąca do wypracowania ogólnoświatowych wizji i odrzucająca europocentryzm, bywa niechętna tradycji antycznej, często w przeszłości wykorzystywanej do uzasadnień europejskiego prymatu w świecie i jedynie wyjątkowo posługuje się antycznym kostiumem mitologicznym, by wyrazić aktualne treści. Dwudziestowieczna sztuka dorobiła się własnych mitów, aby określić miejsce i rolę człowieka w historii i we Wszechświecie albo zdeterminować istniejący w nim porządek.

Prastare i ścisłe związki mitu z grecką poezją i sztukami plastycznymi sprzyjały w przeszłości i nadał sprzyjają przekonaniu, że mity te, mimo niewątpliwego związku z religią, są w dużej mierze płodem poetyckiej lub artystycznej z całym jej subiektywizmem i autonomizmem.

W ostatnim półwieczu dowiedziono, że natura mitu greckiego jest nieprawdopodobnie złożona, a jego funkcje społeczne zmieniały się i przekształcały w miarę zmian światopoglądu Greków oraz sublimacji i pogłębiani a się ich wyobrażeń religijnych.

Rozwój studiów nad epoką mykeńską, zwłaszcza lektura i interpretacja tekstów w piśmie linearnym B, wykazał, jak wiele greckich mitów i legend jest osadzonych w historycznej rzeczywistości greckiej epoki brązu, odzwierciedlając wiele z ówczesnych wyobrażeń, sposobów rozumienia i kojarzenia, pomocnych przy tworzeniu obrazów bóstw i ich historii, będącej równocześnie historią świata. Trzeba bowiem podkreślić, iż interesuje nas nie tyle mit jako piękna i intrygująca historia o ponadczasowych modelowych wartościach, zdolnych do poruszenia różnych typów i odcieni ludzkiej wrażliwości, lecz przede wszystkim zawarty w micie pewien określony obraz świata, z pewną sumą doświadczeń i spostrzeżeń wywodzących się z obserwacji jego i sił w nim działających. Mit będący nie tylko opowieścią o nadzwyczajnych i cudownych zdarzeniach spowodowanych przez nadludzi, ale aktualizowaną „mityczną historią” świata, powtarzającym się w mitycznym czasie aktem stawania się świata z woli bożej, określającej jego ostateczny kształt i porządek.

W tej formie mit grecki występuje jedynie w swojej najwcześniejszej przedarchaicznej i archaicznej formie. Później jego natura komplikuje się, rozwarstwia poprzez stopniowe odchodzenie od religii i wzbogacanie o elementy natury ściśle artystyczno-literackiej albo politycznej.

Nie powinno nas zatem dziwić, iż w niejednakowy sposób ujmuje się materiał źródłowy odnoszący się do trzech podstawowych okresów greckiej historii: okresu archaicznego, klasycznego i hellenistycznego. Najbardziej przydatny do naszych celów jest oczywiście okres archaiczny (od VIII do pierwszej połowy V w. p.n.e.): powstałe wówczas mity stanowią żywy i ważny składnik greckich wyobrażeń o świecie. Szczególnie interesujące dla naszych rozważań są mityczne wyobrażenia dotyczące bóstw morza. Związane z nimi mity tworzą w greckiej mitologii odrębną grupę. Nie można jednak powiedzieć, że ich pozycja wynika z bogactwa i skomplikowania wątków lub z rozbudowania elementów narracyjnych. Przeciwnie. Z wyjątkiem jednego Posejdona, co jest zresztą zrozumiale, zważywszy jego pierwszoplanową pozycję w olimpijskim panteonie i pełną antropomorfizację, niewiele możemy zebrać wiadomości o takich postaciach, jak Nereus z Nereidami, Proteus, Glaukos, Forkis czy wreszcie Tryton...

Spis rzeczy – patrz foto.:

- Polecam!