АЛБО альбо Постюнговцы 2/2014 (58)

Pozycja po zwrocie, możliwe uszkodzenia: okładka porysowana, rogi zagięte, strony przybrudzone na grzbiecie.

awangarda, kontynuatorzy, indywidualiści

Spis treści

Jungowskie inspiracje

Nowe inspiracje na polu postjungowskiej psychologii – Andrew Samuels

Inspiracje jungowskie i rewizja paradygmatu – Zenon Waldemar Dudek

Od psychologii do autopsychoterapii

"Survival Kit", czyli jak przetrwać w psychoterapii zorientowanej na proces – Tomasz Teodorczyk

Od psychoanalizy do mitoanalizy. Psychologia Junga w aforyzmach i komentarzach – Zenon Waldemar Dudek

Archetypy w kulturze

Samarytanin, Dobry Ojciec, Łazarz jako teologiczne archetypy chrześcijaństwa – Tadeusz Kobierzycki

Nasze tożsamości

Ciało i bogowie. Joseph Campbell i jego wizja natury ludzkiej – Tomasz Olchanowski

Na tropie tajemnic homoseksualności. Z zapisków radzieckiego wenerologa – Paweł Fijałkowski

Dialog kultur

Wychodząc z Cienia. Feminizm arabski – Ewa Machut-Mendecka

Z poetyki archetypów

Zła, dobra, brzydka. Amerykańska historia w spaghetti westernach – Tomasz Bohajedyn

Postjungista audiowizualny John Boorman i jego arturianizm – Piotr Toczyski

Poezje: Dziennik, ***[odwróć się do mnie], *** [nie będziesz tym kto umrze] – Ireneusz Kaczmarczyk

Jak mały osiołek zdobył swoje nowe kopytka (Baśń dla najmłodszych) – Tomasz Teodorczyk

Na granicy epok

Arnolda Mindella i Viktora Frankla wizja sensownych relacji – Aleksandra Kondrat

Forum psychologii kultury

Sprawozdania: I Konferencja Interdyscyplinarna „Psychoterapia a kultura” – Zenon Waldemar Dudek

Projekt „Wolność”– Galeria Rusz (Toruń)

Eseje: Refleksje nad tłumaczeniem „Czerwonej księgi” Junga – Elwira Blazewicz

Andrew Samuels

Nowe inspiracje w psychologii postjungowskiej

Postjungiści

Co oznacza termin „postjungista” i jak wygląda sytuacja w środowisku postjungistów? Począwszy od śmierci Junga w1961 roku nastąpiła eksplozja twórczej aktywności w obszarze psychologii analitycznej. Termin „postjungiści” ukułem w 1985 roku (Samuels, 1985). Nie miałem na myśli skojarzeń z postmodernizmem. Przytoczoną formułę zapożyczyłem ze znanej wówczas pracy Freud and the Post-Freudians (Brown, 1961). Moim celem było wskazanie na istnienie związku z Jungiem, a jednocześnie na krytyczny dystans wobec niego. Kluczowym słowem jest „krytyczny”. Jeżeli miałbym napisać tę książkę ponownie, umieściłbym w tytule słowo „krytyczny”, aby zaakcentować dystans, a jednocześnie przynależność do jungowskiego świata.

Istniała potrzeba systematycznego opisu psychologii analitycznej, ponieważ istniejące podówczas klasyfikacje były problematyczne. Zazwyczaj mówiono o dwóch szkołach psychologii analitycznej: londyńskiej i zuryskiej (nazwa pochodziła od miast, w których te orientacje narodziły się). Jednak podziały geograficzne okazały się bezużyteczne jako kryterium klasyfikacji szkół. Nawet w latach osiemdziesiątych, a z pewnością w dziewięćdziesiątych, w Chicago można było napotkać przedstawicieli londyńskiej szkoły analitycznej, na całym świecie zaś reprezentantów szkoły zuryskiej, którzy nigdy w życiu nie byli nawet w pobliżu tego miasta. Ponadto w samym Londynie istnieją cztery towarzystwa jungowskie. Włączenie ich pod wspólny szyld „szkoły londyńskiej” nie byłoby właściwe ze względu na ogromne różnice w poglądach oraz praktyce klinicznej. Z tych też względów istniał podział na cztery stowarzyszenia.

