ИНДУИЗМ Анджей Токарчик

Witam na mojej aukcji, dziś mam do zaoferowania książkę:

"HINDUIZM"

Andrzej Tokarczyk

kategoria: religioznawstwo, hinduizm

wydawnictwo: Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986

wydanie: I.

seria: RELIGIE ŚWIATA

ISBN: 83-03-01611-3

stron: 315.

stan książki: dostateczny (okładka ma wytarcia, książka nosi ślady po podlaniu herbatą ale tekst jest w 100% czytelny, pożółkłe kartki).

„Jako wiarę można uważać hinduizm za coś nieokreślonego, niewyraźnego, wielostronnego, za wszystko dla wszystkich — pisał w swym „Odkryciu (a może raczej odkrywaniu?) Indii” Javaharlal Nehru. Jest rzeczą prawie niemożliwą podać jego definicję albo powiedzieć dokładnie, czy jest on religią w zwykłym rozumieniu tego słowa, czy też nie jest (...) Wydaje się, że duszą jego jest hasło: „Żyć i dać żyć innym!”.

W niecały rok po napisaniu tych słów przez Nehru Indie odzyskały niepodległość. Nehru został pierwszym ich premierem, jako duchowy i polityczny następca Mahatmy Gandhiego. Od tego też czasu ukazało się na temat hinduizmu wiele nowych książek i pojawiło się wiele ciekawych, odkrywczych nieraz opinii. Nie zdezaktualizowało to jednak wartości sceptycznych uwag Nehru co do możliwości zdefiniowania istoty hinduizmu w sposób bardziej po prostu określony, konkretny i szczegółowy. Szuka się czasem efektownych modyfikacji słowno-terminologicznych, wprowadzając np. takie pojęcia jak „poza-religia”, „quasi-religia” czy nawet „nie-religia”, ale żadne przybliżenie cząstkowe nie jest jeszcze definicją i to definicją całości — a o trafności sceptycyzmu Nehru przekonuje po prostu zwykła, codzienna praktyka. Jest to więc pierwsza ważna wskazówka metodologiczna dla każdego, kto podejmuje problematykę hinduizmu. Również Jan Kieniewicz w wydanych przez Krajową Agencję Wydawniczą „Drogach do Indii” (KAW 1983) zdaje się sceptycyzm ów — rozszerzony ponadto na całokształt wiedzy o Indiach — podzielać. Poddaje on totalnej, nazbyt surowej może krytyce „europocentryzm” w sposobie widzenia Indii i hinduizmu przez europejskich autorów i znawców zagadnienia. Czy wszystkim jednak europejskim hindologom można taki zarzut postawić?

Mimo to myślę, że o hinduizmie pisać nadal można, trzeba i warto. Myśl indyjska promieniuje wciąż na świat, dostarczając nam niezwykłych przeżyć, wzruszeń i doświadczeń. Dzieje się tak od dawna i wszystko wskazuje na to, że w większym nawet stopniu dziać się tak będzie i w przyszłości. Z drugiej strony Indie współczesne otwierają się coraz bardziej na doświadczenia odmiennych kultur i cywilizacji. Z pewnością wytworzona w ciągu stuleci kultura duchowa Indii jest czymś, co zasługuje na lepsze poznanie i zrozumienie, a jednym z głównych do niej kluczy jest właśnie hinduizm.