Innym dominującym przeświadczeniem w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych była teza o podziale podejść do psychologii analitycznej na „symboliczne” i „kliniczne”. Ten podział, jak rozsądnie wskazał Zinkin, zagrażał całemu polu psychologii jungowskiej, ponieważ żaden szanujący się jungista nie przyznałby, iż nie pracuje w sposób symboliczny, a żaden klinicysta nie może przestać nim być! Dlatego ten kłopotliwy podział musi być zrewidowany i przekształcony w pożyteczną kategoryzację.

W książce Jung and the Post-Jungians przyjąłem założenie, że wszystkie szkoły psychologii analitycznej znają i czynią użytek ze wszystkich koncepcji oraz praktyk, których dostarcza psychologia Junga. Wskazałem też na hierarchię oraz wagę kluczowych zagadnień podejmowanych przez te szkoły. Mimo istniejących różnic w jakiś sposób łączyły się one ze sobą z powodu wzajemnej rywalizacji.

W otwarty sposób stwierdziłem, że podział na szkoły jest fikcyjny, że w dużej mierze pokrywają się one ze sobą. W wielu przypadkach to pacjenci wnosili tak samo znaczący wkład do powstania szkoły, jak sami analitycy.

Streszczając, podzieliłem psychologię analityczną na trzy szkoły:

(1) Szkoła klasyczna, która świadomie porusza się w obszarze tradycji jungowskiej, kładzie nacisk na Jaźń i proces indywiduacji. Podkreśliłem, że nie należy utożsamiać terminu „klasyczny” z „zablokowany” czy „sztywny”. W obszarze podejścia klasycznego możliwa jest swobodna ewolucja.

(2) Szkoła rozwojowa, która zwraca baczną uwagę na wpływ okresu niemowlęcego oraz dzieciństwa na rozwój osoby dorosłej. Podobnie uważnie bada dynamikę przeniesienia i przeciwprzeniesienia w pracy klinicznej. Ta szkoła utrzymuje bliskie relacje z psychoanalizą skoncentrowaną na obiekcie (choć zbliżenie jest w zasadzie jednostronne, druga strona pozostaje obojętna na jungistów).

(3) Szkoła archetypowa, która w trakcie terapii bawi się (w najgłębszym sensie tego słowa) i bada obrazy. Zachowuje największy szacunek dla wyobrażeń w istniejącej postaci, bez podejmowania prób interpretacji i wyciągania wniosków. Szkoła archetypowa wprowadziła pojęcie „dusza”, co pozwala na dostrzeżenie w zwykłym wydarzeniu znaczącego doświadczenia.

Ta klasyfikacja powstała z powodu pomieszania, jakie odczuwałem jako początkujący badacz kontaktujący się z całkowicie chaotycznym polem, na którym brakowało map, wspierającej pomocy lub towarzyszy. W tym czasie różne grupy rozpadały się, dzieliły, a w pewnych przypadkach dzieliły się ponownie. Chciałem wskazać na związki poszczególnych grup z Jungiem, z tradycją jego myśli i praktykami, które rozwijały się pod szyldem jego imienia. Chodziło mi także o pokazanie dystansu i zróżnicowania. Aby określić „postjungowską” psychologię analityczną, sięgnąłem po pluralistyczną metodologię. W myśl tego podejścia to dysputa, a nie konsensus definiują pole. Analityczna psychologia może być w związku z tym zdefiniowana przez dyskusje i spory, a nie przez system uzgodnionych koncepcji. Postjungiści powinni być zainteresowani pobudzaniem swojej aktywności przez udział w różnych debatach dotyczących kwestii klinicznych oraz dociekań intelektualnych.

Moja trójdzielna klasyfikacja szkół wyrasta ze szczegółowego badania stwierdzeń i artykułów napisanych przez postjungistów, które miały na celu zdefiniowanie własnego podejścia. Takie polemiczne artykuły ukazywały bardziej wyraźnie linie podziału między jungowską i postjungowską orientacją. W innej pracy (Samuels, 1989) wskazałem, że spory i rywalizacja częściej występowały na polu psychoanalizy i psychologii głębi4. Historia psychoanalizy i opowieści o tendencjach rewizjonistycznych ukazują w jasny sposób sygnalizowaną tendencję.

Streszczenia artykułów

Nowe inspiracje w psychologii postjungowskiej

Andrew Samuels

Na uczelniach w wielu krajach widoczny jest znaczący wzrost zainteresowania studiowaniem dorobku Junga. Podstawowym kierunkiem badań jest ponowna ocena źródeł jungowskich koncepcji i metod oraz zerwanie Junga z Freuda. Koncepcje Junga znalazły własne miejsce w ogólnym programie klinicznego treningu w psychoterapii i we współczesnej nauce.

Autor analizuje aktualną sytuację na polu psychologii postjungowskiej. Na podstawie pogłębionych analiz proponuje nową klasyfikację szkół psychologii analitycznej: (1) fundamentalistyczna, (2) klasyczna, (3) rozwojowa, (4) psychoanalityczna. Stwierdza w podsumowaniu, że choć w ostatnich trzydziestu latach psychologia analityczna stała się zdrową, pluralistyczną dyscypliną, to obciążona jest ekstremalnym myśleniem fundamentalistycznym i psychoanalitycznym. Jego zdaniem, nadszedł czas, by psychologia analityczna stała się nauką interdyscyplinarną i aktywnie włączyła się do szerokiej dyskusji socjokulturowej.

Słowa klucze: psychoanaliza, Freud, freudyści, postjungiści, szkoła fundamentalistyczna, klasyczna, rozwojowa, psychoanalityczna

Inspiracje jungowskie i rewizja paradygmatu

Zenon Waldemar Dudek

Psychologia analityczna Junga odgrywa istotną role w dziedzinie metod diagnozy i interpretacji psychologicznej, rozumienia procesu psychoterapii, wychowania, roli religii i znaczenia fenomenów kultury, mitologii, sztuki, literatury. Wniosła ona wiele inspiracji do wiedzy o człowieku w XX wieku, a jej idee są obecne w nowych badaniach nad ludzką psyche.

Artykuł podejmuje problem znaczenia myśli Junga w relacji z dominującym paradygmatem poznawczym, który redukuje pole badań nad psyche do wymiaru racjonalno-empirycznego. Zwraca też uwagę na zjawisko nieuprawnione krytyki dzieła Junga o charakterze „afektywnego antyjungizmu”, na przykładzie biografii Franka McLynna.

Miejsce Junga w nowożytnej myśli humanistycznej jest jednak niepodważalne, a badacze postjungowscy kontynuują i rozwijają wiodące idee sformułowane przez Junga.

Słowa klucze: psychologia analityczna, paradygmat, postjungiści.

Survival kit, czyli jak przetrwać w psychoterapii zorientowanej na proces

Tomasz Teodorczyk

Autor opisuje w zabawowy sposób różne metody pozwalające przeżyć w psychoterapii zorientowanej na proces. Wprowadzone są główne koncepcje psychologii procesu, jednak autor umieszcza je w formule „odwiecznej walki między terapeutą a klientem”. Klient jest uczony, jak „wygrać” tę walkę.

Słowa klucze: psychoterapia, psychologia, praca z procesem

Od psychoanalizy do mitoanalizy. Psychologia Junga w aforyzmach i komentarzach

Zenon Waldemar Dudek

Junga należy uznać za głównego prekursora psychologicznych badań nad mitem i kulturą. Jego „mitoanaliza” i archetypowa analiza innych fenomenów kultury stanowi znaczący wkład do współczesnej refleksji antropologicznej.

W artykule autor poddał analizie wypowiedź Junga o talencie, stosując metodę wyobrażeniowego, emocjonalnego i werbalnego jej okrążania (circumambulatio). Jest to przykład interpretacji opartej na teorii funkcji symbolicznej i teorii archetypów Junga. Obejmuje ona analizę skojarzeniową pojedynczych słów lub motywów (werboanaliza) oraz interpretację odnoszącą do symboli mitologicznych (mitoanaliza).