Hinduizm stawia i rozwija problemy uniwersalne, a więc takie, z którymi mierzyć się trzeba w różnych warunkach geograficznych, historycznych, kulturowych i cywilizacyjnych, choć trudno w nim nie dostrzec specyfiki klimatu (nie tylko duchowego!) i materialnych warunków życia mieszkańców subkontynentu indyjskiego. Są to problemy i nam bliskie. Proponowane w ramach hinduizmu często oryginalne, niezwykłe wprost rozwiązania tych problemów mogą szokować, zdumiewać, ale zmuszają one jednocześnie do przemyślenia na nowo zarówno samych pytań jak i odpowiedzi. Jeden z autorów piszących na temat Indii i znających ich część z autopsji powiedział mi kiedyś, że spośród tysięcy szkół, nurtów i kierunków współczesnego hinduizmu najważniejsze nie są ani te, które odnoszą się w jakiś sposób do starego czy nowego panteonu bogów, czy kulty w rodzaju krysznaizmu, lecz raczej sześć głównych szkół filozoficznych ewentualnie tzw. darśana (sankhja i joga, mimansa i wedanta oraz wajsieszika i njaja). Jestem w stanie zgodzić się z tym tylko częściowo. Będzie o tym mowa w odpowiednich rozdziałach książki. Gandhi natomiast, wskazując na wyjątkową dla wszystkich Hindusów i hinduistów rolę Bhagawadgity, napisał kiedyś, że gdy ogarnia go skrajne przygnębienie i zniechęcenie, gdy nie jest już w stanie dostrzec nigdzie ani jednego promienia jasnego światła wówczas bierze do ręki i na chybił trafił zaczyna czytać kilka jej wersetów. Pozwala mu to odzyskać całkowity spokój wewnętrzny: w obliczu przytłaczających tragedii uspokaja się i zaczyna radośnie się śmiać, chce mu się wprost krzyczeć z radości. Podobnie poeta Czaitanja, uważany przez Swami Prabhupadę za wcielenie samego boga Kryszny, zalecał jak najczęstsze intonowanie boskich imion „Pana lotosowych stóp”. Ma to być najskuteczniejsza terapia uzyskania spokoju i szczęścia... Tak wierzą jednak i postępują nie tylko Hindusi, ale i aktywny w wielu krajach zachodnich ruch Hare Kryszna, choć godzi się zauważyć, że jest to zjawisko bardziej zachodnie niż indyjskie — z Prabhupadą włącznie. Wreszcie kapłan bogini Kali, Ramakryszna radził każdemu adeptowi wedanty wybrać sobie swą własną, indywidualną mantrę i szeptać jej słowa od rana do wieczora, do końca życia. Tylko to bowiem pozwoli mu wczuć się w jej sens i tak ją zgłębić, jak zgłębia się swą własną jaźń. Oczywiście, czym innym jest mechaniczne powtarzanie mantr, a czym innym zgłębienie sensu tzw. Pieśni Pana!

Może jeszcze jeden przykład — z Polski tym razem. Od niedawna rozwija się w naszym kraju ruch zwolenników agnihotry, ruch niewątpliwie hinduistyczny, a raczej hinduizujący. Zwolennicy i uczestnicy tego obrzędu rozpalają uroczyście o wschodzie i zachodzie słońca „święty ogień” ku czci Agniego, boga ognia. Wierzą przy tym, że udział w obrzędzie oraz picie wody, do której wsypują cząstkę popiołu, wzmocni ich fizycznie i duchowo, pozwoli usunąć niedomagania organizmu, przywrócić energię i nadwątlone zdrowie, a nawet wyleczyć się z ciężkich, przewlekłych schorzeń, jeżeli tylko wprowadzą oni do organizmu odpowiednią ilość życiodajnej „prany”. A więc znowu terapia!

Ale hinduizm jest nie tylko (nie głównie nawet!) terapią, lecz i religią lub splotem religii w szczególny sposób rozumianych. Z takiego też, tj. religioznawczego punktu widzenia będzie o nim w tej książce przede wszystkim mowa. Zdając sobie sprawę z trudności przedsięwzięcia, z niedoskonałości wykonania, z nazbyt może skrótowego potraktowania niektórych kwestii i z kontrowersyjności innych, wdzięczny będę naprawdę wszystkim Czytelnikom za sugestie, uwagi krytyczne i w ogóle za odzew, na który bardzo liczę. Zdaję sobie bowiem dobrze sprawę z praktycznej niewykonalności zaprezentowania czegoś tak olbrzymiego, czegoś tak fascynującego, tak wielowątkowego i tak nieokreślonego jak hinduizm w jednym sumarycznym opracowaniu. Lecz i takie opracowania całościowe mają, być może, pewien sens i są zawsze komuś potrzebne.

Andrzej Tokarczyk

SPIS TREŚCI:

Od autora.

• I.      Spory (nie tylko!) terminologiczne.
• II.     Zagadka czwartej sanhity.
• III.    Wedyzm staje się braminizmem.
• IV.    Braminizm staje się hinduizmem.
• V.     Naczelni bogowie hinduizmu.
• VI.    Głosy z Południa.
• VII.   Siaktyzm i tantryzm.
• VIII.  Między jogą a wedantą.
• IX.    Święto (nie tylko!) Kali.
• X.     Z legend o Krysznie.
• XI.    Hinduizm „Ludowy”.
• XII.   Hinduizm: Religia czy Filozofia.
• XIII.  Hinduizm poza Indiami.
• XIV.  Hinduizm jako formacja duchowa.
• XV.   Religia czy Religie Indii.

Zamiast zakończenia.

Kalendarium ważniejszych wydarzeń w dziejach Indii i hinduizmu.

Bibliografia.

Andrzej Tokarczyk (ur. 1932) – polski religioznawca, autor wielu publikacji książkowych, specjalizujący się m.in. w zagadnieniach protestantyzmu, hinduizmu, karaimów i apokaliptyzmu, także pozachrześcijańskiego.

ZA2