Słowa klucze: circumambulatio, werboanaliza, mitoanaliza

Samarytanin, Dobry Ojciec, Łazarz jako teologiczne archetypy chrześcijaństwa

Tadeusz Kobierzycki

Josef Ratzinger/Benedykt XVI w pracy Jezus z Nazaretu (Kraków 2011, s. 176–195) przedstawił trzy ewangeliczne przypowieści Łukasza: o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30–37), o dwu braciach (o synu marnotrawnym i tym, który pozostał w domu) i o dobrym ojcu (Łk 15,11–32) i o bogaczu i ubogim Łazarzu (Łk 16,19–31). Samarytanin jest archetypem obcego, który ratuje obcego. Archetyp Ojca jest złożony z trzech „ja”, własnego i swoich dwu synów. Łazarz jest archetypem biedaka i wykluczonego. Przedstawiona tu analiza pogłębia interpretacje J. Ratzingera/Benedykta XVI w oparciu o teorię archetypów C.G. Junga.

Słowa klucze: archetypy, chrześcijaństwo Łukasz,, ego/ja, jaźń, Jung

Ciało i bogowie. Joseph Campbell i jego wizja ludzkiej natury

Tomasz Olchanowski

Artykuł przedstawia wizje ludzkiej natury w twórczości Josepha Campbella. Autor artykułu pokazuje człowieka jako istotę uwarunkowaną przez mity i zagrożoną patologią, której na imię „hybris”. Tradycja, która ukształtowała człowieka Zachodu, i jej współczesne mutacje stały się mocami wrogimi życiu i naturze, czego owocem jest naukowa, prymitywna wizja ludzkiej świadomości.

Słowa klucze: mit, funkcje mitu, pragnienie, hybris, świadomość, panenteizm, śmierć, artysta, szaman, natura

Na tropie tajemnic homoseksualności. Z zapisków radzieckiego wenerologa

Paweł Fijalkowski

W dawnej Rosji praktyki homoseksualne były traktowane jako grzech, a od początku XIX wieku także jako przestępstwo. Penalizacja homoseksualności została zniesiona dopiero w efekcie rewolucji 1917 r., jednakże przywrócono ją już w 1934 r. Ciekawy zapis liberalnych poglądów rosyjskiego świata medycznego na homoseksualność znajdujemy w książce Lwa Siemionowicza Friedlanda За закрытой дверью. Записки врачавенеролога (pol. Za zamkniętymi drzwiami. Zapiski lekarza wenerologa, Leningrad 1927). Podobnie jak wielu sobie współczesnych, autor uważał homoseksualizm za efekt wady w budowie i funkcjonowaniu gruczołów, toteż był zwolennikiem leczenia osób homoseksualnych. Pogląd ten ma już dzisiaj wyłącznie charakter historyczny. Jesteśmy na etapie poznawania i akceptowania seksualnej różnorodności. Jednakże integrację wzajemnie od siebie odmiennych wzorców utrudniają wciąż żywe XX-wieczne przesądy.

Słowa klucze: Lew Siemionowicz Friedland, zachowania homoseksualne, prawodawstwo rosyjskie, przesądy, wykluczenie

Wychodząc z Cienia. Feminizm arabski

Ewa Machut-Mendecka

Feminizm arabski rozwija się od początku XX w. przede wszystkim w Egipcie, jako ruch znamienny dla odrodzenia arabskiego. Feministki oraz pionierzy postępowych przemian domagają się równouprawnienia kobiet z mężczyznami w różnych dziedzinach życia, przede wszystkim prawa do edukacji. Z biegiem czasu z arabskiego ruchu feministycznego wyłaniają się określone nurty: liberalny, islamski i radykalny. Terminy te nie są kalkami nazw europejskich, ale stanowią podstawę proponowanej w tym miejscu typologii omawianego zjawiska. Pionierką feminizmu liberalnego jest Huda Szarawi, islamskiego Zajnab al-Ghazali, a radykalnego Nawal as-Sadawi (wszystkie trzy z Egiptu).

Słowa klucze: patriarchat, emancypacja, seksualność, feminizm liberalny, feminizm islamski, feminizm radykalny, Huda Szarawi, Zajnab al-Ghazali, Nawal as-Sadawi

Zła, dobra, brzydka. Amerykańska historia w spaghetti westernach

Tomasz Bohajedyn

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku Stany Zjednoczone przechodziły gwałtowne przemiany społeczno-kulturowe. Wojna w Wietnamie i walka o równouprawnienie mniejszości etnicznych (przede wszystkim Afroamerykanów i Indian) spowodowały także przewartościowanie historii Ameryki Północnej. Ofiarą tego procesu stał się m.in. gatunek filmowy zwany westernem, który opiewał pionierskie lata młodego państwa na Dzikim Zachodzie.

W tym momencie okazało się, że do widowni amerykańskiej bardziej przemawiają westerny kręcone w Europie! Ich bohaterowie, brutalni i cyniczni, goniący za przysłowiową „garścią dolarów” i potrafiący zrobić dla niej wszystko bardziej odpowiadali prawdzie historycznej o amerykańskim pograniczu. W odróżnieniu od publiczności, amerykańska krytyka przyjęła europejskie filmy nieprzychylnie, nazywając je prześmiewczo spaghetti westernami. Jednak z czasem okazało się, że wśród masowej produkcji kręconej we włoskich studiach lub hiszpańskich plenerach znalazły się prawdziwe arcydzieła. Filmy Sergio Leone (trylogia dolarowa [1964–1966], Pewnego razu na Dzikim Zachodzie [1967]), Sergio Corbucciego (Django [1966], Człowiek zwany ciszą [1968]) i Sergio Sollimy (The Big Gundown [1966]) na stałe wpisały się w historię światowego kina, a młodzi aktorzy jak Clint Eastwood rozpoczęli w nich swe wielkie kariery.

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku spaghetti western w Europie był już gatunkiem wyeksploatowanym (ostatnim znaczącym filmem była Keoma Enzio G. Castellariego z 1976 roku). Jednak spaghetti western został już umiejętnie przeszczepiony na kontynent amerykański przez takich twórców jak Sam Peckinpah (Dzika banda [1969], Pat Garrett i Billy Kid [1973]). Obecnie do estetyki spaghetti westernów z sukcesem nawiązuje Quentin Tarantino (m.in. w Django z 2012).

Słowa klucze: antywestern, Dziki Zachód, spaghetti western, western, włoski przemysł filmowy, Hiszpania, Meksyk, Stany Zjednoczone

Postjungista audiowizualny. John Boorman i jego arturianizm

Piotr Toczyski

Kompresując scenariusz swojego arturiańskiego filmu, John Boorman oddalał go od literackich pierwowzorów, wzbogacając jednak o interpretację jungowską w powiązaniu z wagnerowską i westonowską. Pisząc o Johnie Boormanie i jego wizji arturianizmu jako o postjungiście, przedstawiam, za Robertem A. Johnsonem, w kategoriach jungowskich przede wszystkim dojrzewanie boormanowskiego bohatera, Parsifala. Konkluzja odnosi się do siły boormanowskiego arturianizmu jako przejawu europeizacji w zamerykanizowanym globalnym medium filmowym.

Słowa klucze: mit, Jung, integracja europejska, John Boorman, Parsifal, arturianizm

Jak mały osiołek zdobył swoje kopytka (Baśń dla najmłodszych)

Tomasz Teodorczyk

Autor wprowadza niektóre koncepcje pracy z procesem, umieszczone tym razem w formule baśni. Opisuje ona dynamikę między procesem pierwotnym i wtórnym ludzkiej psychiki. Baśń jest częścią większego zbioru zatytułowanego: Jak umierają ptaki. Baśnie na ważne etapy życia (2014).

Słowa klucze: marzenia, baśń, metafora

Arnolda Mindella i Viktora Frankla wizja sensownych relacji

Aleksandra Kondrat

Celem tego artykułu jest spójne przedstawienie poglądów Arnolda Mindella i Viktora Frankla na naturę relacji i sensownego życia. Punktem wyjścia jest założenie Junga, że drugi człowiek wywiera na nas ogromny wpływ. Dzięki innym może się zmienić nasz światopogląd. Relacje interpersonalne budują niezwykły świat znaczeń, dzięki czemu ludzki świat staje się sensowny. Nasz egzystencja ma charakter nieprzerwanego procesu. Mindell jest twórcą psychologii zorientowanej na proces, zaś Frankl psychologii egzystencjalnej, która kładzie ogromny nacisk na pojęcia sensu i celu życia.

Słowa klucze: psychologia procesu, psychologia egzystencjalna, sens, cel, relacje

O Autorach

Elwira Blazewicz – ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim i podyplomowe Studium Systemowej Terapii Rodzinnej w Psychoterapeutycznym Instytucie Burg Bergerhausen w Duisburgu (Niemcy). Jest członkiem zespołu Międzynarodowej Agencji Prasowej „New York Reporters”. Jej artykuły i sprawozdania ukazały się w pismach: „Kwartalnik Historyczny”, „Internationale Zeitschrift für Humanistisches Psychodrama”, „Nowy Dziennik”, „Aura, Metro‑Polonia” oraz w polsko‑czeskim czasopiśmie „Bohemia”.

Tomasz Bohajedyn – rysownik w polskiej edycji „Le Monde diplomatique”; publikuje również w wielu innych czasopismach w kraju i za granicą: w „Midraszu”, „Ricie Baum”, „Kresach” i „Op. cit.”. Wystawiał między innymi w Klubie Polskich Nieudaczników w Berlinie, na Rozbracie w Poznaniu, w Le Madame w Warszawie, w Galerii Teatru Komuna Otwock, w Galerii Officyny w Szczecinie i w Galerii Garbary 48 w Poznaniu. Opublikował tomiki Kongo (2007), Spaghetti western (2008), Osad (2010), Las idzie (2012). Od 2014 roku także wydawca – krakowskie wydawnictwo Cztery Strony.

Zenon Waldemar Dudek – psychiatra, psychoterapeuta, twórca programu dla liderów „Linia życia”, autor i współautor publikacji z zakresu psychologii Junga, psychologii kultury i psychologii marzeń sennych (Psychologia integralna Junga, Jungowska psychologia marzeń sennych, Psychologia mitów greckich, Psychoterapia. Teoria i Psychoterapia. Szkoły i metody). Redaktor naczelny pisma „ALBO albo. Problemy psychologii i kultury”. Organizator Forum Inspiracji Jungowskich. Powołał Fundację Instytut Psychologii i Kultury ERANOS, której celem jest łączenie świata nauki, a zwłaszcza psychologii, ze światem kultury. Prowadzi szkolenia i mentoring dla liderów (rozwój osobisty, strategie przywództwa).

Paweł Fijałkowski – archeolog i historyk, pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie; zajmuje się dziejami Żydów w dawnej Polsce (X–XVIII w.), historią polskiego protestantyzmu, pradziejami Mazowsza oraz homoerotyzmem w starożytnej Grecji i Rzymie. Autor książek: Seksualność, psyche, kultura. Homoerotyzm w świecie starożytnym (2007), Homoseksualizm. Wykluczenie – transgresja – akceptacja (2009), Homoseksualność daleka i bliska. Słowa – mity – symbole (2014), Androgynia, dionizyjskość, homoerotyzm. Niezwykłe wątki europejskiej tożsamości (2016).

Tadeusz Kobierzycki – dr hab., profesor filozofii w Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, profesor psychologii w Uniwersytecie Trnavskim w Bratysławie (Słowacja). Zajmuje się antropologią i epistemologią sztuki, psychologii i medycyny; przygotowuje angielskie wydanie swojej pracy Poza miłością i wolnością. Syndrom uzależnienia psychologicznego (I wyd. polskie 1992) oraz kontynuuje studia nad kognitywnymi teoriami ciała.

Ireneusz Kaczmarczyk – dr n. hum. socjolog, superwizor treningu grupowego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Nauczyciel warsztatu w szkołach psychoterapii, prowadzi treningi interpersonalne i intrapsychiczne, pomaga w kryzysach egzystencjalnych. Autor badań na temat fenomenu uzależnienia, koncepcji kryzysów i zmiany, zawartych w publikacji pt. Wspólnota AA w Polsce – alkoholowe dno i co to znaczy trzeźwieć. Członek Polskiego Towarzystwa Integratywnej Psychoterapii Doświadczeniowej i Edukacji Społecznej Stowarzyszenie INTRA. Konsultant, szkoleniowiec, analityk, autor projektów i raportów w zakresie kultury organizacji i problemów pracowniczych. Redaktor naczelny pisma „Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia”. Poeta, krytyk, członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Aleksandra Kondrat – doktorantka Instytutu Filozofii UMK. Zainteresowania naukowe oscylują wokół szeroko pojętej psychoanalizy i psychoterapii egzystencjalnej.

Ewa Machut-Mendecka – absolwentka arabistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się kulturą, problematyką społeczną i etnologiczną obszarów muzułmańskich oraz religią islamu. Autorka wielu artykułów i książek, w tym: Współczesny dramat egipski (1984), Główne kierunki rozwojowe dramaturgii arabskiej (1992), The Art of Arabic Drama. A Study in Typology (1997), Studies in Arabic Theatre and Literature (2000), Archetypy islamu (2004), Świat tradycji arabskiej (2005), Kultura arabska. Mity, literatura, polityka (2012). Jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego.

Tomasz Olchanowski – dr hab., adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania i Antropologii Pedagogicznej Uniwersytetu w Białymstoku (wcześniej w Zakładzie Psychoanalizy i Myśli Humanistycznej). Jego zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach historii kultury i rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzględnieniem ewolucji psychicznej człowieka, źródłach filozofii, problematyce przemiany duchowej. Autor książek: Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowość i narcyzm (2006), Wola i opętanie (2008, wyd. 2 posz. 2010), Pedagogika a paradygmat nieświadomości (2013), Kultura manii (2016) i kilkudziesięciu artykułów.

Andrew Samuels – profesor psychologii analitycznej na Uniwersytecie Essex i wizytujący profesor studiów nad psychoanalizą w Goldsmith College (Uniwersytet w Londynie). Prowadzi prywatną praktykę psychoterapeutyczną, jest politycznym konsultantem w różnych krajach. Współzałożyciel organizacji Psychoterapists and Counsellors for Social Responsibility and of Antidote (Psychoterapeuci i Doradcy na rzecz Społecznej Odpowiedzialności oraz think‑tanku Anidote), opartego na doświadczeniach psychoterapii. Autor wielu książek poświęconych teorii Junga i psychoanalizie, m.in. Political Psyche, The Plural Psyche, The Father, Jung and Post‑Jungians. Współautor Krytycznego słownika analizy jungowskiej (wyd. pol. 1994).

Tomasz Teodorczyk – dyplomowany psychoterapeuta i nauczyciel pracy z procesem Research Society for Process Oriented Psychology w Zurichu, posiada Licencję Psychoterapeutyczną, Trenerską i Superwizorską Polskiego Towarzystwa Psychologii Procesu. Pracą z procesem zajmuje się od 1988 roku. Prowadzi psychoterapię indywidualną, warsztaty oraz szkolenia i superwizje. Tłumacz książek Arnolda Mindella oraz autor licznych artykułów o pracy z procesem. Współzałożyciel Akademii Psychologii Procesu w Warszawie. Organizator projektów artystycznych i społecznych w Polsce i za granicą. Ostatni projekt „Psychologiczna pomoc w obszarze praw człowieka” realizowany w Ekwadorze, 2013.

Piotr Toczyski – socjolog zajmujący się zarówno wyobrażoną przeszłością Europy, jak i społeczną recepcją technologii przyszłości. Wchodzi w skład międzynarodowej rady „Medievally Speaking”, bada też wpływ nowych technologii na społeczeństwa. W IFiS PAN obronił doktorat o europeizacji kultury zachodniej (część teoretyczna ukazała się w wersji książkowej – Jak mit jednoczy Europę? Analiza arturiańskich elementów kultury symbolicznej jako czynników spajających współczesną Europę, 2013). Kierował wieloma projektami badawczymi z dziedziny socjologii mediów, głównie na temat Internetu, internetyzacji, nowych gatunków komunikacji w internecie, ale także czytelnictwa książek i prasy. Jest adiunktem w Instytucie Filozofii i Socjologii APS oraz głównym specjalistą ds. badań w Laboratorium Interaktywnych Technologii OPI. Absolwent psychologii na Uniwersytecie Warszawskim oraz Szkoły Nauk Społecznych w PAN. W 2006, 2009 i 2012 wygłaszał referaty na międzynarodowych kongresach studiów nad średniowieczem w Western Michigan University, wcześniej przez ponad rok rozwijał zainteresowania analizami arturianizmu i mediów pod kierunkiem profesorów anglistyki i socjologii na Uniwersytecie Walijskim w Bangorze.

Parametry szczegółowe

Czasopismo: "ALBO albo"

Liczba stron: 192

Rok wydania: 2014

Numer wydania: 58

Oprawa: miękka

EAN: 977123008014802, 9771230080582

Szerokość: 16 cm

Wysokość: 23 cm

Waga: 0,33 kg